بیماری آسم

تعریف آسم

آسم یک کلمه یونانی قدیمی به معنی نفس زدن است. دانشمندانی مثل سقراط، ارسطو و ابوعلی سینا در مورد این بیماری مطالب زیادی نوشته اند و توصیه هایی نیز داشته اند. به طور کلی در این بیماران تماس راه های هوایی، افزایشی واکنشی نسبت به محرک های مختلف ( که در انسان های طبیعی و نرمال این واکنش ها دیده نمی شود) را نشان می دهد.

به دنبال این محرک یک افزایش تحریک پذیری در راه های هوایی این ها به وجود می آید و متعاقب آن راه های هوایی تنگ شده و نفس کشیدن برای فرد مشکل می شود و فرد دچار علایم آسم می گردد.
شیوع این بیماری از ۱۵-۵ درصد در بین افراد می باشد و بیشتر، افراد زیر ۱۲ سال دچار آسم می شوند. حدود ۵۰ درصد افرادی که آسم دارند، زیر سن ۱۲ سالگی، ۲۵ درصد قبل از ۴۰ سالگی و ۲۵ درصد بعد از ۴۰ سالگی به آسم مبتلا شده اند.

نسبت ابتلا در مردان به زنان حدود ۲ به ۱ می باشد، ولی بعد از بلوغ این اختلاف شیوع از نظر جنسی برطرف می شود و تقریباً هر دو جنس به یک اندازه مبتلا می شوند.
بیماری آسم انواع مختلفی دارد. یک نوع از انواع آسم که به نام “آسم آلرژیک” خوانده می شود معمولاً در سنین کودکی و جوانی بیشتر دیده می شود و زمینه “حساسیت” بزرگ ترین عامل خطر برای بروز آن می باشد.

بزرگ ترین گروه مستعد ابتلا به “آسم آلرژیک” ، افرادی هستند که در سنین پایین تر دچار آسم شده اند و اگر بیشتر دقت شود معمولاً در یکی از افراد خانواده این بیماران، سابقه ای از حساسیت وجود دارد. این حساسیت ممکن است یک حساسیت فصلی باشد که با علایمی مانند عطسه، آبریزش بینی، خارش حلق، قرمزی و خارش چشم خود را نشان می دهد و یا به صورت یک حساسیت پوستی باشد.

نوع دیگر آسم آلرژیک می تواند ناشی از آلرژن های محیطی باشد. از آلرژن های محیطی می توان به گرد و خاک و ذرات معلق در هوا تا آلرژن های ناشی از ادرار و مدفوع حیوانات یا پر و پشم حیوانات و یا گرده افشانی گیاهان اشاره کرد که سبب ابتلا فرد به بیماری آسم می شوند.

نوع دیگر آسم، غیرآلرژیک می باشد. البته این تقسیم بندی، تقسیم بندی کاملی نیست و ممکن است بعضی از افراد در هیچ کدام از این تقسیم بندی ها نگنجند.
از نظر علمی مهم ترین علت و رابطه ای که در ابتلا به بیماری آسم ثابت شده فاکتور ژنتیک می باشد، یعنی فردی که پدر یا مادرش مبتلا به آسم باشند، بیشتر در خطر ابتلا به آسم قرار می گیرد و اگر هر دو نفر (پدر و مادر) آسم داشته باشند، قطعاً امکان ابتلا فرزندان بیشتر خواهد شد.
نوع شغل در تشدید و ایجاد بیماری بسیار مهم می باشد. نوعی از آسم را به نام “آسم وابسته به شغل” می نامند. به طور متوسط ۱۰ درصد بیماران آسمی، آسم وابسته به شغل دارند؛مثل کارگرانی که در کارخانه ریسندگی و بافندگی کار می کنند یا کسانی که بیشتر با پنبه سر و کار دارند یا کارگرانی که در معرض رنگ کاری هستند.

بنابراین پزشک حتماً باید به شغل بیمار در هنگام درمان توجه کند و خود بیمار نیز به خوبی شرح حال خود را بیان کند. البته قابل ذکر است که با معاینه فیزیکی و تست های تحریکی آسم، بیماری کاملاً تشخیص داده می شود و قابل درمان و کنترل خواهد بود.

۱۹ راه برای مقابله با آسم

۱– هر روز صبح بعد از مسواک زدن یک قرص روغن ماهی بخورید.

۲ – برای خانه خود یک هواکش نصب کنید تا هوا را به جریان بیاندازد و هوای ساکن را جا به جا کند.

