بررسی مهمترین علل دزدی و دروغگویی در کودکان

دزدی

دزدی عملی است ناپسند که در هر سن و مقطع و جنس و موقعیتی اتفاق بیفتد نادرست است و قطعا نه تنها نباید روی آن سرپوش گذاشت و پنهان کاری کرد بلکه باید علل آن بررسی و در حل آن چاره جست و مطمثیه دزدی علل و عواملی دارد و اگر کودکی مرتکب چنین خلافی می شود دلایل متعددی برای انجام آن وجود دارد مثلا نیازهای جسمی مثل گرسنگی، تهیه هدیه و یا مورد تائید قرار گرفتن توسط همسالان و گروه و یا به دلیل ششم، نفرت و کینه از طرف مقابل و البته در کودکان کوچکتر و کم سن و سال نسر ممکن است از روی ناآگاهی صورت گیرد. از آنجائیکه این مسئله، موضوع مهم و حساسی است حتما والدین باید در مورد رفتار خود در چنین مواقع اطلاعاتی کسب کنند و تجربه کافی داشته باشند که به طور صحیح این مشکل را حل کنند تا به مراحل حساستر کشیده نشود:

۱- علل دزدی را بررسی کنید، (کدام یک از موارد بالاست)، اگر به دلیل رفع نیازهای اولیه و جسمی است پس باید نیاز کودک رفع شود اگر برای تأئید قرار گرفتن و یا تهیه هدیه است باید راههای درست ایجاد محبوبیت و پذیرش و تهیه هدیه برای دیگران را یاد بگیرد. اگر از روی خشم و نفرت است باید علل این خشم بررسی و پیدا کردند و رفع شود و از طریق راههای مثبت و تخلیه خشم به او کمک نمود.

۲- به کودک برچسب نزنید نگویید نو دزدی! بهتر است بگویید تو این را دزدی ها و در مورد عملش به او توضیح دهید و در واقع به او می گویید کارش ناپسند است نه اینکه او بچه بدی باشد و دزدی کرده است.

٣- پنهان کاری نکنید اگر این عمل صورت گرفته نباید روی آن سرپوش گذاشته شود و حتمأ کودک باید عواقب کارش را بپذیرد در ضمن به او توضیح دهید که در اجتماع انجام چنین اعمالی، چه پیامدی دارد.

۴- معنای مالکیت را به او توضیح دهید کودکان کوچکتر معمولا نمیدانند مالکیت چیست و همه چیز را متعلق به خود می دانند برای او مشخص کنید که چه چیزهایی متعلق به اوست، می توانید به او بگویید که وسایل مربوط به خود را به شما نشان دهد و به او بگویید اگر چیزی را که متعلق به خودش نیست می خواهد باید از صاحبش اجازه گرفته و بعد بردارد و گرنه کار زشتی را انجام داده و دزدی تلقی می شود.

۵- معنای قرض دادن و قرض گرفتن را به او توضیح دهید، در ضمن از او بخواهید احساسش را در زمانی که کسی وسایل او را بدون اجازه بر می دارد بیان کند. و حتما خودتان هم برای برداشتن هر وسیله ای از او با صاحبش اجازه بگیرید.

۶۔ اگر وسیله ای را بدون اجازه برداشت از او بخواهید فورا از صاحبش عذرخواهی کند، اگر ممانعت کرد اصرار نکنید ولی به او بگویید دفعه بعد حتما باید عذرخواهی کند و این رفتار را به او یاد دهید یعنی خودتان در مقابل رفتار اشتباه خود از دیگران عذرخواهی کنید تا او ببیند.

۷- زمانیکه دزدی می کند از او نپرسید آیا این را دزدیدهای؟ و یا چرا اینکار را کردی؟ سریع به او بگویید عمل بدی مرتکب شده و باید تنبیه شود و تنبیه او هم باید به صورتی باشد که مثلا پول آن وسیله را از پول توجیبی خود بپردازد و یا به مدت ۳ روز الی یک هفته (با توجه به سن بچه که برای بچه های بزرگ یک هفته در نظر گرفته می شود) او را مجبور به انجام کارهایی اضافه مخصوصا کارهایی که از انجام آنها خوشش نمی آید بکنید مثلا خریدن نان، یا نظافت بخشی از منزل.

