مجله سلامت

با خواص درمانی برخی از گیاهان دارویی آشنا شویم

کاکوتی

کاکوتی را به فرانسه آویشن قرمز با آویشن وحشی میگویند. این گیاه روی تپه ها و زمینهای خشک و غیر زراعی و در کنار جادهها می روید و بدون این که آن را سال به سال بکارند، خودش در می آید. ساقه هایش نازک، کوتاه و خزنده و گلهایش قرمز و به شکل خوشه و برگهایش کوچک و شبیه برگ آویشن است و بوی معطر نافذی دارد. طعم آن تند و زننده و کمی تلخ است. کاکوتی را وقتی به گل نشست میچینند و خشک میکنند. خواص آن مثل آویشن شیرازی است. در بند آوردن خونریزی از بینی فوق العاده مفید و موثر است. خاصیت دیگر آن برای سیاه سرفه زیاد مصرف می شود. کاکوتی خشک به صورت دمکرده یا جوشانده به مقدار ۱۵ تا ۲۵ گرم در یک لیتر آب برای برونشیت و سیاه سرفه چون خلط آور است تجویز می شود. حمام گرم کاکوتی برای اشخاصی که رماتیسم دارند و یا اعضاء بدنشان ضعیف شده است، مقوی و در این مورد باید ۲ گرم اسانس کاکوتی را در اب وان ریخته مدت یک ربع در آن دراز بکشید. کاکوتی کرمکش کاملی است، زیرا دارای اسید تیمیک میباشد و این اسید کرمها و تخم آنها را کشته، نابود می کند. ولی تنها پزشک می تواند چنین معالجه ای را تجویز کند. کاکوتی را به عربی سعتر میگویند.

کاکوتی برادر تنی فراسیون و از انواع خوراکی آن است که بیشتر برای خوشبو کردن ماست و انواع دوغ به کار میرود. به اسامی محلی، تخم ملین، سنه پورچینگ، کاکتو، اشتو یا اشتریا معروف می باشد. مقوی معده و ضد عفونی کننده مجاری تنفسی می باشد. کم و بیش سایر خواص نعنا در آن جمع است. محصول آن در خراسان به عمل می آید.

میخک

میخک را در آزمایشگاه تجزیه کردهاند، معلوم شده است دارای یک روغن فرار و تانن و صماخ و سقز و عصارهای به نام کاریوفیلین می باشد و دارای بوی معطر و طعم آن تند و سوزنده است. در اغذیه به عنوان ادویه استعمال می شود. چون دارای خواص مقوی و هضم کننده و معطر است.

در طب پودر و تنطور آن را استعمال می کنند. اسانس میخک مایع معطر و ضد عفونی و بی حالا کننده است که برای رفع دردهای دندان و همچنین در مورد بیماری دندان که به عصب رسیده باشند تسکین دهنده آن است و در بیماری سل آن را استعمال میکنند. میخک را به عربی قرنفل میگویند.

میخک گلدانی هیچ گونه شباهتی به میخک دارویی که به عنوان غذا که در بالا گفته شد ندارد. فقط بوی گل انها کمی شبیه بوی میخک است، از این لحاظ به آن گل میخک لقب دادهاند. این توضیحات فقط برای آن داده شد که میخک دارویی با گل میخک گلدانی و هر دوی آنها را با گل قرنفل اشتباه نفر مایند.

میخک دارویی که به عنوان ادویه در غذا میریزند، پادزهر خوبی است. مخصوصاً وقتی که آن را در داخل غذا می ریزند از مسومیت آن میکاهد و مقوی عقل و حافظه و مسکن اعصاب می باشد. هوش را زیاد می کند و برای رفع سردرد مفید و برای فلج و سکته ناقص تجویز شده، میگویند از سکته ی مغزی جلوگیری می کند.

