با درمان غیر هورمونی پوکی استخوان بیشتر آشنا شویم

درمان غیر هورمونی پوکی استخوان

گرچه استفاده از هورمون درمانی، بهترین روش در جلوگیری و درمان پوکی استخوان خانمها می باشد اما بعلت وجود بعضی اشکالات، این روش درمانی در تمام خانمها مناسب نمی باشد. خوشبختانه به غیر از هورمون درمانی می توان از درمانهای غیر هورمونی نیز برای جلوگیری از پوکی استخوان استفاده کرد.

بیفسفوناتها

بیفسفوناتها گروهی از داروها هستند که بطور روز افزونی در درمان پوکی استخوان از آنها استفاده می شود. اثر اصلی آنها غیر فعال کردن سلولهای از بین برنده استخوان (یعنی استئوکلاستها) می باشد تا بدین ترتیب از دست دادن استخوان جلوگیری کنند. امروزه فقط دو داروی بیفسفونات در دسترس هستند اما در سالهای آینده به تعداد آنها اضافه خواهد شد. .

اتیدرونات

 (Etidronate) اتیدرونات اولین بیفسفوناتی بود که در درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار گرفت. نام جارتی این دارو د يدرونل (Didronel) می باشد. از این دارو همراه با کلسیم در دوره های ۹۰ موزه استفاده می شود بدین صورت که ابتدا ۱۴ روز اتیدرونات داده می شود و سپس ۷۶ روز برص کلسیم مصرف می گردد، و دوباره ۱۴ روز اتیدرونات و ۷۶ روز از کلسیم استفاده می شود. این کار باید حداقل سه سال تکرار گردد.

عوارض جانبی اتیدرونات

اتیدرونات داروی نسبتا بی خطری بوده عوارض جانبی کمی دارد. گاهی اوقات تهوع و اسهال ممکن است ایجاد شود و مواردی از قرمز شدن پوست هم گزارش شده است. بهتر است که قرصهای اتیدرونات در هنگامی که معده خالی است مصرف شود، یعنی حداقل دو ساعت پس از صرف غذا و نیز پس از دو ساعت هم از خوردن غذا اجتناب شود. این دارو باید با یک لیوان آب مصرف شود و از مصرف آن همراه با شیر خودداری شود زیرا شیر از جذب آن جلوگیری میکند. در طی دو ساعت قبل و دو ساعت بعد از مصرف اتیدرونات، از مصرف داروهای آنتی اسید (ضد اسید معده)، قرصهای آهن و مکمل های مواد معدنی حاوی کلسیم باید خود داری شود زیرا آنها باعث عدم جذب کامل این دارو می شوند. اکثر افراد برایشان مناسب است که این دارو را در شب و قبل از خواب مصرف نمایند. قرصهای کلسیم را می توان در هر موقع از روز مصرف نمود.

چه کسانی نباید اتیدرونات مصرف کنند؟ خانمهای حامله و خانمهایی که شیر می دهند یا کسانی که اختلال در عملکرد کلیه هایشان دارند نباید از اتیدرونات استفاده نمایند.

آلندرونات (Alendronate)

الندورنات با نام تجارتی فوساماكس (Fosamax) یکی دیگر از داروهای گروه بیفسفوناتها می باشد که اثری مشابه اتیدرونات دارد. از این دارو روزی یک عدد مصرف می شود. برخلاف اتیدرونات، این دارو همراه با کلسیم تجویز نمی شود، گرچه اگر مقدار کلسیم رژیم غذایی ناکافی باشد می توان از قرصهای کلسیم استفاده نمود.

عوارض جانبی آلندرونات

عوارض جانبی آلندرونات نادر می باشد و شامل اسهال، درد شکم و اشکالاتی در گلو و مری می باشد که بصورت سوزش سر معده یا سوءهاضمه خود را نشان می دهد..

این دارو باید با یک لیوان آب، نیم ساعت قبل از صبحانه و با معده خالی مصرف شود و پس از آن هم نباید به مدت نیم ساعت دراز کشید تا از بروز سوزش سرمعده جلوگیری نمود.