۸- اگر پول یا هر چیز دیگری را در منزل دزدید، سعی نکنید وسایل با ارزش را از او پنهان کنید، همه چیز عادی باشد ولی رفتارهای درستکارانه اش را تشویق کنید. مخصوصا زمانیکه عذرخواهی می کند و یا اعتراف به انجام این عمل می کند حتما تشویقش کنید.

۹- همیشه بر کارهای فرزندتان نظارت داشته باشید این به معنی کنترل و سخت گیری بیش از حد نیست اما معمولا دیده شده والدینی که غفلت میکنند و با بیش از حد درگیر کار و مسائل روزمره می شوند معمولا از کودک خود غافل شده و تغییرات رفتاری و اخلاقی او را نمی بینند.

۱۰- اگر در فروشگاه چیزی را بدون اجازه برداشت بدون پرخاشگری ولی قاطع و جدی مانع کارش شوید و بخواهید جنسی را که برداشته برگرداند و به او یاد دهید بابت آن باید پول بپردازد و زمانیکه پذیرفت و درست رفتار کرد میتوانید به او بگویید یک خوراکی را به دلخواه خود بردارد. به او یاد دهید در مقابل وسوسه مقاومت کند.

۱۱- خرید کردن را به او یاد دهید. گاهی اوقات به او پولی داده تا خودش خرید کنید. پس انداز کردن را به او یاد داده و بگویید با این روش می تواند وسایل موردنیازش را بخرد.

۱۲- از طریق قصه، نمایش و فیلم می توانید عواقب این رفتار را به او نشان دهید و نتایج منفی این کار و یا پیامدهای مثبت صداقت و رفتارهای درستکارانه را به او نشان دهید. و

۱۳- اگر در جمع و جایی بیرون از خانه مرتکب این عمل می شود در جلوی دیگران او را سرزنش نکنید، در یک جای مناسب و خلوت در مورد کارش توضیح دهید.

۱۴- از موعظه، نصیحت کردن، دعوا، تنبیه بدنی هم پرهیز کنید، در خیلی از موانع این عمل فقط یکبار تکرار می شود و اگر رفتار شما منطقی نباشد ممکن است باعث تکرار آن شوید. اما رفتار مناسب و منطتی شما باعث می شود دیگر تکرار نکند.

دروغگویی:

دروغگویی ارثی نیست بلکه اکتسابی و محیطی است و دلایلی متفاوت موجب بروز آن می شود مثلا برای رسیدن به هدفی، جلوگیری از مجازات، مورد توجه و نشریق قرار گرفتن، مورد تأیید قرار گرفتن توسط همسالان، احساس ناتوانی و شرمساری و … باید دلایل آن ریشه یابی شود و بعد برای رفع آن اقدام کرد:

١- گاهی اوقات متأسفانه دیده شده والدین برای بدست آوردن موقعیتی در حضور کودکانشان به راحتی دروغ می گویند مثلا برای اینکه هنگام رفتن به سینما هزینه کمتری بپردازند سن کودک را به دروغ کمتر جلوه می دهند تا پول بلیط نداده و یا نصف آن را بدهند و به راحتی این عمل را زرنگی و یک عمل مثبت توجیه می کنند پس ابتدا در رفتارهای خود دقیق شده و اگر چنین حرکاتی وجود دارد اول خود را اصلاح کنید. گاهی اوقات بعضی والدین حتی بر سر این زرنگیها کودکان را مورد سرزنش و تنبیه هم قرار میدهند که چرا زرنگی نگردی و زودتر نرفتی جلو و نان بگیری و یا نگفتی که من تو کمتر از این است.

۲- کودکان در سنین پائین فرق بین واقعیت و دروغ را نمی دانند، بنابراین هنگامی که والدین به شوخی باجدی حرفهای غیرواقعی زده و بزرگنمایی می کنند کودکان نمی توانند درست یا نادرست بودن حرفهای آنها را تشخیص داده و همه حرفهای پدر و مادر را راست و جدی و واقعی می پندارند و در نتیجه به این لحن و شیوه عادت می کنند و خود نیز سعی میکنند همانگونه رفتار کنند و این به شکل عادت در آنها در می آید.

