چگونه می توانیم برای تربیت فرزندان مبتکرانه عمل کنیم؟

چگونه می توانیم برای تربیت فرزندان مبتکرانه عمل کنیم؟

مبتکرانه عمل کردن یعنی داشتن طرح و برنامه . زندگی وقتی از قبل برنامه ریزی شود، آسان تر است. بسیاری از مشکلات تربیتی را می توان با کمی برنامه ریزی حل کرد. برنامه ریزی از «تجربه»، یعنی تنها برتری ما بر فرزندان استفاده می کند. ما خیلی باهوش نیستیم و کودکان وقت و انرژی زیادی دارند. اگر از قبل برنامه داشته باشید، مشکلات کمتری خواهید داشت.

مشکلات را پیش بینی کنید

فرض کنید که می خواهید برای خوردن پیتزا، بچه های خود را بیرون ببرید. میدانید که رستوران، شلوغ است. بازی ویدیویی و سایر بازیهای گران قیمت هم زیاد است. میخواهید که بچه هایتان سرگرم باشند اما مایل نیستید که تمام وقت خود را دنبال بچه ها باشید. پس، مشکلات را از قبل پیش بینی کنید.

مثلا آیا قبل از این که پیتزا حاضر بشود باید به بچه ها اجازه بدهم تا بازی کنند؟ انجام چند بازی را باید به بچه ها اجازه دهم؟ بعد از خوردن پیتزا چه مدت باید صبر کنم؟ در مورد همه این موارد از قبل فکر کنید و بعد دقیقا . به بچههای خود بگویید که چه انتظاری از آنها دارید. قبل از این که خانه را ترک کنید دستورات و مقررات اصلی را به آنها بگویید. بگذارید کودکتان از عواقب عدم همکاری یا همکاری باخبر شود. مثلاً بگویید:

چون این هفته رفتارت بسیار عالی بوده قصد داریم برای شام به رستوران برویم. میتوانی تا آوردن شام از ویدیو گیم استفاده کنی. اگر به حرفهای من گوش کنی بعد از شام نیز می توانی از ویدیو گیم استفاده کنی. میخواهم به تو خوش بگذره. اما انتظار دارم که به حرفهای من هم گوش کنی. اگر این دفعه هم رفتار خوبی داشته باشی، یک بار دیگر هم می توانی به اینجا بیایی. حال، همه چیز به تو بستگی داره. ظرف ده دقیقه اینجا را ترک خواهیم کرد.

تربیت فرزندان

مشکلات را از قبل پیش بینی کنید. یقینا میدانید که در چه جاهایی، بچه ها میتوانند بدرفتاری کنند. جاهایی مثل سوپرمارکت، کلیسا و خانه مادربزرگ از جمله اینجاهاست. اگر در مورد سوء رفتار کودکان در این جور جاها شک دارید، قبل از رفتن به این مکانها، قبلا با آنها صحبت کنید. به کودکان خود بگویید که چه انتظاری از آن ها دارید و آنها چه انتظاری از شما دارند.

در مورد سوء رفتار کودکان فکر کنید. فکر کنید چه مشکلاتی امکان رخ دادن دوباره را دارند و شما برای پیشگیری از آنها چه کاری می توانید انجام دهید. اگر کودکان با شما جر و بحث می کنند، از قبل برنامه ای را برای رفع آن آماده کنید. اگر نوجوان شما برای خوش رفتاری در مدرسه، انگیزهای ندارد برنامهای بریزید که به وسیله آن بتواند در مدرسه انگیزه کافی برای خوش رفتاری داشته باشد.

خرید مبتکرانه

بردن بچه ها به خرید می تواند کار دشواری باشد چون هر چه را می بینند میخواهند را بخرند و همه چیز در مغازه در دسترس و مقابل آنهاست. به این دلیل، فروشگاه متأسفانه و میتواند برای بچه ها، مکان شری باشد. به بچه های خود بگویید که نمی توانند هر چیزی را که می بینند، داشته باشند. وقتی پسرم، آنتونتی حدوداً چهار ساله بود به طور آزمایشی او به مغازه اسباب بازی فروشی بردم اما قبل از این که خانه را به مقصد مغازه اسباب بازی فروشی ترک کنیم مقررات لازم را به او گفتم: آیا دوست داری به مغازه اسباب بازی فروشی بروی؟ مطمئناً، پدر. پس بدان که فقط میخواهیم از آن دیدن کنیم و برگردیم؛ما قصد خرید چیزی را نداریم. منظور تون چیه، پدر ؟ منظورم این که می تونیم به اونجا بریم و تفریح کنیم. اما امروز نمی تونیم چیزی بخریم. با این وصف، آیا دوست داری به اونجا بریم؟ بله، پدر.

