راهکارهایی که بر رشد مهارت های اجتماعی کودکان تاثیرگذار است

آشنایی با آموزش هایی که در رشد مهارت های اجتماعی کودکان موثر هستند

قصه کودکانه چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

متن یا گفتاری است تخیلی یا واقعی و جذاب که به منظور آمون و انتقال فرهنگ یا سرگرمی کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. قصد نقش سازنده ای در شکل گیری شخصیت کودکان دارد. کودک و نوآموز خود را با شخصیت داستان همانندسازی می کند و بسیاری از نیازهای علایق، کمبودها و تعارضات درونی خود را در قصه به تعادل می رساند. و کاربرد آموزشی قصه در این است که بر روح و روان، زبان، رفتار، تخیل، و تعامل، خلاقیت و شخصیت کودک تأثیر می گذارد. لذا فرصت بسیار مغتنمی است که مربی و والدین با تسلط بر شیوه های مناسب قصه گویی و نمایش خلاق، ضمن ایجاد سرگرمی و لذت برای کودکان، به رشد و تعادل شخصیت کودکان کمک کنند.

برخی از ویژگیهای یک قصه خوب :

-با احساسات و علاقه و سن کودکان متناسب باشد.

-به عناصر تخصصی قصه توجه شده باشد (درون مایه، زاویه دید، و شخصیت پردازی، صحنه سازی، فضاسازی، باورپذیری وغیره).

-دارای طرح مشخص باشد ( آغاز، میانه و پایان داشته باشد).

-دارای فراز و نشیبهای مناسبی باشد تا جاذبه برای تعقیب داستان در کودک ایجاد شود.

-بلند و خسته کننده نباشد.

-واژگان مورد استفاده در قصه برای کودک قابل درک باشد.

-شخصیتهای متعدد و پیچیده نداشته باشد.

-متناسب با فرهنگ ملی یا بومی باشد. دارای پیام و درون مایه باشد.

در قصه باید از آموزش مسقیم پرهیز شود و پیام قصه به صورت غیر مستقیم و در قالب رویدادها منتقل شود. برای ارائه آن از تکنیک های متنوعی بهره گیری شود (مانند تغییرات صدا، حرکت، نمایش خلاق، تصویر، تکرار، مکث و  غیره).

نمایش خلاق چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

نمایش خلاق، نقش آفرینی کودک در خلق وقایع و باز آفرینی و بازآموزی مفاهیمی است که کودک در زمان آموزش با آن درگیر است و با این عمل به مرور مجدد این مفاهیم در قالب حرکت، پانتومیم، بدیهه گویی، بحث و گفت و گو و ایفای نقش میپردازد و به صورت تجربی، تفکر و بیان خلاق را تمرین می کند. نمایش خلاق به یک پیشزمینه و مقدمه نیاز دارد. مثلا قصه میتواند دستمایه خوبی برای نمایش خلاق باشد. برخی از صاحب نظران، نمایش خلاق را روی دیگر سکه قصه گویی قلمداد کرده اند. نمایش خلاق فعالیتی آزاد است که با رغبت و علاقه کودکان انجام میگیرد و در آن نیازی به سناریو، صحنه سازی، طراحی لباس و گریم نیست، تماشاچی ندارد و اغلب همه کودکان در گیر نمایش هستند.

برخی از مفاهیم مورد تأکید در نمایش خلاق به شرح زیر است:

-تناسب با توانایی و شرایط سنی کودکان

-مهم تر بودن روال و فرایند انجام کار نسبت به نتیجه

-عدم تأکید بر امکانات و تجهیزات

-توجه به عنصر بدیهه گویی و خیال پردازی

-مشارکت جویی همه کودکان.

ویژگی های شعر مناسب برای کودکانی که در سنین پیش دبستانی هستند چیست؟

شعر زبانی است مبتنی بر ایجاز، ریتم و آهنگ که با زبان و تخیا کودک هماهنگی دارد. شعر برای کودکان بسیار جذاب و لذت بخش است و همچنین در پس پرده و غیرمستقیم همانند قصه ابزار مناسبی برای آموزش کودکان است. ذهن او را غنی و فعال میسازد، به قوای تخیل کودک بال و پر میدهد، موجب توسعه زبان و واژگان اوست و جان و ضمیر کودک را لطافت میبخشد.

