با کودکی که در کارهای روزمره نمی خواهد کمک کند، چه باید کرد؟

کودک در کارهای روزمره نمی خواهد کمک کند.

والدین معمولاً «کارهای روزمره» را به عنوان کارهای کوچک متداول در خانه تلقی می کنند. اما کودکان بیشتر اوقات آنها را وظایف سخت و ناخوشایند میدانند که بر آنها تحمیل شدهاند، درست وقتی. که دوست دارند کار دیگری انجام دهند. مهم نیست این کار در حقیقت چقدر کوچک و ناچیز است، میتوانند باعث ویرانی خانواده ها شوند. به ویژه وقتی که بارها یادآوری می شوند و چندین بحث و جدل در میگیرد تا این وظایف انجام شوند.

ما معتقدیم هرکس در خانواده باید مسئول وظایف خود باشد و آنها را انجام دهد تا زندگی را قابل تحمل کند – به خصوص در خانواده های دو شغلی و یا تک والدینی – اگر این از ابتدا یک قانون غیرمدون باشد، کودکان با این تصور پرورش مییابند و بزرگ می شوند که کمک کردن بخشی از وظایف عادی روزمره است. البته، ما نمی گوییم کودکان باید زیر فشار کارهای خانه باشند، بلکه انجام مسئولیتهای ساده، بار مسئولیت های شمارا کم میکند و در عین حال حس ھمکاری و تعاون را به کودکتان می آموزید.

یکی از شکایت های عمده ی والدین این است که کوکانشان «مسئولیت پذیر» نیستند. آنها با انجام نمیدهند یا اینکه با رضایت و بدون یادآوری و بحث وظایفی که برای آنها تعیین شده در کارشان را انجام نمی دهند. آنها بیمیل و بی اعتنا هستند، یا خیلی راحت “فراموش می کنند که به خاطر داشته باشند”.

بعضی والدین دیگر میخواهند بدانند که چگونه حس مسئولیت پذیری را به فرزندان کوچک خود بفهمانند. یک نکته که باید به یاد داشته باشیم این است که واژه ی مسئولیت به معنی توانایی برای پاسخ دادن است. در بیشتر اوقات، اگر کودک بتواند کاری را انجام دهد، بنابراین خوب است از او بخواهیم آن را انجام دهد. در اینجا توصیه هایی ارائه دادهایم.

از نوباوگی شروع کنید.

حتی بچه های خیلی کوچک یاد می گیرند مسئولیت پذیر باشند. در مورد کوچکترها، شما می توانید از مرحله ی رشد آنها به عنوان راهنما نسبت به آنچه میتوانند انجام دهند، استفاده کنید. برای مثال، کودکان نوپا عاشق این هستند که همه چیز را بردارند. بنابراین این انرژی را تحت کنترل درآورید. بگذارید لباسهای کثیفش را درون سبد و لباسهای تمیزش را در کشو بگذارد و اسباب بازیهایش را در قفسه قرار دهد. کودکان نوپا دوست دارند به مامان و بابا کمک کنند و اگر به آنها اجازه ی کار بدهید، به جای اینکه دست و پا گیر باشند، مفید هستند. شما به طور همزمان آنها را به کاری مشغول می کنید و مسئولیتپذیری را نیز به آنها می آموزید.

وقتی «لین» سه ساله و خیلی کوچک بود، دوست داشت «آشغال» را از روی زمین بردارد و درون سطل آشغال بگذارد. این برای کودک نوپا یک کار فوق العاده است، او نسبت به تمیزی بسیار حساس است. وقتی لین بزرگتر و قد بلندتر شد، همیشه از بیرون آوردن وسیله از کشو لذت میبرد. زمانی که چهار ساله بود، میتوانست ظروف نقرهای را انتخاب کند و میز را درست مثل یک بزرگسال بچیند. آن اولین کار حقیقی او بود، اما آنها را کار نمیدانست، از نظر او این نشانه ی یک دختر بزرگ و بخش اصلی زندگی در خانواده بود.

کارها را متناسب با کودک تغییر دهید.