ضماد آن به تنهایی و یا با ادویه مناسب، جهت تقویت لثه و تسکین درد دندان و رفع بوی بد دهان سودمند است. سرمه آن جهت پاک کردن لکه سرخ که در چشم پدید آید و تاریکی چشم مفید است و خوردن آن نیز به همین منظور تجویز میشود. همچنین برای درمان تنگ نفس، خفقان، سرفههای خلطآور و دلهره مفید بوده، شجاعت را زیاد میکند. مقوی معده و امعا و کبد بوده، اشتها به غذا و شهوت را زیاد میکند. قی و سکسکه را بند میآورد و بادشکن معده و برای استسقای گوشتی و قطره قطره آمدن ادرار سودمند می باشد. خوردن و حمول یک و نیم گرم پس از پاکی حیض رحم را تقویت کرده، آن را جهت آبستنی آماده می سازد. یکی از طرق جلوگیری از آبستنی و تنظیم خانواده به توصیه داروسازان سنتی ایران این است که از روز پنجم تا بیست و چهارم عادت ماهانه، مرتباً روزی یک عدد میخک را ہلع نمایند و این دستور شباهت زیادی به خوردن قرصی که اکنون معمول است دارد. مقدار خوراک میخک را تا چهار گرم جایز دانسته اند.

میخک یا قرنفل، سیاه و تند بوی با عطریت قوی و تلخ در طبیعت گرم و خشک، ضد گاز و مقوی قلب و کبد و اعضاء باطنی و مغز و باه و هاضمه فرح آور، رافع قی و غثیان و استسقا و علل سوداوی و بلغمی و تکرر ادرار و امراض بارد نم و زلق امعاء رطوبتی و بوی بد دهان، فلج، امراض دماغی و وحشت و ترس و خفقان با شیر تازه محرک شهوت و مداومت یک درم آن بعد از پاکی (طهور) زنان باعث آبستنی و بروز حمل و اکنحال آن جهت سل و قوه باصره و غشا و مالیدن آن به احلیل گویند (مضر روده است)، مصلحش صمغ، مقدار خوراک یک مثقال و بدلش دارچین می باشد و نصف آن بسیاسه، قرنفل بستانی فرنجمشک است.

مرزنجوش

یک نام دیگر آن مرزنگوش می باشد. گیاهی است که در نواحی مختلف به طور پایا، دو ساله و یک ساله در می آید. در نقاط گرم پایا، در نواحی مدیترانه به شکل دوساله، نواحی اروپا یک ساله است. خواص مرزنگوش، ضد مستی، مقوی، بادشکن، ضد تشنج، مدر و ضد رطوبت است.

کسانی که مبتلا به بی خوابی هستند و شبها خواب آرام و راحت به سراغ انها نمیاید و یا این که به درد شدید نیمه سر (میگرن ) دچارند، یا مبتلا به زکام مغزی شده اند یا تشنج صورت پیدا کردهاند و در تمام این عوارض مرزنجوش داروی شفابخش برای آنها می باشد.

برای مجاری تنفس، همچنین معده را تقویت کرده عمل هضم را آسان می سازد. کسانی که به دل درد یا سوء هاضمه مبتلا هستند دمکرده مرزنجوش را مصرف نمایند. در امراض بالا ذکر کردیم یک قاشق دسر خوری گیاه خشک در لیوان آب جوش باید ده دقیقه دم کرده، روزی دو یا سه فنجان مصرف نمایند.

پماد برای رماتیسم و سیاتیک: صد گرم مرزنجوش خشک را کوبیده، در نیم لیتر روغن زیتون بریزید و دو ساعت ظرف آن را در ظرف دیگری که پر از آب جوش است، روی آتش بگذارید و به هم بزنید. پس از آن با پارچه یا صافی مخصوص آن را صاف کنید، در شیشه در بسته ای حفظ کنید و هر وقت در درمانیسم یا سیاتیکا بر بدن شما غلبه کرد، آن را با دست به محل درد بمالید و چند روز که این کار را کردید، بهبودی محسوسی در حالت خود احساسی خواهید کرد.

زکام: هنگام ابتلا به زکام تجویز شده است که چند قطره از آب دمکرده مرزنگوش را در بینی خود بچکاناد و داخل بینی راشستشو دهید اگر چند دفعه در روز این کار را بکنید، بزودی زکام را معالجه کرده اید. بخور مرزنجوش هوا را از میکروب ها پاک کرده حشرات را فراری می دهد. عطر نافذ و مطبوع مرزنگوش از آغاز تمدن بشری همه رابه دنبال خود کشانده و توجه شفا دهندگان و جادوگران را به خود جلب کرده است. در این باب، حکایات و داستانهای زیادی هست که در اینجا به ذکر یکی از آن حکایات می پردازیم.

