با گیاه گزنه و خواص درمانی آن در طب سنتی بیشتر آشنا شوید

با گیاه گزنه و خواص درمانی آن در طب سنتی بیشتر آشنا شوید

گزنه سفید با ساقه نرم که حاصل برگهای بیضی شکل دندانه دار است، خود را نشان می دهد و گلهای سفید بین برگها در جلو ساقه، در ماههای فروردین تا خرداد ظاهر می شود. معلوم نیست چرا این گیاه، خرابه ها را دوست دارد و بیشتر در کنار دیوارهای خرابه ها و نقاط متروک می روید و با شکل قشنگ خود اندکی مناظر زشت ویرانه ها را می پوشاند.

خواص درمانی آن خلط آور و مقوی و قابض است. گزنه سفید داروی شفابخش در معالجه ترشحات سفید غیر طبیعی در خانمهاست و همچنین در مواردی که در رحم آنها خونریزی می شود، مصرف گزنه سفید فوق العاده مفید و موثر است به طور کلی کسانی که میخواهند دم کرده گزنه سفید را مصرف نمایند، باید سی گرم گل خشک گزنه را در یک لیتر اب جوش دم کنند و مصرف نمایند.

گیاه گزنه

بعضی از پزشکان متخصص در امراض زنانه در مورد معالجه و درمان عارضه ترشحات سفید غیرطبیعی در خانمها استعمال تنطور گزنه سفید را توصیه میکنند و مقدار مصرف آن را پنج تا ده قطره یاده تا بیست گرم در روز، برگ خشک گزنه سفید دم کرده مصرف نمایند. دمکرده برگ ۲۰ گرم در یک لیتر اب روزی سه فنجان کافی است. این دمکرده در نارسایی کبد مخصوصاً برای دختران جوانی که در قاعده های سخت و دردناک مبتلا به ضایعات رحم می شوند و همچنین در مورد اسهالهای مزمن فوق العاده مفید میدانند و در موارد بالا در یک قاشق دسر خوری برگ خشک گزنه سفید را در یک فنجان آب جوش مدت ده دقیقه دم کرده، هر روز دو تا سه فنجان از آن را بین دو غذا و یا قبل از شام و ناهار بنوشند.

(دکتر تروسو) در مورد حمله های نزله مختنق که با سرفه همراه باشد، دستور می دهد یک دسته گیاه گزنه سفید را مثل تازیانه بر بدن بزنند که در معالجه بیمار مفید و سودمند خواهد بود. در ایران در نواحی کوهستانی شمال تهران، کرج، شمیران، کندوان، پل زنگوله و همچنین در نواحی شمال ایران، گیلان و آستارا، بندرگز، آذربایجان، کوه سهند، دیلمان، ارسباران، مشهد و کوهپایه ها و آمل این گیاه می روید و وجود دارد.

گیاه گزنه

پزشکان معتقدند که گزنه مالی یا زدن به بدن باعث جریان خون و معالجه بعضی از امراض از جمله رماتیسم می شود و خوردن جوشانده آن مقوی معده و تصفیه کننده خون و برای مبتلایان به سل و اسهال و رگل خانمها بسیار مفید است. انواع گزنه یا انجزه عفونتهای معدی و زخم معده و روده و اثنی عشر و سنگ کلیه و کیسه صفرا، استسقا، یرقان، بیماریهای ریوی، قولنج و تومور عفونتهای سرطانی را معالجه می کند.

طبق صورت تجویز، گزنه دارای شوره، تانش نیترات دو کلسیم، اسید کالیک و اسید فورمیک، مقدار زیاد سیلیس و املاح سود پتاس و آهک و همچنین رگه های منگنز و گوگرد و کلر و غیره است. در این مورد هم ریشه و هم برگ انجزه یا گزنه را مصرف میکنند. سی تا چهل گرم ریشه گزنه را در یک لیتر آب ده دقیقه میجوشانند و در چهل و هشت ساعت این جوشانده را بین دو غذا مصرف میکنند. برگ خشک گزنه را هم یک قاشق سوپخوری در یک لیتر آب مدت ده دقیقه میجوشانند و یا دم میکنند و پیش از غذا یک فنجان از آن را میخورند.

این گیاه دارای برگهایی است که اگر دست به آن بخورد سوزش پیدا می کند و کمی سرخ شده، متورم میگردد. برای چیدن برگهای آن باید دست را از پایین به بالا برد تا برگهای آن دست را نگزد یا با دستکش این عمل را انجام دهید. این برگها را باید در سایه خشک کرد، ولی خواص برگ گزنه تازه بیش از خشک آن است.

