با بیماری آسم بیشتر آشنا شویم

آسم

بیماری آسم تمام گروه های سنی را مبتلا می کند. در گذشته بیشتر کودکان قربانی این بیماری بودند ولی در کشورهای توسعه یافته از دو دهه قبل به بعد شیوع بیماری نزد سالمندان بسیار بیشتر از کودکان بوده است. دلیل این تغییر جهت بیماری آسم مشخص نیست ولی به نظر می رسد که سابقه بیشتر استعمال دخانیات، ابداع روش های درمانی بهتر که مانع از مرگ بیماران آسمی شده ولی بیماری آنها را بهبود نمی بخشد، و تعداد بیشتری از موارد بیماری که به غلط آسم تشخیص داده می شود، از دلایل افزایش شیوع بیماری نزد سالمندان باشد. عوامل ایجاد کننده حمله های آسمی و بروز حمله های حاد و مکرر آن مشابه عوامل ایجاد کننده بیماری انسدادی مزمن تنفسی است.

آسم در اثر انسداد برگشت پذیر مجاری عبور هوا به دلیل انقباض عضلات نای و نایژه ها، ایجاد می شود. واکنش شدید مجاری عبور هوا و التهاب آنها در ایجاد این بیماری نقش دارد. ممکن است استنشاق مواد محرک و یا واکنش های آلرژیکی باعث ایجاد حمله های آسمی شود. به این ترتیب که تأثیر محرک های خارجی و پاسخهای آلرژیکی به آنها به طور مشترک به بروز تظاهرات بالینی بیماری بیانجامد. مراحل ایجاد بیماری آسم با مواجهه اولیه به محرکهای موجود در هوای تنفسی شروع شده و سپس بدن نسبت به آنها حساسیت پیدا کرده و بالاخره مجاری هوایی واکنش شدید و غیرعادی بروز می دهند. تنگی نفس، سرفه، صدای خس خس عبور هوا از نای، احساس تنگی در قفسه سینه، خستگی ناشی از تلاش برای تنفس، از نشانه های این بیماری است. اگر حمله های شدید آسمی فوری و با روش صحیحی درمان نگردند، کشنده خواهند بود. آزمایش تعیین کار ریه که توسط یک اسپیرومتری ساده عملی است، وسیله مناسبی برای غربالگری تعیین شدت بیماری آسم و وسعت انسداد در بیماری انسدادی مزمن دستگاه تنفسی است.

بیماری آسم از شایع ترین بیمارهای شغلی در ایالات متحده آمریکا، کانادا و سایر کشورهای توسعه یافته صنعتی بوده و شیوع آن در کشورهای در حال توسعه نیز با گسترش بعضی از صنایع خاص در حال افزایش است. تخمین زده شده که در مسابم ۲۰۰ عامل مختلف برای حساس کردن افراد در مواجهه با آنها وجود دارد. فهرست این عوامل شباهت زیادی به فهرست عوامل ایجاد بیماری انسدادی مزمن ریه دارد ولی حيوانات، به خصوص گربه و حیوانات پشم دار آزمایشگاهی نیز در ایجاد حساسیت آسمی نقش دارند.

نشانه های بیماری آسم بعد از مواجهه دراز مدت با مواد محرک و قطع این مواجهه، تا مدت ها ادامه خواهد داشت و در نتیجه ناتوانی های ایجاد شده ناشی از این بیماری خسارات اقتصادی زیادی را سبب می گردد. بسیاری از کارگران مجبور به تغییر شغل خود شده و یا به گروه گیرندگان کمک های مالی و اجتماعی اضافه می شوند.

پیشگیری:

پیشگیری اولیه شامل:

• ترک سیگار
• تهویه مکانهای سرپوشیده از دود سیگار
• استفاده از روش های جدیدتر برای تهویه فضای کارگاه های صنعتی قبل از آن که ذرات و مواد معلق در هوا فضای کار را آلوده کند.
• غربالگری کارگران برای جستجوی حساسیت آنها نسبت به محرک های ریوی و پیشنهاد تعویض مشاغلی که آنها را در مواجهه با این محرکها قرار میدهد. آزمایش سالیانه و یا هر دو سال یک بار عملکرد ریه (برحسب وسعت مواجهه با محرکهای ریوی) با استفاده از اسپیرومتر و یا وسایل دیگر، از برنامه هایی است که می تواند به عنوان پیشگیری ثانویه به اجرا گذاشته شود. ترک کامل سیگار برای کسانی که به مشکل تنفسی دچار شده اند اجباری بوده و توصیه اکید می شود که محیط کار آنها تعویض شده و در فضاهایی کمتر آلوده کار کنند. دستگاه تنفس انسان قادر به ترمیم ضایعات مزمن ریوی نبوده و در حال حاضر هیچ دارویی نیز برای درمان کاهش کار ریه وجود ندارد. بنابراین تنها باید به آنچه گفته شد عمل نمود.
• گام های اولیه برای کنترل آلودگی هوا: در حقیقت تنظیم یک برنامه برای پاکیزه کردن هوای یک جامعه و یا محیط کار از صدها مواد آلوده کننده شیمیایی، ذرات گرد و غبار و سایر ذرات معلق در هوا که در اثر تولید محصولات صنعتی در محیط کار ایجاد می شود، کاری بسیار بعید است. اگر برنامه ریزی کشورها و يا جوامع مختلف با رویکردی بر مبنای پاکیزه کردن هوای محیط از آلوده کننده های خاص باشد، ممکن است سالها تلاش کرده و به نتیجه نرسند.