برخی از ویژگی های یک شعر خوب:

-ساده، روان، قابل فهم، خیال انگیز و موزون و آهنگین است.

-دارای یک موضوع کوتاه و معین و قابل حفظ کردن برای کودک است

-قابل درک و متناسب با اتفاقات روزمرۂ کودک است

-شادی آفرین است و احساسات و عواطف کودک را درگیر می کند.

-برای ایجاد لذت به کار میرود و استفاده آموزشی از آن باید هوشمندانه و غیرمستقیم انجام شود.

نقاشی کودکانه چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

نقاشی کودک در واقع باز آفرینی رویدادها، پدیده ها و مفاهیم  ذهنی کودک در قالب اشکال ترسیمی است. کودک از طریق نقاشی احساسات درونی خود را به بزرگسالان انتقال میدهد، لذا آزادی عمل کودک در نقاشی به عنوان یک اصل مورد توجه متخصصان تعلیم و تربیت است. نقاشی می تواند با ایجاد ارتباط و تعامل با محیط اطراف امکان شناخت خود، جهان اطراف و محیط زندگی را برای کودک کند. همچنین نقاشی اهداف آموزشی متعددی از قبیل: افزایش خلاقیت، تحرک فکر و قوه تخیل، تقویت حس زیبایی شناسی، تقویت و هماهنگی مهارتهای جسمی و حرکتی و غیره را تحقق می بخشد. نقاشی دارای تکنیک های متعددی است که به تناسب توسط مربیان و نوآموزان مورد استفاده قرار میگیرد. قرینه سازی، رنگ انگشتی، فوتک، افشانگری، خط خطی، چاپ، کلاژ و غیره از تکنیکهای رایج نقاشی کودکان است.

برخی موارد که در نقاشی کودک برای توجه مربیان و اولیا حائز اهمیت است به شرح ذیل است:

ارائه الگو و کلیشه در نقاشی معمولا مانع از خلاقیت و بازآفرینی تجارب کودک بوده و بهتر است از آن پرهیز نمود.

داشتن پیش زمینه و تعیین موضوع مشخص، فضای مناسب و ابزار متنوع، تلفیق نقاشی با قصه و شعر و نمایش خلاق و.. موجب پویایی فعالیت و ایجاد جاذبه برای تداوم کار نقاشی در کودکان است.

استفاده از نقاشی به عنوان یک کار گروهی در کلاس درس، به جذابیت آن می افزاید.

مقایسه آثار کودکان، برپایی مسابقه، توجه خاص به نقاشی برخی از کودکان و عدم توجه به آثار سایرین از عوامل مخرب در حوزه نقاشی کودکان است.

به جای استفاده از مشوق های مادی و کلامی، نگاه و توجه به نقاشی همراه با اشاره به نکات مثبت و درخواست از کودک برای توصیف آن، و برپایی نمایشگاه از نقاشی همه کودکان مورد تأکید مربیان با تجربه است.

رعایت تناسب بین نقاشیهای موضوعی و آزاد بر جذابیت کار نقاشی می افزاید.

کاردستی چه جایگاهی در برنامه های آموزشی کودکانی که در سنین پیش دبستانی هستند دارد؟

کودکانی که در سنین پیش دبستانی هستند با انجام کاردستی (و فعالیتهایی مانند بازی، نقاشی، شعر و قصه) احساس لذت می کند. این فعالیت با بهره گیری از افکار، تمایلات و احساسات کودک، فرصتی مغتنم برای مربی و والدین فراهم می کند که حائز اهمیت فراوانی است. شناخت محیط اطراف و اشیاء و ویژگیهای آن، تقویت دستورزی و مهارتهای حرکتی، هماهنگی حواس پنج گانه، پرورش خلاقیت و شکوفایی استعدادها و افزایش اعتماد به نفس، از جمله اهدافی است که با انجام کاردستی محقق میشوند. رعایت برخی از اصول رایج در کاردستی کودکان پیش دبستانی که مورد نظر متخصصان تعلیم و تربیت است، به شرح زیر مورد تأکید قرار می گیرد:

-پرهیز از دادن کلیشه و الگو.

