مصرف مکمل های آهن در دوران بارداری/ فواید و عوارض مکمل آهن در بارداری

مصرف مکمل های آهن در دوران بارداری/ فواید و عوارض مکمل آهن در بارداری

مصرف آهن

کمبود آهن ممکن است مشکلاتی را در رشد و همچنین متابولیسم بدن ایجاد کند. کم خونی ناشی از فقر آهن که به دلیل کمبود آهن در رژیم غذایی مصرفی به وجود می آید، رایج ترین بیماری است که به دلیل نداشتن تغذیه ی مناسب در افراد به وجود می آید و نشانه هایی نظیر رنگ پریدگی، ضعف، سرگیجه، سر درد و بی اشتهایی دارد. نیاز بدن ما به آهن در دوره های گوناگون زندگی متفاوت می باشد. خانم ها در دوران بلوغ نیاز بیشتری به آهن دارند و بعد از اتمام سیکل قاعدگی این نیاز نیز بیشتر خواهد شد.

دوران حاملگی هم یکی از مراحل مهم در زندگی زنان است که به علت زیاد شدن حجم خون زن حامله و احتیاج جنین برای تولید سلول های خونی، بدن نیاز بیشتری به آهن پیدا می کند که ممکن است از طریق تغذیه ی مادر به میزان کافی تامین نشود؛ به همین خاطر بعضی از متخصصان صرف مکمل های آهن را برای زنان باردار پیشنهاد می کنند. این مسئله سبب شده است که امروزه با تولید انواع گوناگون مکمل های غذایی که دارای ویتامین ها، آهن و املاح دیگر هستند، روبه رو شویم؛ اما آیا مصرف آن ها در دوران حاملگی ضروری می باشد؟

مکمل های آهن در دوران بارداری

کم خونی و بارداری

کم خونی به عنوان یک مشکل عمومی برای مادران باردار به حساب می آید که چنانچه به موقع آن را مهار نکنیم ممکن است باعث زایمان زودرس شده و نوزادانی با وزن کم متولد می شوند پس برای مبارزه با آن، پزشک باید مکمل آهن برای زن باردار تجویز کند. ولی اکثر زنان باردار در کنار مصرف مکمل آهن به طور جداگانه، مولتی ویتامین هایی که حاوی مقادیری آهن نیز هستند مصرف می کنند که ممکن است خطرناک باشد.

تغییرات حجم خون

بارداری تغییرات فیزیولوژیک بسیاری در خون ایجاد می کند که یکی از این تغییرات زیاد شدن حجم خون می باشد که که موجب کاهش غلظت خون می شود. با افزایش سریع حجم خون در سه ماه دوم بارداری، میزان آهن موجود در خون به طور قابل توجهی کاهش پیدا می کند که به صورت کم شدن غلظت هموگلوبین ظاهر می شود. به طوری که این مقدار در زنانی که باردار نیستند ۱۳/۷گرم در دسی لیتر است و در زنان باردار به خصوص در اواسط بارداری به ۱۱/۵گرم در دسی لیتر کاهش پیدا می کند. با این وجود، کم خونی در زنان باردار به کاهش هموگلوبین خون به کمتر از ۱۰گرم در دسی لیتر، و در زنانی که باردار نیستند به صورت کمتر از ۱۲گرم در دسی لیتر گفته می شود. پس مقدار هموگلوبین خون بین ۱۱تا۱۲گرم در دسی لیتر در دوران بارداری کم خونی به حساب نمی آید و کاملا عادی تلقی می شود.

مکمل های آهن در دوران بارداری

افزایش نیاز بدن به آهن

خانم های حامله در دوران بارداری شان نیاز زیادی به آهن دارند؛ به صورتی که این نیاز برای بارداری یک جنین، تقریبا یک گرم می باشد. بنابراین برای زنان بارداری که کمتر در معرض کمبود هاب تغذیه ای هستند، برای جلوگیری از کم خونی و کمبود آهن مورد نیاز بدن برای مصرف روزانه شان ۳۰تا۶۰میلی گرم مکمل حاوی آهن تجویز می شود. به دلیل اینکه در اوایل بارداری بدن نیاز زیادی به آهن ندارد، مصرف مکمل آهن در این دوران ضرورتی ندارد و حتی مصرف نکردن آهن در اوایل بارداری که تهوع و استفراغ شدید مادر را درگیر می کند می تواند جلوگیری کند؛ چون یکی از عوارض مصرف آهن می تواند ابتلا به تهوع و استفراغ باشد.

