با بیماریهای روحی و روانی کودکان بیشتر آشنا شویم

بیماریهای روحی و روانی در کودکان

شب ادراری:

این نوع ناراحتی که از جانب اکثر مادران مورد شکایت می باشد، دلیل روانی دارد. از اینرو درصد کمی از دلایل جسمانی مثل ناراحتیهای مجاری ادرار، وجود بیماری قند و بیماریهای کلیوی می تواند در شب ادراری کودکان دخیل باشد.

مهمترین عامل روانی در شب ادراری کودکان، ناراحتی و دلتنگی کودکان است که البته چنین حالتی نیز بستگی به موضوعات مختلفی دارد. بعضا عوامل بسیار ساده و سطحی که شاید اصلا در ذهن آدمی جای نمی گیرد، باعث ایجاد چنین مشکلاتی می شود. اگر کودکی که به هیچوجه شب ادراری نداشته و جایش را خیس نمی کرده است، احتمال دارد با یک اتفاق ساده مثل اسباب کشی و نقل مکان از خانه ای به خانه دیگر، باعث گردد که کودک به چنین ناراحتی گرفتار آید و بسترش را هر شب خیس کند.

هیجان نیز به نوع خود نقش بزرگی در شب ادراری دارد. به طور معمول تولد کودک جدید در زمانی که هنوز فرزند بزرگتر قدرت تحمل و حضور او را ندارد، می تواند باعث ایجاد هیجانات خاص و نگرانیهای کودکانه شده و شب ادراری را منجر گردد. از اینرو توصیه می شود در سن ۳ سالگی یا ۴ سالگی که حس حسادت کودک بیشتر است. مادران و پدران در صدد نوزاد جدید نباشند و اگر به ناخواه کودکی به دنیا آمد یکمرتبه تمام توجه و علاقه و اشتیاق و خنده هایشان را معطوف نوزاد نساخته و کودک بزرگتر را فراموش ننمایند.

دلایل دیگری نیز اعم از شب تولد، جشن های عروسی و یا هر نوع جشن دیگر، آمدن مهمان تازه وارد که کودک او را ندیده بوده و یا اتفاقات هیجان زا تماما می توانند به شب ادراری کودک سبب شوند. راه درمان:

اولین شرط درمان این است که پدران و مادران نباید چنین حادثه ای را بر حسب بیماری و یا مشکل بزرگ تلقی نمایند. اگر چنین موضوعی انگاشته شده و نگرانی والدین مشخص نشود، کودک نیز به خودی خود چندان از تغییر رفتار غیرارادی خویش نگران و اندیشناک نگشته و آن را حادثه ای مقطعی و غیر قابل انتظار برشمرده و بعدها سریعا در کنترل خود اقدام خواهد کرد. اگر کودک شما به شب ادراری دچار شده است نباید او را تنبیه و یا مجازات کرده و زیر سخنان ملامت بار تحت فشار قرار دهید. و اگر روزی از خواب بیدار شدید و او را پاک یافتید که برخلاف شبهای قبل شب ادراری نداشته، می بایست او را تحت تشویقات خودتان قرار دهید.

همانطوری که اشاره شد، موضوع شب ادراری بیشتر جنبه روانی دارد، لذا تشویق می تواند بهترین عامل در کنترل، اعتماد به نفس، کسب أراده کودک مفید و مؤثر واقع شود.

یکی دیگر از روشهای درمانی برای رفع شب ادراری، خوراندن مقدار زیاد آب یا چای به کودک پس از بیدار شدن از خواب در صبحگاهان می باشد. زمانی که کودکتان آب بسیاری مصرف کند، لاجرم به رفع اجابت نیازمند خواهند بود تا کیسه ادرارش را خالی سازد، لذا شما به نحوی از انحاء او را سرگرم کنید تا بتواند دقایقی بر خود مسلط شود و ادرارش را نگهدارد. بدین ترتیب همین اراده در شب هنگام نیز برایش مؤثر خواهد افتاد.

باید توجه داشته باشید که اراده کودک کمتر از اراده یک فرد بالغ و بزرگسال است. لذا کنترل بر جهاز بدنی در کودکان بسیار کمتر می باشد. لذا رعایت برخی از نکات اجتناب ناپذیر می نماید. بطوریکه ندادن چای و آب و نوشیدنی به کودک در صرف شام و یا نخوراندن غذاهای آبکی زیاد به کودک در آخرین وعده غذایی می تواند از میزان و مقدار آب کاسه ادرار کاسته و شب ادراری را رفع نماید.