-داشتن آزادی عمل و استقلال کودک.

-استفاده از وسایل ساده و در دسترس و دور ریختنی در کلاس

-وجود پیش زمینه و برنامه قبلی (انجام فعالیتهایی مانند کاردستی و… در کلاس درس به صورت بداهه مورد تأکید نیست. این فعالیتها باید در راستای واحد کار و متناسب با سایر فعالیتهای برنامه آموزشی و کتاب درسی مورد استفاده قرار گیرد).

-سازماندهی تعاملی چینش میزها و صندلیها در جهت مشارکت و همکاری کودکان و مشاهده کار همدیگر وغیره.

-تلفیق کاردستی با سایر فعالیتها مانند بحث و گفت و گو، قصه، نمایش خلاق.

-تشویق کودکان به همکاری و انجام کار گروهی.

-عدم قضاوت و سوگیری و مقایسه در ارزیابی از کارها و توجه یکسان به همه کودکان.

-اهمیت بالای توجه به فرایند کار و تلاش کودکان در مقابل توجه به محصول و نتیجه نهایی.

-برپایی نمایشگاه از آثار

بازی چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

کودکانی که در سنین پیش دبستانی هستند بیش از کودکان سایر سنین به بازی، حرکت و جنب و جوش نیاز دارند. در واقع بازی به عنوان یک فعالیت مفرح، مهم ترین ابزار و زبان ارتباطی کودک با خود و پیرامون خود است. امروزه بازی را نه تنها به عنوان یک فعالیت آموزشی و روش یادگیری، بلکه به عنوان یک فعالیت درمانی نیز مورد استفاده قرار میدهند؛ چرا که بسیاری از مسائل روانی و درونی کودکان با انجام بازی به سمت تعادل سوق می یابد. درمان بسیاری از اختلالات یادگیری، مشکلات جسمی و حرکتی، مشکلات عاطفی و ارتباطی و… با بازی میسر میشود. بازی نیاز به برتری جویی را ارضا میکند، موجب ابراز احساسات و عواطف، ترسها، تردیدها و مهر و محبت میشود و از میزان خشمها، کینهها و ستیزه جوییها میکاهد. از این کار کرد. بازی در ابعاد گوناگون جسمی حرکتی، عاطفی، اجتماعی، شناختی و اخلاقی مورد تأکید فراوان قرار گرفته است.

برخی از ویژگی های بازی به شرح زیر است :

-کودک بازی را آزادانه و با رغبت و میل خود انتخاب می کند.

-بازی دارای قانون و مقررات است، ولی تحمیلی نیست.

-بازی اغلب یک فعالیت گروهی است و رقابتهای فردی و اعلام برنده و بازنده در آن در دوره پیش دبستانی مورد تاکید نیست (اعلام گروه برنده و گروه بازنده منعی ندارد؛ چرا که تلخی شکست و همچنین غرور ناشی از برنده شدن در بین اعضای تیم تقسیم میشود).

-مربی در بازی نقش ناظر و هدایتگر و تسهیل کننده دارد و جز در موارد ضروری وارد بازی نمیشود (مانند وقتی که کودکی نظم و نوبت را رعایت نمی کند).

مربی باید نقش رهبری در بازی را به همه کودکان به تناسب واگذار کند. برخی از اهدافی که از طریق بازی محقق میشوند، به شرح زیر است:

-یادگیری قوانین و مقررات.

-تقویت حس همکاری و مشارکت و اجتماعی شدن

-تقویت روحیه سازگاری با محیط و با دیگران

-تقویت توانایی ابراز وجود

-تقویت اعتماد به نفس

-رهایی از کمرویی و گوشه گیری

-کسب تجاربی چون شکست و پیروزی.