خالدبن ولید یکی از سرداران اسلام به سرکردگی عدهای از سواران مأمور فتح مدائن گردید که در تصرف یزدگرد بود. خالد با سواران خود به نزدیک مدائن رسید و قرار بود فردای آن روز حمله را شروع کنند، ولی معلوم نیست به چه علتی خالد مایل شد جشنی برپا کند و این جشن را برپا کرد و خود شراب فراوانی نوشید و مست شد.

همه سواران و اطرافیان وقتی مستی فرمانده و سرکرده خود را اینچنین دیدند، به فتخ فردای خود بیمناک شدند و در صدد راه چاره بر آمدند و به سراغ ابراهیم بن امیه که شهرتی در معالجه و شفای بیماران داشت رفتند و از او چاره جویی کردند.

ابراهیم بن امیه نوشابه ای تهیه کرد و به خالد خورانید و خالد بلافاصله پس از صرف نوشابه مستی اش برطرف شده، به حالت عادیش بازگشت و فردا با کمک عقل و هوشیار حمله خود را علیه مدائن و یزدگرد آغاز کرد و بدون این که یک تن از سربازان و لشکریان او بکشتن روند آن جا را فتح کرد: نوشابه ای که خالد بن ولید را بر سر عقل آورد از گل مرزنگوش تهیه شده بود.

هزار چشم

گیاه هزار چشم به اسامی گل راعی، هوناریقون، و علف چای نیز معروف است. گلهای هزار چشم که دارای رنگ زرد و نارنجی روشن می باشد. در انتهای شاخه ها پیدا می شود. قسمت مورد استفاده این گیاه، گل و برگهای آن است که وقتی تازه گلهای آن باز می شود باید چیده شود و باید در سایه خشک کرد و در جای خشکی آن را حفظ کرد. این گیاه در ماههای خرداد تا شهریور گل می دهد. طعم گیاه هزار چشم تلخ است و دارای مواد رزینی و نمک دار می باشد. این گیاه را در نزله های مزمن و انواع زکام، آسم و در عفونتهای ریوی مصرف میکنند. استعمال آن در معالجه امراضی بالا با موفقیت همراه است.

خواص طبی این گیاه این است که قابض، محرک دستگاه هاضمه، کرم کش، تببر، مقوی دستگاههای تناسلی و ادرارآور می باشد. برای معالجه نزله، برنشها، ورم مثانه، غلظت ادرار، انسداد لوله های کبد و اسهال باید ۱۵ تا ۳۰ گرم این گیاه را در یک لیتر آب مددت ده دقیقه دم کرد و هر روز سه فنجان قبل از غذا اشتها اور است.

روغن هزار چشم : برای معالجه سوختگی و تسکین درد آن، شهرت زیادی دارد و این روغن برای معالجهرماتیسم است.

طرز تهیه آن را (دکتر هانری لکرک) این طور پیشنهاد میکند:

پانصد گرم گل هزار چشم را که تازه چیدهاید مدت سه روز در مخلوط هزار گرم روغن زیتون و پانصد گرم شراب سفید بخیسانید و در دیگی که پر از آب جوش است بگذارید و آنقدر آن را نگاه دارید تا شراب تبخیر گردد و مایعی که به دست میآید به رنگ قرمز تیره باشد. باید گاز را با این مایع آغشته کرده، روی محلهای دردناک بدن بیمار بگذارید و روی آن را یک طبقه پنبه گذاشته با باند بپیچید برای این که این دارو از تصرف هوا مصون بماند توصیه می شود که این دارو را به مقدار ده تا بیست گرم تقسیم کرده، آن را در شیشه های کوچک یا آمپول بریزید و درب آن را محکم بگیرید و هر وقت احتیاج داشتید آن را مصرف کنید. این گیاه در کرج، دره هفت حوض، دره چالوس، ارومیه، لاهیجان و چاه ریک، قره داغ، جنگل علی بلاغ، طالش و جاده های گرگان و تمامی نواحی شمال ایران تا خراسان و همچنین در مغرب ایران می روید. در عطاریها و گیاه فروشان مشهد به طور وفور یافت می شود. (دکتر لئونس کارلیه فرانسوی)