۳ – به جای گوشت قرمز ترجیحاً گوشت مرغ بخورید.

۴ – هر روز صبح یک کیوی میل کنید چرا که سرشار از ویتامین C است.

۵ – خانه را مرتب گردگیری کنید.

۶ – از جارو کشیدن فرش ومبلمان برای گرفتن گرد و خاک روی آنها غافل نشوید.

۷ – آب تازه و تصفیه شده بنوشید.

۸ – در حمام هواکش روشن کنید تا بخار آب آزارتان ندهد و پس از حمام نیز پنجره یا در آن را باز بگذارید تا هوای تازه جانشین هوای بخارآلود حمام شود.

۹ – روزی یک بار پنجره‌های خانه را برای تعویض هوای داخل باز بگذارید.

۱۰ – پرده حمام را هر ماه در آب گرم بشویید و بگذارید خوب هوا بخورد.

۱۱ – در سرمای هوا، هوای خانه را معتدل نگه دارید و نگذارید خیلی سرد یا خیلی گرم شود.

۱۲ – در فصل سرد برای حفظ رطوبت خانه از یک دستگاه بخور استفاده کنید.

۱۳ – هر هفته تمام ملحفه‌های تخت خود را بشویید و مقابل آفتاب خشک کنید.

۱۴ – اگر از ماشین لباسشویی برای شستن لباس‌ها استفاده می‌کنید، پس از اتمام شستشو بگذارید دستگاه لباس‌ها را خوب خشک کند.

۱۵ – فریزر را هر چند ماه تمیز کنید و قفسه‌های آن را بشویید.

۱۶ – بشقاب زیرگلدان‌ها را هر چند وقت یک بار خوب بشویید.

۱۷ – اگر از حیوانات خانگی نگهداری می ‌کنید نگذارید وارد اتاق خواب شما شوند.

۱۸ – لامپ های خانه را گردگیری کنید و حشرات مرده روی لامپ‌ها را بردارید.

۱۹ – با کفش وارد خانه نشوید و یک جاکفشی به نگهداری کفش ها اختصاص دهید.

چرا آسم زیاد شده است؟

در طي ۳ دهه ي گذشته بر ميزان شدت و شيوع آسم، آلرژي بيني و ساير آلرژي ‌ها، هزينه ‌هاي بهداشتي درماني و اقتصادي و کاهش کيفيت زندگي بيماران در جوامع گوناگون افزوده شده است.

سالانه حدود ۱۵ ميليون نفر در جهان مبتلا به آسم مي ‌شوند و در کشورهاي توسعه يافته شيوع آسم بيشتر و مرگ و مير کمتر است و بر عکس در کشورهاي درحال توسعه شيوع آسم کمتر و مرگ و مير بيشتر است.

در بروز آسم عواملي مانند سن، جنس، قوميت و نژاد اهميت دارد. به طوري که در کودکان ۱۲ تا ۱۴ سال، شيوع بيماري آسم ۱۰ تا ۲۰ درصد است. در تهران اين آمار به ۳۵ درصد مي ‌رسد، يعني يک سوم جمعيت مبتلا به آسم هستند. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از افراد جوامع مختلف دچار آلرژي بيني مي ‌شوند.

بيش از ۵۰۰ ميليون نفر در جهان از آلرژي بيني رنج مي ‌برند، که کاهش کيفيت زندگي باعث به وجود آمدن آن مي ‌شود.

به گزارش خبرنگار اجتماعي فارس مصطفي معين رئيس انجمن آسم و آلرژي ايران در سومين سمينار آسم و رينيت آلرژي در کودکان که در کتابخانه ملي برگزار شد، گفت: تماس با آلرژن‌ ها، سوء تغذيه از نوع چاقي، عدم تحرک، مصرف الکل، از عوامل بروز آسم است.

* عوامل محيطي در بروز آسم بسيار تاثيرگذار است که عفونت ‌ها، ويروس‌ ها، قارچ ‌ها و مسائل ژنتيکي مي ‌تواند زمينه‌ ساز بروز آسم باشد.

* در محيط‌ هاي روستايي به دليل اين که تعداد اعضاي خانواده زياد بود، اگر فردي در اين خانواده بيمار مي ‌شد بيماري خود را به ديگران سرايت مي ‌داد و بقيه افراد خانواده نسبت به بيماري ايمن مي‌ شدند ولي در جامعه امروزي به دليل اين که خانواده ‌ها کم جمعيت شده‌ اند، بروز بيماري در آن ها بيشتر است.