-رشد و تقویت اندامها و حواس پنجگانه.

-توسعه تواناییهای حرکتی و اصلاح حرکتی.

-تقویت سرعت عمل و واکنش سریع.

تماشای تلویزیون چه تاثیری در شخصیت کودکان دارد؟

امروزه تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی خانواده ها، میزان تماشای تلویزیون توسط کودکان و نوجوانان را به شدت افزایش داده است زندگی در آپارتمانها، اشتغال والدین، شرایط اقتصادی و اجتماعی موجود از عوامل دخیل در افزایش ساعات تماشای تلویزیون توسط کودکان و نوجوانان است. حتی بسیاری از بزرگسالان نیز وقت زیادی را پای تلویزیون صرف میکنند. صرف نظر از این که آیا برنامهها و فیلمهای تلویزیونی دارای تأثیرات مثبت یا منفی هستند، صرف زمان زیاد برای تماشای فیلم و کارتون، کودک را از بسیاری از کارهای دیگر بازمیدارد. بازی با همسالان، بازی در محیطهای باز و طبیعی، بازی با والدین، صرف وقت در کنار اعضای خانواده، نقاشی، کتاب خوانی، ساخت کاردستی، یادگیری شعر و… از جمله مواردی هستند که با تماشای بیش از اندازه تلویزیون، تحت تأثیر قرار می گیرند و اثرات تربیتی مفید هر یک از این فعالیتها به حداقل میرسد. کودک نیاز به تعامل و بازی و جست و خیز با همسالان و اطرافیان دارد. در حالی که سکون و . بی تحرکی حاصل از تماشای بیش از اندازه تلویزیون مسائلی چون چاقی، مشکلات حرکتی، ضعف بینایی، انفعال، کمرویی، گوشه گیری و … را به دنبال دارد.

چگونه میتوانیم با پدیده افراط در تماشای تلویزیون مقابله کنیم؟ چه چیزهایی میتواند جایگزین تلویزیون شود؟ حد تعادل در تماشای تلویزیون کجاست؟ کدام برنامهها مفید و مؤثر و کدام غیر مفید و مضرند. اینها سؤالاتی هستند که معمولا ذهن هر اولیایی را به خود مشغول می کند. آنچه باید در پاسخ به سؤالات بالا گفت، این است که هیچ استاندارد و عدد و رقم ثابتی برای صرف زمان در تماشای برنامه های تلویزیونی تعریف نشده است. ولی آنچه مسلم است این است که اگر کاری از حد تعادل خارج شود و به افراط و تفریط بیانجامد، مضر و زیان بخش خواهد بود.

به نظر میرسد به طور متوسط صرف ۱تا ۲ساعت در شبانه روز برای تماشای تلویزیون توسط کودکان امری اجتناب ناپذیر است و میتواند مورد پذیرش قرار گیرد. اما اگر این زمان افزایش یابد، لطفا حذف سایر بازی ها، تعاملات و کارهای مفیدی را که کودک میتوانست انجام دهد، به دنبال خواهد داشت و محرومیت از انجام این فعالیتهای مفید، در درازمدت می تواند شخصیت کودکان را از حالت تعادل خارج سازد. باید دقت کرد که فرهنگ حاکم بر خانواده ها، مشکلات اقتصادی، کوچک بودن فضای خانه، اشتغال روزانه و بیش از اندازه والدین، تک فرزندی و … از عواملی هستند که به این پدیده دامن میزنند. لذا والدین آگاه باید وقت بیشتری را صرف تعامل، بازی و تفریح با کودکان خود بنمایند و هزینه های بیشتری را برای این منظور صرف کنند. بردن کودکان به پارک و فضاهای بازی و محیطهای طبیعی، تعامل با اقوام و آشنایان، انجام بازیهایی که مستلزم تحرک و فعالیت جسمی هستند، صرف وقت برای کتابخوانی، ساختن کاردستی، نقاشی، و استفاده از اسباب بازیهای مناسب، علاوه بر ایجادروحیه شاد و تحرک در نظر کودکان، از صرف وقت بیش از اندازه در پای تلویزیون می کاهد و به رشد طبیعی کودکان کمک می کند.