چه کسی نباید از آلندرونات استفاده کند؟ خانمهای حامله و خانمهایی که شیر می دهند یا کسانی که اختلال در عملکرد کلیه هایشان دارند و نیز کسانی که دچار سوءهاضمه هستند نباید از این دارو استفاده نمایند.

کدام داروی بیفسفونات بهتر است؟ انیدرونات و آلندرونات هر دو درمان پوکی استخوان موثر هستند و هیچ مدرکی وجود ندارد که بهتر بودن یکی را نسبت به دیگری ثابت کند.

چه مدت درمان طول می کشد؟ انیدرونات یا آلندرونات باید به مدت حداقل سه سال مصرف شوند. از آنجایی که این داروها جذب استخوان می شوند و تمایل دارند که به مدت طولانی در آنجا باقی بمانند، ممکن است به مدت طولانی بعد از این که مصرف دارو متوقف شد اثر خود را روی استخوانها داشته باشند. اکثر پزشکان معتقدند که درمان با این داروها باید ۳ تا ۵ سال طول بکشد. بعد از پایان دوره درمان، یک سنجش تراکم استخوان انجام می شود تا در صورت نیاز، درمان ادامه یابد.

استفاده از هورمون درمانی یا بیفسفوناتها؟

بیفسفوناتها هورمون نیستند و بنابراین هیچ اثری بر روی مشکلات یائسگی یا سایر بیماریهایی مثل بیماری قلبی و سرطان پستان ندارند. تصمیم به اینکه از کدام روش درمانی بهتر است که استفاده نماییم به عوامل متعددی بستگی دارد که این عوامل شامل وجود بانقدان مشکلات یائسگی و خطرات بروز بیماری قلبی و سرطان پستان می باشند.

در خانمهای در سنین حدود ۵۰ سالگی که یائسگی در حال وقوع است، معمولا از هورمون درمانی برای پیشگیری از پوکی استخوان استفاده می شود اما اگر بعد از ۵ تا ۱۰ سال آنها خواستند که هورمون درمانی را متوقف نمایند، می توانند از بیفسفوناتها استفاده کنند.

در خانمهای مسن تر که نمی خواهند از هورمون درمانی استفاده کنند و نیز در کسانی که به علت سرطان پستان یا سایر مشکلات قادر به استفاده از هورمون درمانی نیستند، بیفسفوناتها بهترین جانشین درمانی برای پوکی استخوان می باشند. هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان بدهد که هورمون درمانی همراه با مصرف بیفسفوناتها برای درمان پوکی استخوان بهتر از درمان تنهایی آنها می باشد.

ویتامین D

ویتامین د D برای سلامت استخوانها اهمیت زیادی دارد. این ویتامین باعث افزایش جذب کلسیم از روده ها شده و آنها را به استخوانها می رساند. ۹۹ درصد تمام کلسیم بدن در استخوانها قرار دارند. ویتامین D همچنین دارای اثرات مستقیمی بر روی استخوانها می باشد: ویتامین دم (۰۳) با کوله کلسیفرول که در پوست و در هنگامی که با نور خورشید مواجه می شویم ساخته می شود و ویتامین ۲۰ (۰۲) یا ارگوکوله کلسیفرول که آن را از مواد غذایی بدست می آوریم.

کمبود ویتامین د D در افراد سالخورده و بخصوص آنهایی که از خانه بیرون نمی روند تا با نور خورشید مواجه شوند شایع می باشد. در تحقیقی که اخیرا در فرانسه انجام شده مشخص گردیده که مصرف ویتامین و او مكملهای کلسیمی می تواند خطر شکستگی های گردن استخوان ران در خانمهای سالخورده را کاهش دهد.

بنابراین بسیاری از پزشکان برای افراد سالخورده و کسانی که با نور آفتاب مواجه نمی شوند ویتامین د تجویز می کنند.

داروهای ویتامین D

ویتامین دارا می توان بصورت خوراکی یا تزریقی مصرف نمود. در صورت مصرف خوراکی ویتامین D توصیه می گردد که روزانه ۸۰۰ واحد بین المللی (U) مصرف شود، در مواردی که از تزریق ویتامین د D استفاده می شود، هفته ای یک یا دو تزریق انجام می گردد. گرچه در بعضی موارد جذب ویتامین D بعد از تزریق بسیار کم می باشد و بنابراین ترجیح داده می شود که از داروی خوراکی آن استفاده شود..