منابع طبیعی آهن

یکی از منابع مهم آهن پروتئین های حیوانی می باشند، که علاوه بر آهنی که دارند دارای ریز مغذی روی نیز هستند. گوشت قرمز، غذاهای دریایی مثل ماهی، زرده ی تخم مرغ، میوه های خشک، حبوبات، غلات و نیز سبزیجا مانند اسفناج دارای مقادیر زیادی آهن می باشند. بهتر است برای اینکه آهن موجود در منابع غیر حیوانی به راحتی جذب بدن شوند همراه با یک پروتئین حیوانی مصرف شوند. در سبزیجات برگ سبز و پهن مثل کاهو مقداری اسید فولیک وجود داشته و در پروتئین های حیوانی نیز اسید فولیک وجود دارد.

مکمل های آهن در دوران بارداری

مصرف مکمل آهن در بارداری

همان طور که می دانیم، شواهد بسیاری وجود دارد مبنی بر اینکه مصرف مکمل آهن اثرات مثبت بسیاری بر وضعیت زنان در دوران بارداری و نیز زمان زایمان می گذارد، ولی نتایج تحقیقات بسیاری نشان می دهد که زمانی که آهن خون در سطح بالایی قرار دارد عوارض بارداری بیشتر خود را نشان می دهد. همین طور تجویز مکمل آهن برای زنان در دوران بارداری در کل جهان یک قانون محسوب می شود به دلیل اینکه جنین، جفت و افزایش حجم خون مادر در دوران بارداری سبب می شود که مادر به آهن بیشتری نیاز پیدا کند؛ در صورتی که اگر زنی حامله نباشد می تواند آهن مورد نیاز بدنش را با استفاده از رژیم غذایی مناسب برطرف کند.

مصرف مکمل های غذایی در بعضی موارد می توانند کمک بسیاری به برطرف شدن کمبود های تغذیه ای اشخاص کنند،  اما نکته قابل توجهی که در مصرف آن ها باید بدانید این است که طریقه ی مصرف آن ها باید طبق دستور پزشک باشد. به دلیل اینکه مصرف این مکمل ها برای طولانی مدت و استفاده ی نابه جا از آن ها ممکن است عوارض زیادی را به همراه داشته باشد.

مکمل های آهن در دوران بارداری

مصرف زیاد مکمل آهن

باید بدانید که بدن همان اندازه ای که آهن نیاز داشته باشد را جذب می کند و چنانچه آهن اضافه از حد مصرف شده باشد بدن آن را دفع می کند. ولی زمانی هم وجود دارد که مقدار آهن ذخیره شده در بدن بیشتر از نیاز بدن می باشد که به آن«هموکروماتوز» می گویند، که گونه ای از مسمومیت بوده و ممکن است کبد، لوزالمعده، و نیز اعضای دیگر بدن را درگیر کند.

رایج ترین نوع آن ارثی می باشد که به طور معمول بعد از جمع شدن ۲۰گرم آهن در بدن ایجاد می شود و نشانه هایی مثل استفراغ، شکم درد، اسهال خونی، شوک، خواب آلودگی و ابتلا به تنگی نفس را به وجود می آورد و البته این اختلال با خوردن روزی یک عدد قرص آهن در زمان چند کاه ایجاد نمی شود؛ خصوصا اینکه بیشتر کودکان و دختران دچار کمبود آهن در بدن شان می باشند. اما در مورد قرص های که دارای آهن زیاد می باشند و در مدت بسیار طولانی از آن ها استفاده شده باشد ممکن ابتلا به این نوع عارضه وجود داشته باشد و به دلیل اینکه درصد بسیار بالایی از آهن آن موجود در ان جذب بدن می شود، میزان تجمع آن افزایش می یابد و موجب ابتلا به مسمومیت می شود.

عوارض

با توجه به تحقیقات انجام شده در مورد مصرف مکمل آهن در بارداری به این نتیجه می رسیم که مصرف بیش از حد آهن در بارداری می تواند عوارض جانبی و جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. در یک پژوهش که به بررسی اثرات استفاده از مکمل آهن بر عواقب حاملگی پرداختند، تا بتوانند عوارض آن را در خانم هایی که مقدار آهن موجود در خون شان طبیعی می باشد مورد بررسی قرار دهند. در آغاز تحقیق دو گروه از زنانی انتخاب شدند که از لحاظ سن، دفعات حاملگی، شغل، میزان تحصیلات، تعداد افراد خانواده، شاخص توده ی بدنی، گروه خونی و سایر معیار های خونی با هم مشابه بودند.