خوشبختانه یک راهبرد سریع تر و ارزان تر برای پاکیزه کردن هوای تنفسی وجود دارد. برنامه کشور بریتانیا برای رفع آلودگی هوا از سال ۱۹۵۹ بر مبنای کنترل دود قرار داشته است. این برنامه شامل اندازه گیری میزان تیرگی و تراکم دود با استفاده از یک منحنی استاندارد است که تغییر رنگ سایه های آن از سیاه به خاکستری و سپس سفید، نشان دهنده میزان آلودگی هوا خواهد بود. دود سیاه حاوی آلوده کننده ها و ذرات معلق بیشتری از دود خاکستری و کم رنگ است. هدف این برنامه جلب همکاری صاحبان صنایع و مالكين وسایل نقلیه برای کاهش رنگ دود و کم رنگ تر کردن هر چه بیشتر آن، در حد امکان است. ارزشیابی این روش ساده با آزمایش نمونه هوای مناطقی که برنامه را اجرا کرده اند صورت گرفته است. آزمایش، در مناطقی که برنامه اجرا شده، نشان داده که ذرات معلق و اکسید گوگرد به مقدار بسیار زیادی کاهش یافته است. چنین برنامه ای می تواند شروع خوبی برای کاهش آلاینده های هوا باشد. بعد از اجرای این برنامه های کارشناسان محیط زیست می توانند، در صورت لزوم، روش های پیشرفته تری را برای کنترل گازهای آلوده کننده غیر قابل رویت، توصیه کنند.

می توان برای اندازه گیری مقدار گرد و غبار موجود در هوا نیز از روشی مشابه استفاده کرد. در کارخانجات نساجی، آسیاب های آرد، معادن زغال سنگ و یا سایر معادن، ستونی از نور به محیط داخلی کارگاه هدایت کرده و با یک نورسنج میزان شفافیت نور را اندازه گیری می کنند. اختلاف تابش شدت نور از منبع تولید و آنچه که در محیط کارگاه وجود دارد می تواند نشانه ای مستقیم از میزان مواد معلق در هوا باشد. روشی دیگر برای تعیین آلودگی هوا استفاده کارگران از ماسک های فیلتردار است که با آزمایش فیلتر این ماسک ها می توان به مقدار و نوع آلوده کننده های هوای محیط کار پی برد. آیا اگر تمام کارگران از ماسک استفاده کنند در تندرستی آنها تأثیر خواهد داشت؟ آیا استفاده از این فیلترها می تواند در مقدار کاهش کار دستگاه تنفس که سالیانه اندازه گیری می شود، تاثیرگذار باشد؟

پیشگیری ثانویه از بیماری انسدادی مزمن ریه: برای پیشگیری ثانویه از این بیماری باید کارگران و سایر افرادی که در مواجه با خطر هستند غربالگری شوند. در این غربالگری افرادی که در شروع مبتلا به انسداد مجاری هوایی بوده و یا مقدار هوای جاری در هر دم و بازدم آنها کاهش یافته باید به طور جدی، قبل از آن که بیماری آنها پیشرفت کند، از مواجهه با عوامل ایجاد کننده آن برحذر گردند.

اغلب این نوع غربالگری با اسپیرومترهای دستی انجام می شود. با دمیدن در این وسیله بسیار ساده و ارزان قیمت می توان مقدار حجم هوای بازدم را در یک ثانیه و یا در یک بار خارج کردن هوا، اندازه گیری کرد. این اسپیرومترها مجهز به کاغذهای یک بار مصرف است که در جلوی دهان گذاشته می شود و برای هر فرد عوض می شود. در داخل اسپیرومتر فقط هوای بازدم با فشار دمیده می شود و برای جلوگیری از انتقال عفونت باید مراقبت کرد که هوای دم از داخل آن وارد ریه نشود. گفته شده که این دو نوع اندازه گیری بسیار ساده از هوای بازدم برای تشخیص اغلب موارد بیماری انسدادی دستگاه تنفس کافی است. اهمیت اسپیرومتر برای اطلاع از کار دستگاه تنفس مانند اهمیت دستگاه اندازه گیری فشار خون برای تعیین کار دستگاه گردش خون است. عده ای از محققین توصیه کرده اند که تمام درمانگاه ها از این دستگاه به منظور اندازه گیری منظم کار ریه مراجعه کنندگان استفاده کنند. مقدار هوای یک ثانیه ای بازدم و مقدار هوای یک بار بازدم باید هر سال اندازه گیری و گزارش شود. انجام آزمایش سالیانه برای کارگران حرف مختلف به منظور تشخیص روند کاهش کار ریه آن ها نیز بسیار ضروری است. استفاده از این وسیله برای عموم مردم نیز مهم است.

بیماری های مزمن ریوی طاعون قرن بیستم بوده است. آنها نباید در قرن بیست و یکم ادامه داشته باشند. ما می دانیم که این طاعون را چگونه متوقف کنیم. نسل جوان امروزی نباید مانند پدر بزرگ ها به ناتوانی و مرگ به دلیل بیماری انسدادی مزمن دستگاه تنفس ناشی از تنفس هوای آلوده گرفتار شوند.