عوارض جانبی ویتامین D

در صورت استفاده از مقادیر توصیه شده ویتامین D عوارض جانبی خاصی دیده نمی شود. گاهی اوقات داروهای حاوی ویتامین D و کلسیم باعث ایجاد عوارضی مثل تهوع، اسهال، و يبوست می گردند. در افرادی که دارای مقادیر زیادی کلسیم در خونشان هستند و نیز در کسانی که بیماری شدید کلیوی یا سنگهای کلیه دارند، از مصرف ویتامین د D باید خودداری شود.

چه کسانی باید ویتامین D مصرف نمایند؟ افرادی که در خطر کمبود ویتامین د D قرار دارند مثل افراد سالخورده و کسانی که زیاد در بوده و با افتاب مواجه نمی شوند، کسانی که از داروهای ضد صرع استفاده می کنند، کسانی که به بیماریهای کبدی یا کلیوی مبتلا هستند و افرادی که سوء جذب روده ای دارند باید از ويتامين د D استفاده نمایند. در صورت نیاز می توان کمبود ویتامین D را با انجام آزمایش خون اثبات نمود.

اگر شما در مورد مصرف ویتامین D برای خودتان مطمئن نیستید، با پزشکتان در این مورد مشورت نمایید.

کلسترول

ویتامین و خودش فعال نیست و شکل فعال ویتامین D کلسیتریول میباشد، نشان داده شده است که مصرف روزانه کلسیتریول به میزان ۲۵ صدم میلی گرم می تواند از دست دادن استخوان پیشگیری نماید و باعث کاهش خطر شکستگی های ستون فقرات شود. از آنجایی که این دارو بسیار قوی می باشد، ممکن است منجر به افزایش سطح کلسیم در خون (هیپرکلسیمی) و در ادرار (هیپرکلسیوری) شود که می تواند باعث بروز مشکلات جدی شود. بنابراین لازم است که در ماه اول و سوم پس از شروع درمان با کلسیتریول و سپس هر ۶ ماه یک بار اقدام به انجام آزمایش خون و بررسی سطح کلسیم خون شود. در صورتی که مشخص گردید که سطح کلسیم خون و ادرار افزایش یافته است باید اقدام به توقف مصرف این دارو نمود که معمولا بعد از یک یا دو هفته سطح کلسیم خون به میزان طبیعی کاهش می یابد.

عوارض جانبی

مشکلاتی که بعلت افزایش سطح خون ایجاد می گردند عبارتند از تهوع، از دست دادن اشتها، استفراغ، یبوست با اسهال، تشنگی، افزایش بیش از حد ادرار، سردرد و خستگی بیش از حد. مقدار زیاد کلسیم در ادرار می تواند باعث ساخته شدن سنگهای کلیه شده با تجمع كليم می تواند در نهایت منجر به نارسایی کلیه ها گردد.

چه کسانی باید کلسیتریول مصرف نمایند؟ اکثر پزشکان عقیده دارند که از کلسيتريول فقط باید در بیماران دچار پوکی استخوانی که نمی توانند هورمون درمانی با بیفسفوناتها را مصرف کنند، استفاده نمایند. آنها به دو دلیل به این کار معتقد هستند. اول اینکه هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد مصرف کلسیتریول می تواند باعث کاهش خطر بروز شکستگی های مچ دست یا گردن استخوان ران شود، در حالی که هورمون درمانی و بیفسفوناتها می توانند باعث کاهش خطر بروز اینگونه شکستگی ها شوند. دومین دلیل این است که انجام آزمایشهای متعدد خون برای ارزیابی سطح کلسیم خون که در هنگام مصرف کلسیتریول انجام می شود برای بیماران مشکل می باشد.

چه کسانی نباید از کلسیتریول استفاده نمایند؟ از کلسیتریول نباید در افرادی که به بیماریهایی دچار هستند که سطح کلسیم خونشان بالا است استفاده شود. همچنین از مصرف کلسیتریول در خانمهای حامله و خانمهای شیرده باید اجتناب شود. اگر سابقه وجود سنگهای کلیوی یا هر گونه شواهدی مبنی بر وجود اختلال در عملکرد کلیدها می باشد باید از این دارو با احتیاط استفاده شود.