۳- کودکان زیر ۵ سال بیشتر اوقات برای خشنودی پدر و مادر دروغ می گویند زیرا برای آنها جلب رضایت والدین بسیار مهم است و وقتی مثلا گلدانی را می شکند به دروغ به مادر که گلدان را دوست دارد و از شکنن آن ناراحت می شود می گوید که گربه آن را شکانده و کار او نبوده، اما کودکان بزرگتر غالبا برای فرار از تنبیه دروغ می گویند.

۴- بعضی از مواقع در فیلم ها و کارتونها و قصه ها این مسئله وجود دارد و بخصوص در قصه ها و فیلم های تخیلی وجود صحنه ها و رفتارهای غیر واقعی کودک را تشویق به انجام اینگونه رفتارها می کند.

۵- کودکان در بین همسالان خود برای اینکه مورد تمسخر آنان قرار نگرفته و نشان دهند به امیر همسطح و برابر آنان هستند گاهی اوقات دروغ می گویند. و در اینگونه مواقع بهتر اسد کودک را متوجه نکات مثبتش کرده و همچنین به او فهمانده شود که دیگران متوجه دروغ گفتن او می شوند.

۶- زمانیکه کودک دروغ می گوید اگر مطمئن هستید و کاملا دروغ گویی او واضح است دیگر او را سؤال پیچ نکنید و فقط مناسب با رفتار اشتباهی که انجام داده تنبیه نمایید مثلا اگر بدون اجازه غذایی را خورده و کاملا مشخص است کار او است نیازی نیست که بپرسید چه کسی به غذا دست زده و پا أبا تو خوردی؟ بلکه صریح و واضح به او بگویید به علت خوردن غذا بدون اجازه امروز حق بازی با کامپیوتر را ندارد.

۷- از جملات از این قبیل که اگر راست بگویی مجازات نمیشوی استفاده نکنید بلکه بگویید اگر دروغ بگوید وضع بدتر می شود.

۸- زیرا او باید بداند به خاطر کار اشتباهی که مرتکب شده قطعا تنبیه میشود و دروغ گفتن فقط شدت مجازات او را بیشتر می کند.

۹- لیستی از راستگویی او تهیه کنید و به ازای هر حرف راستی که زده حتما تحسین و تشویق نمایید.

۱۰- اگر کار اشتباهی انجام داده و بعد کتمان کرده و دروغ گفت هم بابت کار اشتباهش و هم برای دروغگویی باید تنبیه شود.

۱۱- چنانچه بعد از انجام کار اشتباهی، حقیقت را گفت و دروغ نگفت حتما کودک را به واسطه مدافتی که داشته تشویق نماید و سپس برای کار اشتباهش تنبیهی در نظر بگیرید

۱۲- حتما مطمئن شوید که دروغ گفته و بدون تحقیق به او تهمت دروغگویی نزنید

۱۳- چنانچه انجام عمل اشتباهی توسط او به شما ثابت شد نیازی به سال کردن و حرفهای حاشیه ای نیست و دنبال راه حل بگردید مثلا اگر گلدان شکسته شد و خاکها و گل روی زمین ریخت از او بخواهید همراه شما مشکل را حل کرده و گلدان دیگری آورده و گل را در آن بکارید.

۱۴- توجه داشته باشید که اگر کودک بدون علت دروغ می گوید، بدانید نیاز به توجه شما دارد. بخصوص کودکانی که دروغ در مورد سفر به خارج از کشور و با ثروت بی حد و حساب پدر و غیره می گویند.

۱۵- گاهی اوقات کودکان برای فرار از مسئولیتی که به آنها داده شده دروغ گفته و بهانه می آورند سعی کنید مسئولیت های داده شده در حد توان آنها باشد.

۱۶- کودکان بالای ۱۰ سال که به طور مرتب دروغ می گویند ممکن است دچار مشکلات جدی عاطفی و روانی باشند

۱۷- پیامدهای راستگویی و دروغگویی را برای او توضیح دهید و این کار را می توانید از طریق قصه و یا فیلم هایی که این موضوع در آنها بیان شده نشان دهید.