* آنتي ‌بيوتيک ها باعث تغيير در سيستم ايمني بدن مي ‌شوند.

مصرف غذا‌هاي آماده، زمينه را براي به وجود آوردن آسم به وجود مي ‌آورند. * زندگي آپارتمان نشيني در به وجود آمدن آسم نقش زيادي دارد و به دليل اين که رطوبت در آپارتمان نشيني وجود دارد، باعث افزايش آلرژي مي ‌شود.

* سوسک ها و قارچ‌ ها در ايجاد آسم نيز موثر هستند.

عفونت ‌هاي ويروسي تنفسي، افزايش تماس با مواد شيميايي و بيولوژيکي، دود سيگار، آلرژن ‌هاي محيطي در فضاي بسته آپارتمان‌ ها، بحران آلودگي هوا در کلان شهرهاي پرترافيک و فاقد مديريت شهري کارآمد، تماس طولاني با آلاينده‌هاي صنعتي و مواد حساسيت‌ زاي شغلي، مصرف مواد غذايي آماده باعث بروز آسم شده است.

تغيير سبک زندگي سنتي کشاورزي در محيط پاک و طبيعي روستا با خانواده‌ هاي پُرفرزند و شيوع بيشتر عفونت ‌ها، با زندگي مدرن شهري و آپارتماني با خانوداه ‌هاي کم فرزند و مصرف آنتي بيوتيک ها، همراه با استرس‌ هاي رواني و اجتماعي، در تعامل با زمينه ارثي آسم و آلرژي به عنوان ساز و کارهاي اين بيماري است.

درمان این بیماری دو اصل مهم دارد:

الف) فرد مبتلا باید بداند که آسم، یک بیماری مزمن است و ممکن است در طی زندگی او، به طور متناوب تشدید شود و نیاز به درمان طولانی مدت داشته باشد، ولی خوشبختانه بیماری کاملاً قابل کنترل است.

ب) مساله بعدی این است که این بیماری صد در صد قابل درمان نیست، ولی قابل کنترل است و اگر کنترل نشود و درمان جدی گرفته نشود، می تواند خطرناک و حتی کشنده باشد. اما اگر بیمار به پزشک خود اعتماد کند و دایم با پزشک در ارتباط باشد و بیماری خود را قبول کند و از آن نترسد (با توجه به این بیماری حدود ۱۰ درصد کل افراد جامعه را در برگرفته است)، کاملاً کنترل می شود.

راه های درمان بر ۳ اصل استوار است

اول اینکه آسم و علت های دیگری که باعث تشدید آن می شوند، به درستی توسط پزشک تشخیص داده شوند. چه بسا فردی، سال ها با تشخیص آسم تحت درمان قرار می گیرد و بعداً پزشک متوجه می شود که بیمار داروی نامناسبی مانند پروپروانولول یا ایندرال مصرف می کرده که این داروها، باعث تشدید بیماری آسم می شوند و یا علت دیگری مانند ریفلاکس معده (ترش کردن غذا) وجود دارد.

مساله بعدی سینوزیت می باشد. بیمار باید حتماً از علایم سینوزیت آگاه باشد و در صورت وجود ترشحات پشت حلق، به پزشک خود گزارش دهد تا پزشک نسبت به درمان آن اقدام کند.

سومین مساله تماس با مواد حساسیت زا می باشد، مثل تماس با پرندگان، ادرار و مدفوع حیوانات، گرده های گل ها و گل کاری.

مسایل غیر ریوی هم می توانند باعث تنگی ریوی و بروز علایمی شبیه آسم شوند مانند نارسایی قلبی. حتی کم خونی می تواند باعث تنگی نفس شود که باید با علایم آسم افتراق داده شود.

در درمان های غیر دارویی حذف آلرژن ها در مواقع لازم به نفع بیمار می باشد و اگر بیماران بتوانند از محل آلوده به یک محل سالم نقل مکان کنند، بسیار خوب است.

مساله بعدی تغذیه می باشد، البته توصیه خاصی در مورد هیچ غذایی از طرف پزشک داده نمی شود و فقط عنوان می شود که وقتی با مصرف هر غذایی احساس می شود که مشکل تشدید می گردد باید از برنامه غذایی حذف شود در نتیجه غذاهایی را که ایجاد حساسیت می کنند نباید مصرف کرد مانند انواع فلفل، زعفران، کرفس، انگور و خربزه.