کارها باید متناسب با سن و توانایی کودک باشند، اما اگر کارها را متناسب با رشد کودک تغییر دهید بسیار مؤثر خواهد بود (به خصوص اگر بیشتر از یک کودک در خانه دارید). به این ترتیب، کودک نمی تواند بگوید: «مارک مجبور نیست این کار را انجام دهد، چرا من باید انجام دهم؟» اگر کارها متناسب با ست. باشد “” سن باشند، مارک الان آن کار را انجام نمی دهد، اما زمانی او نیز انجام خواهد داد یا در آینده مجبور است که انجام دهد. وقتی کارها تغییر می کنند، کودکان مشتاقانه منتظر وظایف جدید می مانند. پدری به فرزندش گفت: «تو هنوز آنقدر بزرگ نشدی به خیابان بروی و روزنامه بخری، اما یک روز بزرگ خواهی شد!» پسرش همچنان سؤال پرسید و پرسید آیا هنوز هم به اندازه ی کافی بزرگ نشده؟ وقتی بالاخره بزرگ شد، فهمید کار جدیدش واقعاً دشوار است.

به کودک آموزش دهید که چگونه کاری را انجام دهد.

تصور نکنید شود کتان – حتی فرزند بزرگتان – میداند که چگونه کاری می خواهد انجام دهد. همیشه آنچه که انتظار دارید را خوب مشخص کنید و به او نشان دهید چگونه آن را انجام دهد. انجام کار را ابتدا نظارت کنید. به طور کامل و دقیق به او بگویید هر چند وقت یکبار باید آن کار را انجام دهد و چه وقت باید ان را به پایان برساند.

برای مثال مرتب کردن تخت؛ هیچ کسی از هنگام تولد نمی داند چگونه تخت را آن طور که شما دوست دارید مرتب کند. چگونگی آن را به کودک نشان دهید و سپس به یاد داشته باشید برای تلاش و پیشرفت هایش مرتب او را تشویق کنید.

انتظار خیلی زیاد نداشته باشید و تلاش خیلی کم را نپذیرید.

سعی کنید انتظارات خود را مطابق با سن کودک و مرحله ی رشد او منطبق کنید. وقتی «لین» شروع به چیدن میز کرد، حیرت انگیز بود که ظروف را در مکان خود قرار میدهد. البته، گاهی تمام قاشق ها و یا تمام چنگال ها را یک جا می گذاشت. بعدها، او یاد گرفت چه چیز را کجا بگذارد و در کدام قسمت زیر بشقابی قرار دهد. او دقیقاً کاری که والدینش می کردند را انجام می داد و در نهایت، وظیفه ی او این بود برای هر وعده ی غذا میز را به طور کامل بچیند، چون میدانست چگونه این کار را انجام دهد.

یک کودک سه ساله می تواند آشغال را در سطل اتاقش بگذارد، اما مشخص است که نمی تواند تمام آشغال ها را جمع کند و آنها را به طبقه ی پایین ببرد. شما به تواناییهای کودک خود آگاهسد، ولی اگر نگذارید کودک نوپای شما کمک کند، مهارتهای او را دستکم گرفته اید.

بر کار نظارت کنید.

بسیاری از والدین به طرز اشتباهی توقع دارند کارها بدون نظارت یا کمک، به طور درست انجام شوند. حداقل برای اولین بار، وقتی کودک کار جدیدی را می آموزد، شما نه تنها باید به او بیاموزید چگونه این کار جدید را انجام دهد، بلکه باید بر کارش نظارت داشته باشید تا زمانی که انجام می دهد در آن موفق شود. تا هنگامی که کارش به یک عادت تبدیل نشده است، انتظار نداشته باشید موقعی که منزل نیستید یا در قسمت دیگری از خانه هستید، کاری را به طور کامل انجام دهد.

• حاضر و آماده باشید. وقتی فرزند کوچکتان کارهایش را انجام می دهد، بگذارید حضور فیزیکی شما را احساس کند. آنها به کمک و تشویق شما نیاز خواهند داشت، هم وقتی که اسباب بازی ها را جمع می کند و هم زمانی که لباس های را در سبد قرار میدهد. کودکان چهار ساله یاد میگیرند میز را بچینند، ولی وقتی میخواهند این کار را بکنند نیاز به انگیزه و کمک دارند. حتی یک بچه ی ۱۲ ساله نیز بعضی اوقات نیاز به یادآوری دارد.
• یک الگو ایجاد کنید. ساعتی از روز و یا علامتهای طبیعی دیگر را انتخاب کنید. مثل پایان یک رویداد (شاید یک وعده ی غذایی) و به کودک کمک کنید تا بداند چه وقت باید وظیفه اش را انجام دهد. اگر کودکی در تمیز کردن میز کمک می کند، بنابراین پایان شام یک علامت طبیعی است و یا اگر کار او چیدن میز صبحانه است، باید بداند این کار را باید درست به محض لباس پوشیدن در صبح انجام دهد. اگر جمع کردن زباله ها وظیفه ی اوست، او میداند وقتی شام تمام شد باید آشغال ها را جمع کند و بیرون ببرد.