اگر با رعایت چنین تدابیری باز نتیجه ای حاصل نشد، شب هنگام کودک را بیدار کرده و به اجبار به توالت ببرید. کودکانی که غالبا شب ادراری داشته و بسترشان را خیس می نمایند. بیشترشان از خواب سنگینی نیز برخوردارند و شاید خودشان احساس می نمایند که نیاز به دفع ادرار دارند ولی سنگینی خواب و تنبلی آنها را از مراجعه به دستشویی باز می دارد. بسیاری نیز دیده شده است که کودکان به لحاظ ترس و هراس شبانه و بیمناک شدن از وجود موجودات غیر طبیعی که در خیال خودشان می پرورانند و یا بزرگترها از روی نادانی آنها را از چنان چیزهای واهی و خرانی می ترسانند، شب نمی توانند از اتاق خود بیرون بروند و به توالت مراجعه کنند. لذا بر مادران وظیفه شناس است که ابتدا آنها را از چیزهای غیر طبیعی ترسانند ولو شیطنت کرده باشند. ثانیا شبها برای رفع ترس از وجود کودک با احاله چندین کار شجاعت را در وجود کودک تقویت نمایند و اگر کودک خردسال است و هنوز برداشتهای منطقی را ندارد، مادران خود شب هنگام آنها را به دستشویی ببرند. البته توجه داشته باشید که بیدار کردن کودک در شب باید به تدریج از برنامه حذف و نهایتا در آخرین ماه کودک را یک بار بیدار کرده و سپس کودک خود عادت خواهد کرد.

روش درمانی دیگری نیز وجود دارد که به شیوه روان درمانی است. یعنی همانطور که در ابتدای بحث نیز اشاره شد، شب ادراری بیشتر جنبه روانی و روحی دارد و شاید والدین قادر به تشخیص عوامل ناراحت کننده نباشند و در رفع مشکل نتوانند بربیایند، لذا مراجعه کردن به روانپزشک می تواند کودکان را از این ناراحتی برحذر دارد.

آخرین شیوه درمان روش دارو درمانی است پزشکان با دارویی به نام «ایمی پرامین» می توانند چنین ناراحتی را برطرف سازند.

عدم کنترل مدفوع:

کودکانی تا ۳ و ۴ سالگی کنترلی بر دفع اجابت و مدفوع خود ندارند و این امر از لحاظ پزشکی و دیدگاه روانشناسی امری طبیعی می نماید. این ناراحتی که خیلی بندرت دیده می شود، اگر در سنین بالاتر از ۴ سالگی اتفاق بیفتد باید در صدد حل و برطرف کردن مشکل بر آمد. این ناراحتی به دلایل و اسباب علتی بستگی دارد. اگر مادر به زمان نیاز کودک به توالت اهمیتی ندهد، اگر در خانواده برخوردها و ستیزهای لفظی و عملی بوقوع بپیوندد و یا توالت در جای مناسبی نباشد کودک به چنین ناراحتی و مشکلی دچار خواهد شد. .

اگر خود والدین نتوانند چنین مشکلی را حل نمایند، باید ابتدای امر به متخصص امراض کودکان مراجعه کرده و پس از آن موضوع را با روانپزشک مطرح سازند.

مکیدن انگشت:

با این وضعیت و ناراحتی در غالب کودکان مشاهده می شود. این ناراحتی تا حدودی بی ضرر بوده و چندان ناراحت کننده نیست. زیرا غالب کودکان به دلیل اینکه در زمان حضورشان در رحم مادر انگشتان خودشان را می کند، در زمان عادی نیز احتمال دارد که این عادت روانی هنوز ادامه داشته باشد. این استنباط واکنش از جانب غالب روانشناسان و پزشکان مورد قبول و منطقی تلقی می گردد. اگر کودک پس از خوردن شیر مادر و با تغذیه در زمان یک سالگی و بیشتر باز چند دقیقه انگشتش را به دهان گرفت، نباید ناراحت شد و آن را مشکل فرض کرد. اما اگر کودک ساعتها و در زمان آرامش انگشتش را بمکد و اهمیتی به سایر مسایل ندهد، این موضوع باید مورد توجه قرار گرفته و در رفع آن اقدام کرد.

کودکانی که از شیر مادر تغذیه می نمایند، غالبا چنین حالتی ندارند ولی آنهائیکه از شیشه تغذیه می کنند، به دلیل ارضاء نشدن و در ادامه رفلکس دوران زندگی رحمی، به مکیدن انگشت ادامه می دهند. به خاطر اینکه کودک با مکیدن شیر مادر نیاز خود را رفع و اقناع کامل می شود و خود با اراده و خواسته اش از آن دور می شود ولی کودک شیرخواره که از شیشه تغذیه میکند، سریعه محتویات شیشه تمام شده و او ناخواسته و از روی اجبار شیشه را می اندازد و لذا اقناع نمی شود، برای رفع احتیاج واکنشی و رفتاری خود به مکیدن انگشت روی می آورد. کودکانی که در ماههای نخست انگشت خودشان را می مکند، در ماههای بعدی کمتر دیده میشود.