آیا می توان از کلسیتریول بجای ویتامین Dاستفاده نمود؟

نه داروهای حاوی ویتامین D بسیار بی خطرتر از کلسیتریول هستند و باعث حفاظت کافی در مقابل کمبود ویتامین را در افراد سالم می شوند.

کلسیتونین

کلسیتونین یک هورمون است که از غده تیروئید ترشح می گردد و باعث عدم فعالیت سلولهایی می شوند که استخوانها را از بین می برند. بنابراین این هورمون می تواند از دست دادن استخوان جلوگیری کند. کلسبتونین میتواند از از دست دادن استخوان در ستون فقرات پیشگیری نماید اما ممکن است در سایر قسمتهای اسکلت بدن مثل گردن استخوان ران اثرات کمتری داشته باشد.

نحوه تجویز و عوارض جانبی کلسیتونین

كلسيتونین بصورت تزریقی و هفته ای سه بار تجویز میگردد. عوارض جانبی آن شامل تهوع و برافروختگی صورت می باشد که بعد از تزریق ایجاد شده و بزودی از بین می رود، اسهال، استفراغ و درد در محل تزریق نیز ممکن است ایجاد شود.

فلوراید سدیم

این دارو اثر متفاوتی نسبت به سایر درمانها دارد زیرا باعث افزایش استخوان سازی شده و می تواند منجر به افزایش زیاد توده استخوانی شود. بعضی از تحقیقات نشان داده است که این دارو خطر بروز شکستگی در ستون فقرات را کاهش می دهد اما تحقیقات دیگر این موضوع را تائید نکرده است. در صورت مصرف مقادیر زیاد این دارو، ممکن است حتی خطر شکستگی های گردن استخوان ران بیشتر هم بشود زیرا مقادیر زیاد فلوراید سدیم میتواند باعث افزایش ساختن استخوانهای غیر طبیعی و ضعیف شده و آن را بیشتر مستعد شکستگی کند. مقدار صحیح روزانه این دارو ۱۵ تا ۲۵ میلی گرم می باشد. این مقادیر خیلی بیشتر از آن حدی هستند که از فلوراید سدیم در پیشگیری از فساد دندانهای کودکان استفاده می شود.

عوارض جانبی

تهوع، استفراغ، و اسهال ممکن است در مصرف فلوراید سدیم دیده شود و بعضی از بیماران نیز از احساس بد در مزه دهان شکایت دارند. گاهی اوقات درد در پاها ایجاد می شود که می تواند بسیار شدید باشد.

استروئیدهای آنابولیک

استروئیدهای آنابولیک با استروئیدهایی که در درمان آسم با بیماریهای روماتیسمی استفاده می شوند تفاوت دارند. آنها مشابه هورمون جنسی مردانه تستوسترون می باشند.

از آنجائیکه عوارض جانبی این داروها زیاد می باشند کمتر در درمان پوکی استخوان از آنها استفاده می شود. معروفترین آنها، آمپول ناندرولون دکانوات می باشد که هر سه هفته یک بار تزریق می گردد.

عوارض جانبی

عوارض جانبی ناندرولون دکانوات شامل ایجاد جوش (آکنه)، احتباس مایعات، عملکرد غیر طبیعی کبد و علایمی از مردانگی مثل ضخیم شدن صدا و رویش مو در صورت می باشد. بسیاری از متخصصین عقیده دارند که نباید از این دارو در درمان پوکی استخوان استفاده شود زیرا درمانهای دیگری در دسترس قرار دارند که عوارض جانبی کمتری دارند.

رالوکسیفن

رالوکسیفن (Raloxifene) درمان جدیدی است که اخیرا برای پیشگیری از پوکی استخوان ستون فقرات در دسترس قرار گرفته است. این دارو به صورت روزی یک قرص مصرف می گردد. از بعضی جهات این دارو شبیه استروژن عمل می کند، اما برخلاف آن باعث خونریزی از مهبل با افزایش خطر ابتلاء به سرطان پستان نمی شود.