اکنون وظایف آنها را تعیین کنید.

وقتی کودک بزرگتر و تواناتر شد، به تدریج مسئولیتهایی برای انجام وظایفش بدهید.

• جدول کار درست کنید و دیگر یادآوری نکنید. جدولی درست کنید که به کودک بگوید چه وقت باید وظیفه اش را انجام دهد (ممکن است بخواهید جدول را با روش پاداش ترکیب کنید.)، سپس جدول را جایی بگذارید تا متوجه آن بشود. اگر او مسئول زباله است، یادداشت باید پشت در چسبانده شود. بنابراین وقتی او میخواهد بیرون برود، آن را خواهد دید.
• نظارت کنید. بعد از اینکه مطمئن شدید کودک میداند چگونه کارش را انجام دهد، به او بگویید دراین باره دیگر چیزی به او نخواهید گفت تا «زمان نظارت». بیایید در مورد «جو» صحبت کنیم: کارهای شبانه ی او، تمیزکردن روی میز بعد از شام و سپس جمع کردن ظرف از ظرفشویی می باشد. توافق شما با او این است که شما وظیفه را به او متذکر نمی شوید. با این وجود، دو ساعت بعد از شام، شما به عنوان یک ناظر مطمئن می شوید آیا کارها انجام شدهاند یا نه!

در مورد “جانی” که هر هفته خود، اتاقش را تمیز می نماید. همه چیز را از کف زمین جمع می کند، قفسه ها و کمدش را نیز مرتب می کند. توافق بر این است تمام هفته چیزی گفته نشود، اما برنامه ی نظارت ظهر روز جمعه انجام شود.

• نظارت را با یادآوری کننده ها ترکیب کنید. بعضی کودکان ترجیح میدهند کارشان به آنها یادآوری شود و توصیه ی ما به والدین در این موارد این است که با یک تعداد خاصی یادآوری، در زمانهای خاص موافقت کنند. پیشنهاد ما این است از کودک بخواهید نوع یاداوری که به او بیشترین کمک را خواهد کرد، انتخاب کند. «اسکات» ماشین را جاروبرقی میکشد. او پیشنهاد داد مادرش به او بگوید چه وقت در هفته دوست دارد این کار را تمام کرده باشد. این نوعی یادآوری به حساب میآید. قبل از شام، مادر، «هنری» را یک بار صدا می کند تا میز بچیند.

پیامدهای طبیعی را دنبال کنید. پیامدهای مثبت می توانند به عنوان تقویت کننده هایی بعد از اینکه با موفقیت کاری را انجام داد، استفاده شوند.

• کاری که خوب انجام شده است را تشویق کنید. طبیعی ترین پیامد یک کار خوب انجام شده، تشویق و قدرشناسی است. وقتی کار پایان یافت، بگذارید کودک بداند شما خوشحالید و به طور دقیق به او بگویید کارش فوق العاده بوده است. اگر کودکتان به تشویق کاری که در حال انجام آن است بهتر واکنش نشان میدهد، این کار را بکنید. ولی اگر او از جمله کودکانی است که نسبت به تشویق واکنش نشان نمی دهد، بنابراین از روش خود استفاده کنید.
• تعیین زمان بازی و کار یک پیامد منطقی برای کاری که خوب انجام شده است، داشتن سرگرمی و تفریح است. بنابراین با فعالیت هایی که کودک از آنها لذت میبرد، به فرزند وظیفه شناسی خود پاداش دهید. بعد از اینکه «سوزان» اتاقش را تمیز کرد، میتواند تلویزیون تماشا کند. وقتی «جیم» سطل آشغال را بیرون برد، میتواند برود و بازی کند. همیشه محکم و استوار باشید، دقت کنید قبل از اینکه شما وعده ی یک نتیجه ی عمل لذت بخش و خوشایند را بدهید، کار تمام شده باشد.
• با پاداش ها تقویت کنید. ما بارها گفتیم برای ایجاد یک رفتار جدید به تقویت قوی نیاز داریم. این وقتی درست است که شما از فرزندان بزرگتر میخواهید تا مسئولیتی را بپذیرند که در گذشته هرگز به عهده نگرفته اند، یا مسئولیتی را بپذیرند که شما قبلا در واگذار کردن به آنها مشکل داشتید. راه حل پاداش که اغلب با کسب امتیاز از شما دریافت می کنند، بیشتر اوقات می توانند عصای معجزه گر باشند.