 ما می خواهیم به مغازه اسباب بازی برویم و کمی تفریح کنیم و قصد نداریم چیزی بخریم. تاجایی که به یاد دارم آنتونی از من خواست تا برای دیدن یک اسباب بازی، آن را بخرم. من به او گفتم که امروز، نمی شود شاید دفعه آینده برایت بخرم. ما قصد داریم که ماهی یک بار به این فروشگاه بیاییم. با این رفتارم به پسرم آنتونی یاد دادم که نه تنها نمیتواند همیشه هر چه را که می خواهد بخرد بلکه در این فرایند به او تفریح کردن را آموختم.

 برنامه ریزی برای رفتارهای بهبود یافته

راهنمای برنامه ریزی زیر در برگیرنده بسیاری ایده هایی است که آنها را به راهبردهای خاص تبدیل کرده است. این راهنما، روش گام به گام برنامه ریزی است. این اقدامات را دنبال کنید تا رفتار کودک بهبود یابد.

تربیت فرزندان

گام اول: هدف گذاری کنید.

هدف خود را مشخص کنید. ببینید که می خواهید در کودکان خود چه تغییرات رفتاری را ایجاد کنید. موقع هدف گذاری، تصمیم خود را بر اساس دو عامل اتخاذ کنید. اول این که هدفی را انتخاب کنید که شانس موفقیت آن زیاد باشد. اولین برنامه شما باید موفقیت آمیز باشد چرا که باعث دلگرمی کودک می شود و موفقیت بعدی را در پی خواهد داشت. از اصلاح سوء رفتاری شروع نکنید که مشکل آفرین است. دوم این که هدفی را انتخاب کنید ه به موفقیت کل اعضای خانواده کمک می کند. انتخاب چنین هدفی، کمک بزرگی به جو مثبت خانوادگی خواهد بود.

هدف: دنی و آلیسون باید با یکدیگر کنار بیایند.

گام دوم: فهرست مخصوص رفتارهایی را تهیه کنید که می خواهید افزایش یا کاهش داشته باشند.

کنار آمدن با یکدیگر به چه معناست؟ چه انتظاری از بچه ها دارید؟ الویت های رفتاری شما این ها هستند:

تربیت فرزندان

۱-دنی و آلیسون باید کمتر با یکدیگر جر و بحث کنند. ۲-دنی و آلیسون باید کمتر یکدیگر را اذیت کنند. در ۳-دنی و آلیسون باید اسباببازی های خود را مشترکا استفاده کنند. ۴-دنی و آلیسون باید کمتر همدیگر را صدا بزنند. ۵-دنی و آلیسون باید بیشتر با یکدیگر همکاری کنند.

گام سوم: یک یا دو اولویت رفتاری را برای تغییر انتخاب کنید.

رفتارهایی را انتخاب کنید که تغییر دادنشان آسان است، چرا که سریع به موفقیت

رسیدن، اهمیت زیادی دارد.

گام چهارم: به مدت پنج روز وضعیت را مشاهده و ثبت کنید.

وقتی اولویت های رفتاری را انتخاب کردید، هر روز، تعداد دفعاتی را که رفتارها در آن مواقع روی می دهند بشمارید اما فعلاً کاری برای تغییر آنها انجام ندهید بلکه صرفاً آنها را مشاهده کنید. لازم است بدانید که این رفتارها چند بار قبل از اجرای بقیه برنامه، روی می دهند. چنین کاری شما را قادر می سازد تا میزان موفقیت خود را ارزیابی کنید.

فرض کنید که رفتارهای شماره یک و سه را برای این کار انتخاب کرده اید. دنی و آلیسون، کمتر با یکدیگر جر و بحث می کنند و اسباب بازی های خود را مشترکا مورد استفاده قرار می دهند. تعداد دفعاتی را که آنها با یکدیگر جر و بحث می کنند و تعداد دفعاتی را که اسباب بازی های خود را مشترکا به کار می برند بشمارید. این کار را به مدت پنج روز ادامه دهید.

قبل از اعمال عواقب رفتار کودکان، سطح رفتار فعلی آنها را معین کنید. این ثبت گزارش ها، اهمیت زیادی دارند چرا که به ما نشان میدهند آیا برنامه ما مؤثر بوده یا خیر. اگر گزارشات را به طور کتبی ثبت نکنید در این صورت مجبور خواهید بود بر ادراک و حافظه خود متکی باشید. در کودکان، پیشرفت به کندی حاصل می شود و بعضی  از آنها به آسانی قابل ردیابی نیستند.

