با بیماری سل آشنا شویم

بیماری سل

چون بیماری سل از بیماری های مزمن دستگاه تنفس است در این جا به آن اشاره می شود. اغلب نشانه های بیماری مدتها بعد از شروع آلودگی تظاهر می یابد. اشکال فعال بیماری به وسیله آزمون جلدی و یا رادیوگرافی ریه ها که سابقه آلودگی را مشخص می کند، تشخیص داده می شود. این بیماری به ندرت به سایر اندام های بدن، غیر از ریه ها، منتشر می شود. بعد از درمان ممکن است بیماری برای سالها مخفی مانده و همواره خطر فعال شدن مجاهد و پیشرفت و انتقال آن به دیگران وجود دارد.

بیماری سل مجددا به صورت همه گیر، به خصوص در کشورهای در حال توسعه، شایع شده است. در سال ۱۹۹۹ افراد در تمام گروه های سنی نسبت به این بیماری حساس بوده ولی بیشترین میزان مرگ در اثر این بیماری در گروه های سنی ۳۰ تا ۶۵ ساله اتفاق افتاده و در حقیقت نیمی از دو میلیون مرگ سالیانه (۴۶ درصد) ناشی از بیماری سل نزد این گروه سنی دیده می شد. وجود باسيل سل پسرای ایجاد بیماری و تشخیص آن لازم است ولی به تنهایی کافی برای ایجاد بیماری نیست. در بعضی از کشورهای پیشرفته اقتصادی تنها ۱ تا ۲ درصد از افراد آلوده به باسیل که آزمون جلسدی مثبت توبرکولین دارند، در طول یک دهه بعد نشانه های بالینی بیماری را ظاهر می کنند. این رقم برای افراد آلوده به باسیل در بعضی از کشورهای در حال توسعه تا ۵۰ درصد نیز می رسد.

بیماری سل با تمام قوا عامل ناتوانی و مرگ افراد در نقاط فقیرنشین و پرجمعیت که مردم در شرایط نامناسب بهداشتی زندگی کرده و از تغذیه، بهسازی محیط و خدمات بهداشتی کافی برخوردار نیستند، می باشد. گفته شده که بیماری سل تا حدودی وسیله ای برای اندازه گیری رفاه مردم است. شیوع سل در کشورهای توسعه یافته صنعتی نیز نزد افراد فقیر، بی خانمان، کسانی که در فقر غذایی بوده و یا افرادی که مبتلا به نقص دستگاه ایمنی، مثل مبتلایان به عفونت ایدز هستند، رو به افزایش است. این بیماری به عنوان علت مرگ حدود یک سوم از مبتلایان به ایدز در تمام دنیا، ثبست گردیده است.

بیماری سل خسارت زیادی به افراد وارد می کند. در مناطق آلوده جهان در اوایل دوران زندگی عفونت ایجاد شده و از ۱۵ سالگی به بعد آثار آن در جامعه هویدا می گردد، به طوری که در کشورهای در حال توسعه به عنوان یک بیماری مزمن ناتوان کننده، در تولید جامعه و پیشرفت اقتصادی آن، سهم مهمی را دارد. در سال ۱۹۹۰ ششمین عامل از دست رفتن سالهای زندگی تلبيق یافته با ناتوانی (DALYs) در کشورهای در حال توسعه بوده است (سالیانه ۱۸میلیون سال برای گروه های سنی ۱۵| تا ۵۹ ساله). تقریبا برای تمام گروه های سنی حدود ۴۰ میلیون سال تندرستی به هدر رفته است. پیش بینی نمی شود که در این وضعیت تا سال ۲۰۱۰ تغییری حاصل شود.

باسیل سل از طریق تنفس ذرات معلق که در اثر سرفه، عطسه و خلط افراد مبتلا به شكل فعال بیماری در هوا پراکنده می شود، به انسان منتقل می گردد. ممکن است در مناطقی که گاوها تحت آزمون توبرکولین قرار نگرفته و مصرف شیر خام نیز رایج است، لبنیات حرارت ندیده منبع آلودگی انسان باشد.