به یک گروه از زنان که میزان هموگلوبین خون شان نرمال و طبیعی بود و مبتلا به کم خونی نبودند از نیمه ی دوم حاملگی تا آخر بارداری شان، روزانه یک عدد قرص آهن داده شد و گروه دیگر که ابتلا به کم خونی نبوده و میزان هموگلوبین خون شان بیشتر از ۱۳/۲گرم در دسی لیتر بود، قرص آهن داده نشد. در دوران بارداری هر دو گروه، مصرف رژیم غذایی مناسب آموزش داده شد و تا آخر بارداری مورد کنترل بودند. در هفته های ۲۸و۳۶حاملگی آزمایشاتی انجام شد تا مشخص شود که از لحاظ کم خونی ناشی از فقر آهن مورد بررسی قرار گرفته تا چنانچه مبتلا به کم خونی شده باشند از تحقیق خارج شود و تحت درمان قرار گیرد.

چنانچه در زنانی که دچار کم خونی نیستند قرص آهن نیز مصرف شود، می تواند موجب ابتلا به عوارضی نظیر زایمان زودرس، تولد نوزادی با وزن کم، کوچک بودن جنین برای سن حاملگی، اختلالات تنفسی، مرگ جنین به هنگام تولد و حتی مرگ در زمان زایمان شوند. زمانی که بدن مادر هیچ نیازی به مکمل آهن نداشته باشد ولی باز هم مصرف شود موجب افزایش غلظت خون مادر شده به گردش خون رحمی-جفتی آسیب وارد می کند و سبب ایجاد اختلال در خون رسانی می شود و برای بارداری خطرناک می باشد.

مکمل های آهن در دوران بارداری

بر اساس نتایجی که از این پژوهش به دست آمد، نباید برای مادران بارداری که به کم خونی مبتلا نیستند مکمل آهن تجویز شود به این دلیل که نه تنها برای آن ها فوایدی ندارد بلکه ممکن است آن ها را دچار عوارض ناگواری در بارداری شان کند. زمانی که بدن به آهن نیازی ندارد و آهن اضافی وارد بدن می شود، موجب بزرگ تر شدن اندازه سلول های خونی شده و این افزایش اندازه سبب می شود که سلول های خونی بزرگ شده نتوانند در گردش های خونی باریک تر حرکت کنند. پس اکسیژن رسانی در این قسمت ها دچار اختلال شده و احتمال دارد به جنین نیز آسیب وارد شود. همچنین در بدن هر دارویی در بخشی خاص متابولیزه می شود و می سوزد، آهن نیز که متابولیزه آن در کبد صورت می گیرد اگر مقدار آن بیش از حد بوده و افزایش یابد ممکن است موجب تحت فشار قرار گرفتن کبد شده و به آن آسیب بزند.

مصرف مولتی ویتامین ها

با استفاده ار رژیم غذایی مناسب و مصرف نوع ماده غذایی می توان از اینکه بدن به کمبود ویتامین دچار شود پیشگیری کرد. به همین خاطر در دوران بارداری به جز اسید فولیک مصرف هیچ داروی دیگری توصیه نمی شود. مصرف آهن نیز باید در صورتی انجام شود که ابتلا به کم خونی تشخیص داده شده باشد. این تشخیص با انجام آزمایشاتی که در طول مدت بارداری صورت می گیرد قابل شناسایی می باشد. استفاده از مولتی ویتامین نیز باید طبق دستور و با تجویز پزشک باشد؛ چون اگر پزشک به این نتیجه رسیده باشد که زن باردار به مشکل تغذیه ای مبتلا می باشد و نمی تواند از هر نوع مواد غذایی مصرف کند و یا اینکه بیشترین نوع تغذیه ی شخص باردار را برنج تشکیل داده و از پروتئین به میزان بسیار کم استفاده می کند، برای او مولتی ویتامین تجویز خواهد کرد.

در ضمن مصرف بی رویه و خود سرانه از مولتی ویتامین ها می تواند علاوه بر ایجاد مسمومیت، مانع جذب ویتامین ها و املاح دیگر مورد نیاز بدن شود. از سوی دیگر بعضی از مولتی ویتامین ها که حاوی آهن نیز هستند اگر به همراه مکمل آهن نیز مصرف شوند، موجب افزایش آهن خون بدن خواهد شد و مشکلات دیگری را برای مادر و جنین به وجود می آورد.