درواقع شواهدی وجود دارد که این دارو خانمها را از ابتلاء به سرطان پستان در حداقل سه سال اول شروع درمان محافظت می کند. رالوکسیفن در برطرف کردن مشکلات یائسگی خانمها مثل برافروختگی، احساس داغ شدن و عرق ریزش شبانه کمکی نمی کند.

در حال حاضر هنوز مشخص نشده است که آیا این دارو دارای اثرات مشابهی از هورمون درمانی در بیماری قلبی و پیشگیری از بروز آلزایمر دارد یا خیر.

عوارض جانبی رالوکسیفن

عوارض جانبی این دارو هنوز به درستی مشخص نشده است با اینحال رالوکسیفن می تواند باعث افزایش برافروختگی و احساس داغ شدن در خانمها شود و نیز ممکن است سبب گرفتگی عضلات پاها شود. همچنین همانند هورمون درمانی، این دارو می تواند باعث افزایش خطر ترومبوز وریدی گردد. بنابر این بهتر است در خانمهایی که سابقه تبلی ترومبوز وریدی دارند یا کسانی که دارای عوامل مستعد کننده ایجاد ترومبوز وریدی هستند مثل خانمهای چاق و بی تحرک از این دارو استفاده نشود.

چه کسانی نباید از رالوکسیفن استفاده نمایند؟

خانمهای حامله و خانمهای شیرده نباید از رالوکسیفن استفاده کنند، همچنین خانمهایی که به سرطان پستان یا سرطان آندومتر مبتلا هستند نیز نباید از این دارو استفاده نمایند. رالوکسیفن برای خانمهایی که دارای علایم شدید یائسگی هستند مناسب نمی باشد زیرا ممکن است باعث بدتر شدن این علایم شود.

کلسیم

کلسیم به تنهایی برای درمان پوکی استخوان استفاده نمی شود بلکه اغلب همراه با سایر درمانها بکار می رود. داروهای حاوی کلسیم در انواع مختلفی در داروخانه ها وجود دارند.

مقدار مصرف روزانه کلسیم ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم می باشد که بهتر است این مقدار را در سه نوبت در روز تقسیم نمود زیرا مصرف یکجای آن موجب می گردد که تمام آن از روده ها جذب نشود.

چه کسانی به کلسیم نیاز دارند؟

واضح است که نیاز افراد به قرصهای حاوی کلسیم بستگی به این دارد که آیا آنها از طریق رژیم غذایی چه مقدار کلسیم مصرف می کنند. نیم لیتر شیر حاوی ۷۵۰ – میلی گرم کلسیم می باشد، که اگر همراه این مقدار شیر، سایر مواد لبنی با غذاهای حاوی کلسیم نیز مصرف شد، دیگر نیازی به استفاده از قرصهای حاوی کلسیم وجود نخواهد داشت.

عوارض جانبی

عوارض جانبی داروهای حاوی کلسیم نادر هستند. بعضی از افراد اظهار می دارند که مصرف این داروها باعث تهوع یا اسهال در آنها می شود که می توان با عوض کردن نوع داروی کلسیم آنها، این مشکلات را بر طرف نمود.

نکات اصلی

• . چند درمان غیر هورمونی برای پوکی استخوان وجود دارد که شامل استفاده از داروهای انیندرونات، آلندرونات، ویتامین بره و کلسیتونین می باشد.
• داروهای اتبند رونان و آلندرونان بصورت قرصهای خوراکی هستند. عوارض جانبی آنها بسیار کم بوده و شامل تهوع، سوءهاضمه و اسوال می باشد.
• داروهای حاوی ویتامین D ممكن است باعث کاهش خطر شکستگی گردن استخوان ران در افراد سالخورده گردد. این دارو را میتوان بصورت خوراکی و یا بصورت تزریقی (هفته ای یک با رو تزریق) مسرف نسور.
• از کلسیتونین گاهی اوقات در درمان پوکی استخوان استفاده می شود. این دارو بصورت امپول بوده و هفته ای سه تزریق انجام می شود.
• در صورتیکه مقدار کلسیم موجود در رژیم غذایی کم باشد، باید از قرصهای کلسیم برای جبران این کمبور استعاره نمود. مصرف روزی دو ليوان شير تقریبا ۷۵ درصد نیاز کلسیم روزانه شما را برطرف می کند.