اغلب موارد اشكال بالینی بیماری در کشورهای پیشرفته و در گروه های جمعیتی از طبقه متوسط جامعه که میزان بروز بیماری کم است، در اثر فعال شدن اشکال مخفی بیماری اتفاق می افتد. استفاده از ترکیب مناسبی از آنتی بیوتیک ها و مصرف آنها به مقدار کافی می تواند از انتشار باسيل به وسیله موارد حاد و فعال بیماری در طول یک تا سه ماه جلوگیری کند. اشکال خاموش بیماری و باسیل های محاصره شده در بافت ریه می تواند در اثر عواملی از قبیل فقر غذایی، خستگی بیش از اندازه، مواجهه زیاد با گرد و غبار مواد سیلیسی و یا ابتلای به عفونت های شدید دیگر، مجددا فعال گردند.

معمولا عدم موفقیت در درمان بیماری ممکن است به علت مصرف ترکیب نادرستی از آنتی بیوتیک ها و یا عدم تنظیم مقدار داروی مصرفی و یا عدم اجرای کامل نسخه پزشک توسط بیمار، پیش آید. بعضی از مراکز درمانی یک روش درمانی با نظارت مستقیم را به اجرا می گذارند، به این ترتیب که درمان بیمار با ترکیب و مقدار داروی مصرفی، برای مدت کوتاهی، تحت نظارت یک فرد از درمانگاه و یا یکی از منسوبین مورد اعتماد درمانگاه، صورت می گیرد. این روش به قطع انتشار باسیل از طریق خلط و یا ذرات هوای بازدم سرعت بخشیده و به انتشار باسيل به وسیله بیماری به زودی خاتمه می دهد.

برای پیشگیری اولیه از ابتلای به بیماری سل باید چند عمل را به طور توأم انجام داد. به تمام افراد، به خصوص مبتلایان به بیماری، باید آموزش داده شود که هنگام عطسه و سرفه جلوی دهان و بینی خود را بگیرند، ارایه هندگان خدمات بهداشتی در برخورد با بیمارانی که بی اراده سرفه و عطسه می کنند باید از ماسک های مخصوص استفاده کنند، شستن دست ها و رعایت نظافت عمومی، جستجوی تماس های نزدیک بیمار و آزمایش آنها برای تعیین آلودگی و بهبود شرایط زندگی خانواده ها از اقداماتی بر است که به پیشگیری این بیماری کمک می کند.

تأثير و اهمیت بیش از اندازه خصوصیات رفتاری، شرایط اجتماعی و محیط زیست در شعله ور شدن، خاموش شدن و برگشت مجدد جهانگیری بیماری سل، در یک مطالعه انجام شده در بریتانیا به صورت برجسته ای نمایش داده شده است. در حوالی سال ۱۸۶۸ اطلاعات موجود در گواهی های مرگ برای تعیین توزیع جغرافیایی این بیماری و اندازه گیری مرگ ناشی از آن در هر ۱۰۰ هزار نفر از جمعیت انگلستان، کافی و قابل اعتماد بوده است. میزان مرگ ناشی از این بیماری بدون استفاده از آنتی بیوتیک، از سال ۱۸۶۸ تا ۱۹۶۸، سالی که استرپتومایسین به عنوان اولین آنتی بیوتیک ضدسل در انگلستان مصرف وسیعی پیدا کرد، تا حد ۹۷ درصد کاهش یافته است. بین سال های ۱۹۴۸ تا ۱۹۷۱ که مصرف آنتی بیوتیک برای درمان سل رواج یافت تنها ۵/۱ درصد کاهش مرگ از بیماری سل نسبت به سال ۱۸۶۸ پیش آمده است.

درمان دارویی بیماری سل ارزان ترین روش مبارزه با آن بوده و هزینه آن برای پیشگیری از ایجاد هر یک سال ناتوانی، تنها ۳ تا ۷ دلار می باشد. با توجه به بار اقتصادی این بیماری بر جوامع، شامل ۲ میلیون مرگ در هر سال به اضافه ناتوانی های محاسبه نشده، کاهش تولید و متلاشی شدن خانواده ها و غیره، باید اولویت بسیار بیشتری به پیشگیری از این بیماری داده شود.