در آغاز برنامه تغییر رفتار، آلیسون ودنی در روز به طور متوسط شش بار با یکدیگر جروبحث می کنند. فرض کنید که بعد از دو هفته، آنها پنج بار در روز با یکدیگر جروبحث میکنند که این پیشرفت اندکی است اما با این حال یک پیشرفت است. اگر این موضوع را به ادراک خود، محول نمایید ممکن است چنین فکر کنید  که این برنامه، بی اثر است در حالی که این طور نیست. شما پیشرفت کردهاید، هر چند که این پیشرفت چنان اندک بوده که قادر به دیدن آن نبوده اید. ثبت کتبی گزارشات به شما نشان خواهد داد که چه میزان پیشرفت کرده اید.

تربیت فرزندان

گام پنجم: نحوه مداخله خود را مشخص کنید.

برای تغییر رفتار، قصد دارید چه کاری انجام دهید؟ قصد دارید از چه مشوق ها یا تنبیه کننده هایی استفاده کنید؟ فهرست مشوق ها و تنبیه کننده ها را آماده کنید. وقتی دارید  برنامه خود را برای کودکان توضیح می دهید در این باره از آنها نظرخواهی کنید. ببینید دوست دارند چه مشوق هایی داشته باشند. برای تقویت برنامه خود از جدول، قرارداد و فهرست مشوق ها استفاده کنید.

گام ششم: برنامه خود  برای کودکانتان توضیح دهید.

هدف خود را به کودکانتان بگویید. اولویت رفتاری را برای آنها توضیح دهید. پیامدهای رفتاری و مقررات خود را برایشان شرح دهید. مشخص کنید که چه انتظاری از آنها دارید و این که آنها چه انتظاری می توانند از شما داشته باشند. در مورد برنامه ای که دارید، مثبت عمل کنید. به آنها بگویید که این برنامه باعث خواهد شد که احساس خوبی داشته باشند. به آنها بگویید که در این کار، جدی هستید و اگر بخواهند سوء رفتار داشته باشند مجبور به تنبیه آنان خواهید شد.

بچه ها، در مورد برنامه جدید می خواهم با شما حرف بزنم. از این به بعد، میخواهم دیگر با هم جروبحث نکنید. همچنین از شما میخواهم که اسباب بازی های خود را مشترک استفاده کنید. اگر این گونه رفتار کنید می توانید چند دقیقه بیشتر به داستان گوش کنید و اگر به این نحو عمل نکنید به مدت پنج دقیقه از زمان داستان گویی کم خواهد شد. این برنامه به شما کمک خواهد کرد تا با یکدیگر خوب رفتار کنید و با هم کنار بیایید و من میدانم سر می توانید رفتار خوبی داشته باشید.

از این لحظه به بعد، انتخاب رفتار با دنی و الیسون است. مادر هم می تواند نظاره گر اعمال و رفتار کودکان باشد و از موفقیت آنها خوشحال شود. وقتی کودکان دستورات را زیر پا می گذارند لازم نیست مادر با کودکان وارد جر و بحث شود بلکه می تواند صرفاً عواقب رفتار آنها را گوشزد کند. با چنین برنامه ای، مادر حامی کودکان خواهد بود و شخصیت بدی برای انها محسوب نمی شود. مادر، عواقب کار را تعیین نمی کند و کودکان نیز خودشان طرز رفتار خود را انتخاب می کنند.

از مشوق ها به میزان زیاد استفاده کنید. کودکان خود را از پیشرفت شان با خبر سازید. از ابراز نظر هایی که باعث افزایش احساس خود ارزشمندی آن ها می شود استفاده کنید. مثلا: از این که می بینم با یکدیگر مشارکت می کنید، خوشحالم. هردوی شما باید به خودتان افتخار کنید.

گام هفتم: ارزیابی

این برنامه، موثر است؟ همان طور که در گام چهارم انجام دادید در اینجا هم از ثبت رفتار و مشاهده آن استفاده کنید. با مقایسه این دو گروه ثبت رفتار، قادر خواهید بود تا مؤثر بودن یا نبودن برنامه خود را مشخص سازید. سعی کنید کودکان خود را در درست کردن این جدول درگیر نمایید. جدول را در بالای دیوار آشپزخانه نصب و هر هفته، یک جدول جدید درست کنید.

هر وقت دیدید کودکانتان، پیشرفت رفتاری از خود نشان می دهند یک اولویت رفتاری دیگر به آن اضافه کنید، اما اصالت رفتاری را از بین نبرید. اگر دیدید هفته دیگر، کودکان، پیشرفت دیگری داشتند یک اولویت دیگر به جدول اضافه کنید. اما بهتر و است رفتارهای جدید را به آرامی و به تدریج به جدول اضافه نمایید و آن را بیش از حد پر نکنید چون ممکن است باعث خرابی آن شود. اگر دیدید بعد از سه هفته، هیچ پیشرفتی در رفتار کودکانتان حاصل نشد، در این صورت، برنامه مورد نظر خود را تنظیم کنید.