۱۸- اگر دروغهای بزرگ و وحشتناکی می گوید با رفتار و حرکات خود نشان دهید که متوجه دروغ او شده اید مثلا بگویید واقعا این طوری است خیلی عجیبه و نمی شود باور کرد و حرفهایی از این قبیل.

۱۹- وقتی در جمعی که او هم حضور دارد کسی دروغ می گوید بعد از آن هنگامیکه با کودکتان تنهایید در مورد این مسئله صحبت کنید و نظر او را بپرسید و نشان دهید که آن فرد دروغگو از نظر شما و دیگران فرد مورد پسندی نیست.

در پایان همانطور که قبلا هم گفته شده در بسیاری موارد این ما بزرگترها هستیم که یا با دروغ گفتن و یا با اعمال روشهای نامناسب دروغگویی را در کودکان بوجود می آوریم.

خیالبافی

همه ما گاهی اوقات در رؤیا و خیال فرو می رویم و آنچه را که در واقعیت به دنبالش هستیم اما بدست نمی آوریم در عالم خیال و رؤیا تصور می کنیم اما گاهی اوقات این خیال پردازی بیش از حد و مشکل ساز است و فرد را از دنیای واقعی و پذیرش مسئولیت ها و واقعیات دور می کند و کودکان نیز از آن دسته افرادی هستند که معمولا زیاد به خیال پردازی روی می آورند و البته همانطور که اشاره شد این مسئله برای همه اتفاق می افتد و تا حدی قابل قبول است و مشکلی نیست، اما اگر این خیالبانی و رویاپردازی در انجام تکالیف مدرسه کودکتان خللی ایجاد کرده و یا مانع از انجام دستورات شما و وظایفش شده حتما باید جلوی آن گرفته شود:

۱- دلایل زیادی برای خیالبافی وجود دارد یکی از این دلایل ممکن است نشانه مشکل جسمی و بروز بیماری مثلا بیماری صرع باشد، کودک را نزد پزشک ببرید تا از سلامت جسمی او اطمینان پیدا کنید.

٢- ممکن است فرزند شما در معرض مصرف مواد مخدر قرار گرفته باشد، اگر چنین است حتما باید پیگیری کنید و او را نزد پزشک ببرید.

٢- گاهی اوقات مسئله عاطفی و روحی و روانی است و کودک به دلیل مشکلات و ناراحتیهایی که دارد از دنیای واقعی دور شده و به دنیای ساختگی مطلوب خود پا می گذارد تا از مشکلات فرار کند. بنابراین باید سعی کنید تا بفهمید رویاهای کودک شما درباره چیست؟

۴- اگر کودک در اثر خستگی از وظایف، کار مدرسه موفق نبودن در درسها دچار خیال بافی شده با تهیه یک برنامه مناسب مشکل را حل کنید و یا اگر به دلیل بیکاری در عالم خیال فرو می رود تنوع و تغیرات جذاب و مناسب برای او ایجاد کنید. و ارتباط او را با دوستان و همسالان و گروهها و جمع های مناسب زیاد کنید و او را تشویق نماید وارد گروههای ورزشی، هنری، آموزشی من شود مخصوصأ والدینی که شاغل هستند و یا به دلایلی فرزند زیاد تنها می ماند باید طوری برنامه ریزی کنند که این تنهایی به حداقل برسد و فعالیت های اجتماعی فرزند بیشتر شده و با وقت بیشتری را با او صرف کنند.

۵- فعالیت های فکری و سازنده زیادی برای او فراهم آورید، بازیهای کامپیوتری، شطرنج، بازیهای فکری، ورزش، فعالیت های غیر درسی، ساختن ماکت، کیت های آموزشی و..

۷- برای انجام وظایف و تکالیفش زمان در نظر بگیرید و به او یادآوری کنید که در چه محدوده زمانی وقت دارد تکالیفش را انجام دهد یا برای انجام هر کار چقدر وقت دارد و با پایان یافتن زمان او را مطلع سازید که وقتش تمام شد، و اگر تکالیف را انجام داد تشویقش کنید و در غیر این صورت از تدابیر منفی و جدی مثل محرومیت از وسایل و تفریحات مورد علاقه استفاده کنید.