تحقیقات به عمل آمده نشان میدهد که کودکان باید تا سن ۴ تا ۵ سالگی این رفتار را ترک نمایند وگرنه در سنین ۵ و ۱ سالگی با مشاهده چنین رفتاری باید در صدد راه چاره بر آمد. زیرا نه تنها این موضوع به روان و روح کودک صدمه می رساند، بلکه با مکیدن انگشت به سلامتی انگشت و حتی لثه و دندان نیز صدمه وارد می آورد. از طرفی وجود میکروب در انگشتان و ناخنها زمینه را برای بسیاری از بیماریهای روده ای و انگلی فراهم می آورد.

کودکانی که تحت فشار باشند، دلتنگی احساس نمایند، با آنها با خشونت و بی مهری رفتار بشود، وجود تبعیض را در خانه و خانواده احساس نماید، کمتر از جانب بزرگترها مورد اهمیت واقع گردد و یا به دلایلی بیخوابی بر او عارض شود، به چنین ناراحتی دچار می شوند.

بهترین و مناسب ترین رفتاری که پدر و مادر وظیفه شناس باید در برابر کودک خود اتخاذ نمایند این است که: با صبر و بردباری در رفع این مشکل برآیند. و در حالیکه خودشان را به ندیدن و اهمیت ندادن رفتار کودک تلقین می نمایند، با طرح مسایل و قیاسهای کودکانه، کودک را به چنان رفتاری متوجه سازند تا خود کودک با استنباط خوبش به مقبوح بودن عملش پی ببرد و پایان دهد. اگر کودک خودتان را در برابر کودکان دیگر تحقیر کنید و رفتارش را بر زبان آورده و به اطلاع هر کس برسانید، صدمات روحی این برخورد بیشتر از مکیدن انگشت خواهد بود.

اگر کودک چنین کاری را میکند و مثلا شما در بیان و تعریف داستانی او را در رفتار مکیدن مشاهده میکنید، بدون اینکه او متوجه باشد، به دستش چیزی خوردنی بدهید و با نظرش را به جایی متوجه سازید تا به تدریج از این رفتار دوری گزیند.

اگر مکیدن انگشت منجر به ناراحتی دندان و که گردد، بهتر خواهد بود که پس از سن ۵ تا ۶ سالگی کودک را به متخصص ارتودونسی یا پروتز دندان ببرید.

ناخن جویدن:

این ناراحتی عموما در سنین ۴-۳ سالگی نماد پیدا می کند. جویدن ناخن به عنوان نشانه ای از بی اعتمادی و نگرانی کودک شناخته شده است اگر کودک در خانواده تحت فشار و مزمتهای رفتار و گفتاری قرار گیرد و از جانب والدین و یا هر شخص بزرگتری مورد تنبیه لفظی و عملی قرار گیرد و یا میان والدین بگو مگو پیش آید و همیشه در ستیز باشند، کودک به ناراحتی و نگرانیهایی روی خواهد آورد و ناخواسته چنین مشکلی او را در بر خواهد گرفت.

حس حسادت، عدم توجه به کودک و یا کافی نبودن آن، فشار و ناراحتی های رفتاری نیز از عوامل دچار شدن کودک به جویدن ناخن به شمار می روند. به طوریکه مشخص گشته نزدیک به نیمی از کودکان دچار چنین ناراحتی روانی هستند.

رفتارهای غیر معمول

منظور از رفتارهای غیر معمول به آن گروه از واکنشهای رفتاری کودکان اطلاق می شود که در حالت طبیعی هیچ کودک و یا فرد بزرگسالی چنان عملی را متر مکعب نمی شود. مثلا دیده می شود که برخی از کودکان پیشانی خودشان را جمع می کنند و خطوط زیادی بر روی آن پدید می آید و قیافه کودک را زشت می سازد. یا اینکه بر خود لرزشهای لحظه ای حاکم می سازند، با چنگ زدن به شلوار لحظه ای می لرزند و به حالت طبیعی بر می گردند. ناخواسته مدام پلک زده و با یکی از گونه هایشان را حرکت می دهند. لبه های بینی خودشان را باز و بسته می کنند، سرشان را در حالت عادی به جانبی می گیرند و یا ناخواسته تکانهای شدیدی می دهند، پاهایشان را مدام بر زمین می زنند و یا مثل ثانیه ساعت می لرزانند. شانه هایشان را بالا می اندازند، با انگشتان خود بازی میکنند و … اینها تماما از گروه رفتاری غیر معمول شناخته شده اند. رفتارهای غیر معمولی نشأت گرفته از جدال های روحی در دنیای روحی کودک است. کودک می تواند به تقلید از دیگران نیز به چنین ناراحتی دچار شود. به خاطر اینکه ادامه چنین رفتاری تأثیرات سوء روانی دارد، مطرح ساختن موضوع با روانپزشک امری اجباری است.