گیاه گزنه

برای تهیه شربت غلیظ گزنه (۲۵۰) گرم شیره گزنه را با همین مقدار شکر مخلوط کرده، روی آتش می گذارند و میجوشانند تا غلیظ و سفت شود. پس از سرد شدن در شیشه میریزند و نگه می دارند. گزنه به عنوان یک غذا هم محسوب میشود: گزنه را فقط نباید به عنوان یک گیاه دارویی دانست، بلکه مدل خوراکیها دارای مواد غذایی است که نمی توان از آن صرف نظر کرده، چشم پوشید. تجزیه ای که از گزنه به عمل آمده است ثابت میکند دارای مواد اصلی غذایی است.

چنان که طبق صورت تجزیه گزنه که در بالا گفته شد، دارای املاح بی شماری است. برگهای گزنه را باید در سالادبریزند یا در سوپ داخل کنند، و طعم و مزه سالاد و سوپ را مطبوع میسازد. یا برگهای بزرگ گزنه را خشک کنند و بکوبند و کوبیده ان را در سالاد بریزند. برگها گزنه را با ترشک بپزند و پیاز به آن اضافه کنند، چون اسفناج پخته غذای مطبوع و مغذی و سالمی خواهد بود. ساقه و برگ گزنه را اگر بکوبند و بفشارند و آب آن را بگیرند، شیرهای از آن به دست می آید که خون را بند می آورد و در خونریزیهای مختلف داخلی بدن به مقدار صد گرم در روز تجویز می شود که باید چندین دفعه آن را مصرف کرد و هنگامی که کسی خون دماغ میشود و خون او بند نمی آید، باید یک قطعه کوچک پنبه را در شیره گزنه تر و مرطوب کنند و آن را در سوراخ بینی بگذارند، فورا خون دماغ را بند می آورد. (یا با اب تره و یا اب لیمو این کار را می شود انجام داد) اینها مجرب است.

 گزنه آثار شفابخشی در کبد و طحال دارد و خروج سموم خون را آسان و سریع میسازد. گزنه شیر را زیاد میکند. به همین جهت است که ان را به غذای حیوانات شیرده اضافه می کنند. مادرانی که بچه های خود را شیر می دهند، اگر از کمی شیر خود نگران هستند باید گزنه پخته را مثل اسفناج بخورند، بزودی احساس خواهند کرد که شیر آنها زیاد شده است. گزنه ادرار آور است، زیرا نیترات دو پتاس که در آن هست خروج ادرار را تقویت می کند. از برگ ریشه گزنه تنکاب درست میکنند که این تنکاب ضد رماتیسم است. معده را هم تقویت می کند و اسیدهای ادرار را خنثی میسازد و خون را تصفیه می کند و بعضی از اسهالها را معالجه میکند.

گیاه گزنه

در دهات فرانسه نان قندی را با تخم گزنه میپزند. برای بچه هایی که شبها در رختخواب ادرار میکنند، مفید است و با این نان آنها را معالجه میکنند. برای تهیه این نان باید ۱۵ گرم تخم گزنه را کوبیده، در شصت گرم آرد چاودار مخلوط کرده، کمی آب و عسل را به آن افزوده خمیری از آن درست کرد و شش نان قندی از آن تهیه نمود و در پانزده روز شبها آن را مصرف کرد. شلیمر معروف در کتاب خود، اسامی دیگری چون نبات النار و قریض برای گزنه ذکر کرده و نوشته است. در کتاب مخزن الادویه نوشته شده که در زبان گیلانی به گزنه (هورتیکه) میگویند.

گزنه در ایران سه نوع آن بیشتر دیده نمی شود. قسمت مورد استفاده گزنه، برگ تازه و برگ خشک آن است و شیره ریشه و شیره بذر آن دارای تانن، شروه، ترکیبات آهکی، یک ماده لعابی و یک ماده مومی و از همه مهمتریک ترشح مولد سوزش و قرمزی پوست میباشد. راه معالجه قانقاریا«گانگران – مردگی اعضا در اثر عفونتهای مزمن» و همچنین یکی از طرق معالجه سرطان را آن گونه که نزد پزشکان قدیم ایرانی معمول بوده است بازگو مینماییم:

بیست و پنج سال پیش شخصی از اهالی روستای بین امامزاده داوود و سپهسالار مبتلا به ورم پا و عفونت ران شده، او را با زحمت به تهران می آورند و در یکی از بیمارستانهای معروف دولتی بستری می کنند. پزشکان درجه ۱ تهران پس از معالجه متوجه می شوند که انساج ران او در اثر عفونت سیاه شده قابل درمان نیست و تنها راه نجات بیمار از مرگ قطع پای او از بیخ ران است. بیمار به بریدن پای خود راضی نمی شود و با اطرافیان خود میگوید:

مرا ببرید تا بین کسانم بمیرم. او را به امامزاده داوود میبرند و در آنجا یکی از اطباء سنتی که جهت زیارت آمده بود به آنها دستور می دهد که مقداری گزنه که در آنجا زیاد است کوبیده، با نمک مخلوط روی پای او ضماد نمایند. این دستور عملی می شود و بیمار پس از چندی به طور معجزه آسا معالجه میگردد. این شخص که اهالی محل او را نظر کرده میدانند، هنوز هم زنده میباشد و با پاهای سالم خود گاهگاهی به تهران و همه ساله جهت زیارت به امامزاده داوود می رود و معتقد است که امامزاده داوود در پیکر یک طبیب سنتی ظاهر شده، این دستور را به او داده است.

این دستور در کتب قدیم جهت معالجه زخم های چرکی و عفونی ، زخم های سرطانی و زخم های خوره ای و عفونت رحم داده شده و بهترین درمان قانقاریا شناخته شده است. گزنه ادرارآور است و قند خون را پایین می آورد. شیر را زیاد میکند. برگهای تازه گزنه مانند اسفناج در تغذیه مصرف می شود. برگهای تازه گزنه و ساقه نوع دو پایه گزنه که فرنگیها به آن گزنه ی بزرگ میگویند، در صنعت گونی بافی و بافتن طناب استفاده میشود.

بهترین درمان مرض قند است، سینه را نرم و باز میکند ایزابه و خلط را راز بین میبرد. حیض را باز میکند و شهوت را زیاد میکند. تنگ نفس را تسکین میدهد. خوردن برگ پخته گزنه با ماءالشعیر «جوشانده جو» جهت امراض سینه و تنگ نفس تجویز شده است. گذاشتن برگ کوبیده آن در سوراخ بینی خون دماغ را بند می آورد. ضماد برگ گزنه جهت باز شدن دمل و قطع زگیل مخصوصا با عسل تجویز شده است این ضماد را جهت باز شدن پیچیدگی عصب توصیه کرده اند.

ضماد برگ گزنه با نمک جهت درمان گزیدن سگ هار و قبل از رسیدن طبیب نافع است. پخته برگ گزنه با روغن زیتون جهت بنا گوش مفید است. ضماد خاکستر گزنه جهت معالجه زخمهای چرکی توصیه شده است. ضماد برگ گزنه همراه با مرهمهای سربی جهت درمان زخمهای سرطانی و به تنهایی جهت تحلیل ورمهای دیگر سودمند میباشد. مضمضه جوشانده گزنه جهت تقویت لثه و غرغره آن جهت ورم لوزه و ورم زبان کوچک نافع است.

گیاه گزنه

پاشیدن کوبیده تخم و برگ خشک شده گزنه جهت ورمهای سرطانی و خوره نافع است. یک نوع دیگر گزنه که در غرب ایران اطراف کرند و نوا کوه به عمل می آید، درمان شکم روش است. دمکرده جوشانده برگ گزنه ۳۰ تا ۶۰ در هزار و جوشانده ریشه گزنه ۳۰ تا ۴۰ در هزار برای تصفیه خون و زیاد شدن ادرار و باز شدن عادت ماهیانه بانوان و زیاد شدن شیر و غیره به کار میرود. شیره ریشه گزنه را به مقدار ۶۰ تا ۱۵۰ گرم در روز قبل از غذا می توان با مقداری آب خورد.

بذر گزنه در همه احوال قوی تر از برگ و ریشه گزنه بوده، مقدار خوراک آن ۱۵ گرم است و خاصیت مسهلی دارد. اگر ریشه گزنه را در الکل شصت درجه خیس کنید و آن را پانزده روز در آفتاب بگذارید و بعد صاف کنید، مایعی به دست می آید که چنانچه سه قاشق آن را با آب مخلوط کرده به سر بمالید، از ریزش مو جلوگری می نماید. در صنعت از برگ گزنه کلروفیل می گیرند. هر چند در حال حاضر به علت کشف پنی سلین و سایر داروهای میکروب کش و آنتیبیوتیکها عفونت انساج به صورت قانقاریا کمتر دیده میشود، معذالک خاصیت گزنه برای درمان این مرض باز هم قابل توجه است. در معالجه مرض قند نیز نباید منافع گزنه را فراموش کرد. اثر ضد سرطان گزنه چنانچه مورد آزمایش قرار گیرد، روزنه ی امیدی را باز خواهد نمود.