نکته مهم دیگری که توجه والدین را میطلبد، کیفیت برنامه های تلویزیونی است. کودکان به راحتی از شخصیتهای تلویزیونی و کارتونی الگوبرداری می کنند و خود را با قهرمان فیلمها همسان سازی می کنند. لذا تأثیر تربیتی تلویزیون بر شخصیت کودکان غیر قابل انکار است و اهمیت توجه به کیفیت برنامه های تلویزیونی بیش از پیش نمایان میشود. امروزه شبکه های تلویزیونی و به ویژه ماهواره ها، علاوه بر ارکان خانواده، ذهن و ضمیر کودکان را نیز هدف قرار داده اند. ساختن انسانهایی مطیع، مصرف کننده و منفعل و سیطره فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بر جوامع از اهداف شوم این رسانه هاست که در قالب فیلم و کارتونهای تلویزیونی به صورت تمام وقت از شبکه های ماهواره ای پخش میشود.

لذا توجه اولیا به این موضوعات و محدود کردن تماشای کارتونهای شبکه های ماهواره ای، از اقدامات عاجلی است که هر اولیای آگاهی که به سرنوشت خود، فرزندان و جامعه اش می اندیشد، باید در سرلوحه برنامه های خویش قرار دهد و ابتدا خود و سپس فرزندش را از آسیبهای آشکار و پنهان شبکه های ماهواره ای مصون سازد.

استفاده کودکان از فناوری های نوین از جمله تلفن همراه، اینترنت، تبلت، لب تاپ و … چگونه باید باشد؟

دنیایی که ما در آن تربیت شده ایم با دنیای کودکان امروز متفاوت است. اینترنت، شبکههای اجتماعی، تلفن همراه و…. به خصوصی ترین حریمهای خانوادگی راه یافته اند. این فناوری ها علاوه بر جذابیت و محاسنی که دارند، آسیب هایی را نیز به دنبال خواهند داشت. والدین آگاه باید بدانند که حذف این فناوریها از زندگی و محصور کردن خود و فرزندان و جلوگیری از آسیبهای آن امکان پذیر نیست. لذا بهتر است طوری عمل شود که کمترین آسیب به ارکان خانواده وارد شود. به ویژه که کودکان بیش از بزرگسالان در معرض این آسیبها هستند. چرا که آنها هنوز قدرت تشخیص و تمیز لازم برای برخورد با مطالب و محتوای مناسب یا نامناسب را کسب نکرده اند و به راحتی در معرض این آسیبها قرار می گیرند.

صاحب نظران این حوزه بر این باورند که استفاده آنلاین و بر خط از فناوری هایی مانند موبایل و اینترنت برای کودکان زیر ۱۵سال مناسب نیست و باید در مواقع ضروری و با همراهی و زیر نظر مستقیم اولیا انجام شود. این محدودیت برای کودکان زیر ۱۰سال مضاعف تر است. داشتن تبلت و موبایل شخصی برای کودکان پیش دبستانی و سالهای اولیه ابتدایی به هیچ وجهی توصیه نمی شود. اما آشنایی با این ابزارها منعی ندارد. والدین می توانند امکان استفاده از کامپیوتر، الب تاپ، تبلت و موبایل خود را در ساعات خاصی از شبانه روز که در منزل حضور دارند، برای فرزندانشان فراهم نمایند. مشروط بر این که به موارد زیر توجه نمایند:۔

١-بر محتوای عکس ها و فیلم ها و متون ذخیره شده در تلفن همراه خود نظارت نمایند تا محتوای نامناسب احتمالی، در معرض دید فرزندان قرار نگیرد.

۲-مدت زمان استفاده کودکان از ابزارهای فناورانه محدود و تعریف شده باشد.

۳-آنلاین بودن ابزارهای فناورانه در منزل و استفاده از اینترنت باید در انحصار والدین باشد و کودکان امکان استفاده از محتوای برخط را نداشته باشند.