برای مثال: «سارا» هرگز لباس هایش را آویزان نمی کرد، مگر اینکه به شدت به او گوشزد می شد. برای افراموش کنید. به «سارا» دقیقا بگویید انتظار دارید چه کار کند و چه وقت تکرار و گوشزد کردن ر آن را انجام دهد. جدولی درست کنید و به او بگویید وقتی او بیست و پنج امتیاز کسب کرد، لباس جدیدی را که می خواهد به دست می آورد. هر غروب ساعت ۷ نظارت کنید. با علاقه او را تشویق کنید و اگر تمام لباس هایش آویزان شدهاند یا مرتب گوشهای قرار گرفته اند، یک علامت در جدول بگذارید. سپس به او یک پاداش کوچک – مثل زمان کمی بیشتر بیدار ماندن و تماشای تلویزیون یا یک سنجاق جدید برای موهایش – بدهید. وقتی او بیست و پنج امتیاز گرفت، یک لباس زیبا دریافت می کند.

از اثر منفی برای امتناع از انجام وظیفه استفاده کنید.

تنبیه (مثل گرفتن امتیاز یا اسباب بازی) همیشه یک گزینه برای والدین نامید و خسته است، ولی ما ترجیح می دهیم از پیامدهای طبیعی منفی دیگر برای تغییر رفتار کودک استفاده کنید.

• از جبران استفاده کنید. این روش زمانی مؤثر است که حافظه مشکل دارد. به نظر می رسد «ژوزف» فراموش می کند تختش را مرتب کند. به او بگویید اگر فراموش کند، مجبور است تمام تختهای موجود در خانه را آخر هفته مرتب کند. سپس نظارت کنید این کار را انجام دهد. حتی اگر ابتدا عصبانی شود.
• پول تو جیبی او را کم کنید. ما معتقدیم بچههای سن مدرسه باید مقرری یا تو جیبی دریافت کنند. این کار به آنها کمک میکند تا اهمیت و جنبه ی سالم پول را یاد بگیرند. باید بیاموزند پول تو جیبی را برای نیاز و هدیه ها استفاده کنند و یا برای چیز به خصوصی پس انداز کنند. توجیبی کودک شما در هفته شامل یک مقدار ثابت برای پول ناهار و کرایه اتوبوس به همراه کمی پول برای مصارف احتیاطی است. در غروب جمعه، او پول توجیبی خود را با کسر صد تومان بابت هر روز که وظیفه اش را انجام نداده است دریافت می کند.
• تا رسیدن به نتیجه دنبال کنید. وظیفه ای را به عهده ی کودک خود بگذارید و تا رسیدن به نتیجه آن را پیگیری کنید. همیشه آنچه که شما سعی دارید تا بر آن غلبه کنید، عادتهای قدیمی است که به شدت در شما و کودکتان ریشه کرده و ثابت مانده است. وقتی کودک فراموش کرد وظیفه اش را انجام دهد، هرگز آن را برایش انجام ندهید. اگر کودک شما همیشه لباس هایش را بر زمین می اندازد و همیشه آنها را برمی دارید، کودک نباید به خاطر رفتار سهل انگار و بی ملاحظه اش سرزنش شود چرا که شما کار او را تأیید کرده اید. در عوض به او بگویید اگر از اکنون فراموش کند، چه پیامدهایی در انتظارش است. اگر لباس هایش روی زمین باشند، او را بیاورید و به او بگویید لباسهایش را جمع کند و یا پیامدهایی از قبل تعیین شده را اجرا کنید. در این مورد، پیامد عمل می تواند لباسی های درون سبد را می شوید.