تربیت فرزندان

گام هشتم: تنظیم برنامه

حاصل نشدن پیشرفت در رفتار کودکان به این معناست که یا انتظارات شما از آنها بسیار زیاد است و یا پیامدهای رفتاری تعیین شده به اندازه کافی انگیزه بخش نیستند. اگر فکر می کنید که انتظارات شما از کودکان، انتظارات سخت و دشواری است آنها را عوض  کنید. اگر می بینید که کودکان، اسباب بازیهای خود را مشترکاً استفاده نمی کنند ممکن است به این نحو از آنها انتظار داشته باشید که موقع بازی کردن از هم نوبت بگیرند. کار را با بازی با بچه ها شروع کنید.

سعی کنید در حین بازی با بچه ها، نحوه نوبت گیری و به اشتراک گذاشتن اسباب بازی را به آنها یاد دهید. وقتی دیدید که یاد گرفتند، بگذارید خودشان به تنهایی به بازی ادامه دهند. این انتظار از کودکان بر تعاون و همکاری و به شراکت گذاشتن اسباب بازی تأکید خواهد داشت. وقتی دیدید که کودکان با یکدیگر بیشتر همکاری می کنند در این صورت سعی کنید دوباره بر شراکت گذاشتن اسباب بازی تأکید نمایید.

موفقیت هر برنامه ای به بازخورد مثبت و مشوق های آن بستگی دارد. کودکان از دریافت پاداش یکنواخت، خسته می شوند. در صورت لزوم، مشوق ها را عوض کنید تا سطح انگیزه کودکان همچنان بالا بماند. اگر می بینید که کودکانتان نسبت به گوش دادن به داستان علاقه خود را از دست داده اند از مشوق های دیگری مثل شکلک خندان یا زدن برچسب بر جدول استفاده کنید. مشوق های قدیمی به تدریج قدرت خود را از دست میدهند.

اگر ببینید که برنامه تان هیچ پیشرفتی ندارد ممکن است وسوسه شوید تا از تنبیه قویتری استفاده کنید. اما بدانید که این گونه تنبیه ها به ندرت کارساز هستند و باعث ناامیدی اغلب کودکان می شوند و در نتیجه، یا تلاش کمتری میکنند یا اصلا تلاش نمی کنند. بهتر است در زمینه اعمال یک نوع تنبیه، پایدار باشید و مشوق های مثبت را هم تغییر دهید.

وقتی می بینید که رفتارهای کودک به راحتی عوض نمی شوند این بدان معنا نیست که کودک شما کودک بدی است و یا شما به عنوان والد، در کار فرزند پروری موفق نیستید بلکه این بدین معناست که سیستم انتظارات و پیامدهای رفتاری به درستی عمل نمی کنند.

به برنامه، نگاهی بیندازید. آیا لازم است تغییری در آن ایجاد نمایید؟ آیا در کارتان، ثابت قدم هستید؟ آیا زمان کافی به برنامه خود اختصاص داده اید؟ آیا حامی برنامه تان هستید؟ به پیامدهای رفتاری به طور سریع رسیدگی می کنید؟ آیا توجه منفی به برنامه دارید؟ برنامه را نادیده می گیرید؟ آیا رفتار خوب کودکان خود را مورد توجه قرار می دهید؟ این  سؤالات به شما کمک می کند تا ببینید کجای برنامه تان ایراد داشته تا بتوانید آن را برطرف کنید. برای این منظور می توانید از راهنمای تنظیم برنامه زیر استفاده کنید.

راهنمای برنامه ریزی

هدف:

• کدام یک از رفتارهای کودکانم باید اصلاح شوند؟
• رفتار های خاصی را که از کودکانتان انتظار دارید بنویسید.
• یکی دو مورد از اولویتهای رفتاری را که قرار است تغییر یابند انتخاب کنید.

۴- «سابقه» درست کنید. تعداد دفعاتی که اولویت های رفتاری در هر روز صورت می پذیرند را بشمارید.

۵-چه کاری قرار است انجام دهم؟

مشوق ها

جدول ها

قرار دادها

تنبیه ها

۶-برنامه خود را برای فرزندانتان توضیح دهید. ببینید که چگونه می توانید کودکان را در این برنامه مشارکت دهید و فهرست مواردی که می خواهید برای پآنها توضیح دهید، آماده سازید.

۷-به ارزیابی برنامه خود بپردازید. ببینید که چگونه می توانید از موثر بودن یا نبودن برنامه خود مطلع شوید.

۸-ببینید که چگونه می توانید برنامه را تنظیم کنید و چه طور می توانید از پیامد های رفتاری دیگر استفاده نمایید.