۸- در منزل به او مسئولین داده و در کارها از او کمک بگیرید و او را مشغول کنید تا به سفرهای خیالی نرود.

۹- اگر در مدرسه هم چنین است از معلم او کمک بگیرید تا در آن هنگام کودک را با مسائل درسی مشغول نماید و وظایفی به او بدهد و هر چه زمان و تعداد این خیالبافی ها کمتر شد با تهیه یک جدول و علامت زدن در خانه های آن، پاداش و جایزه ای برای او در نظر بگیرید.

خشم، پرخاشگری و عصبانیت

عصبانیت و خشم معمولا دلایل مختلفی دارد و یکی از مهم ترین راههای جستجو و رسیدن به اهداف توسط کودک است و کودک خیلی زود در می یابد که بوسیله این ویژگی می تواند به خواسته هایش برسد اما علاوه بر این دلایل دیگری نیز وجود که عبارتند از: نوع و روش تربیتی خانواده، رفتار والدین مخصوصا والدینی که خود پرخاشگر و عصبی هستند، محدودیتهای جسمی خواه بوسیله دیگران ایجاد شده باشد و خواه بر اثر ناتوانی خود کودک باشد شکست و ناکامی، ایراد گرفتن و انتقاد بیش از حد، مقایسه کردن، نصیحت و سرزنش کردن اذیت و آزار رساندن به کودک، تنبیهات بیش از حد مخصوصا در خانواده های سختگیر، خستگی، زرو گویی، تحمیل عقیده، رفتار غیرعادلانه، تمسخر، تبعیض والدین یا معلم و اطرافیان، بلوغ و معمولا خشم و عصبانیت و پرخاشگری به شکل رفتارهایی نشان داده می شوند که گاهی اوقات خیلی شدیدتر از موضوعی که موجب ایجاد خشم و عصبانیت شده می باشد و این رفتارها شامل: لگد زدن، سنگ پرائی، اذیت و آزار، جیغ کشیدن، گریه کردن، . کتک زدن، فحش دادن، مسخره کردن، بی ادبی، جویدن ناخن، بازی کردن و کشیدن مو، روی میز زدن و تکان دادن پا می باشد. برای حل این مشکل و درمان آن باید راههای زیر را به کار گرفت.

۱- ابتدا باید دلایل و ریشه خشم و عصبانیت را بررسی و پیدا نمود تا بتوان علت و ریشه آن را حل کرد.

۲- راههای تخلیه خشم و عصبانیت را باید به فرزندتان یاد دهید این راه بسته به نوع شخصیت و جنسیت فرد فرق می کند مثلا می توان به گودی آموخت که به چند بالش مشت بزند و یا با تهیه یک کیسه بوکس و مشت زدن به آن خود را تخلیه کند و یا موضوعی که او را به خشم آورده نقاشی کرده و بعد آن را پاره کند و یا با یک ماشین اسباب بازی با شدت از روی آن رد شود و کارهایی از این قبیل.

۳- روشهای کسب آرامش و تنفس عمیق را به او بیاموزید و هنگامی که عصبانی است او را دعوت به آرامش و کشیدن نفسهای بسیار عمیق و یا شمردن تا ۱۰ یا ۲۰ و یا هر قدر که احساس آرامش کند نمایید.

۴- حضور در فعالیتهای ورزشی، نقاشی و هنری و ارتباطات اجتماعی تا سد زیادی موجب تخلیه خشم و عصبانیت و کنترل پرخاشگری می شود.

۵- اگر خودتان فردی عصبانی و پرخاشگر هستید ابتدا باید این مشکل را در خود از بین ببرید.

۶- از کودک بخواهید در مورد آنچه که او را خشمگین کرده صحبت نماید و احساساتش را براحتی بیان کند.

۷- هم صحبتی و ارتباط با افراد صبور و خونسرد می تواند تأثیر زیادی داشته باشد.