آیا راه های انتقال ایدز و مراحل بیماری را می شناسید؟

آشنایی با مراحل و راه های مختلف انتقال ویروس ایدز

مرحله یک

در سال ۱۹۸۵در آمریکا در یازده نفر از دوازده نفر مبتلا به HIV مثبت، علایم حاد بیماری ویروسی مخصوصی موسوم به «مونونوکلئوز عفونی» ظاهر شد. CDC در آمریکا این بیماری عفونی را به عنوان مرحله ی یک ایدز نام گذاری کرد.

اصلا مشخص نیست که چند درصد از بیماران مبتلا به ایدز از مرحله ی یک گذر می کنند؛ گو اینکه CDC شیوع آن را بین یک سوم تا دو سوم بیماران می داند.

این حالت عفونی معمولا در عرض ۱تا ۶هفته بعد از تماس با ویروس ایدز به صورت:

۱) تب، ۲) تعریق مفرط، ۳) بی قراری، ۴) درد عضلات، ۵) بی اشتهایی، ۶) علایم گوارشی و ۷) گلودرد ظاهر می شود.

اگر بیمار مبتلا را در این دوره مورد معاینه قرار دهیم، به راحتی می توانیم بزرگی غدد لنفاوی، طحال، کبد، و جوش های احتمالی را مشاهده کنیم. از نظر آزمایشگاهی نیز تغییراتی حادث می گردند که قابل بررسی هستند.

مرحله دو و سه

در حال حاضر اکثر مبتلایان به ویروس ایدز، بی علامت (مرحله ی دو) و یا دچار بزرگی مقاوم، ماندگار و وسیع غدد لنفاوی (مرحله ی سه) هستند. اهمیت وجود علامت بزرگی مقاوم غدد لنفاوی به قدری زیاد است که به محض مشاهده باید بی فوت وقت بیمار را از نظر احتمال وجود ایدز مورد بررسی قرار داد.

مرحله چهار

آنچه در اجتماع از “AIDS” می شناسند، مرحله ی پایانی یا چهارم بیماری است. همان طور که قبلا گفته شد، در این مرحله قوای ایمنی و دفاعی بدن زایل و بیمار به عفونت های کشنده مبتلا می شود. ما انسان ها در اقیانوسی از عوامل میکروبی و بیماری زا به سر می بریم. آن چه به ما امکان و مجال زندگی در میان این همه عامل کشنده را می دهد، سلامت قوای ایمنی و دفاعی بدن است.

زمانی که قوای دفاعی بدن زایل می شود، عواملی که به سادگی با آنها مقابله می شد، مجال عفونت زایی پیدا می کنند و به سهولت گسترش می یابند. نتیجه ی پایانی، مرگ تأسف بار بیمار است.

آیا ایدز بیماری جدیدی است؟

جواب این سؤال منفی است. در واقع، ایدز همواره وجود داشته و سبب مرگ های فراوانی می شده است. چیزی که در عصر ما ایدز را به عنوان یک بلا نمایان کرده است، دو جنبه دارد: نخست آنکه در دهه ی ۸۰میلادی انسان با گسترش ناگهانی ایدز مواجه شد، و دوم این که امکانات تشخیص در حدی پیشرفت کرد که شناسایی این بیماری میسر شد.

ایدز چگونه انتقال می یابد؟

برای انتقال HIV سه طریق وجود دارد:

۱۔ تماس مستقیم جنسی

۲- انتقال از طریق خون

۳- انتقال قبل از تولد از طریق مادر مبتلا

تماس مستقیم جنسی

انتقال HIV از طریق تماس جنسی چه به شکل طبیعی و چه به صورت انحرافی آن صورت می پذیرد. میزان شیوع این بیماری در میان «منحرفین» به قدری زیاد است که در آغاز آن را «بیماری منحرفین» می نامیدند. اگر این تصور درست می بود و ایدز را تنها در گروه های منحرف اجتماع می دیدیم، نگرانی و وحشت جهانی شدن آن تا این حد بالا نمی گرفت. ولی متأسفانه ایدز جرثومه ای است که افراد منزه اجتماع را نیز درگیر می کند و به همین دلیل ابعاد گسترده و وسیعی می یابد.

در سانفرانسیسکو آلودگی در میان منحرفين انبوه این شهر به قدری زیاد است که تنها به عدم گسترش بیماری به گروه های سالم اجتماع امید بسته شده است. اول بار با مشاهده ی ابتلای زن ها به ایدز به احتمال انتقال این بیماری از طریق تماس های طبیعی جنسی توجه شد. بسیاری از این زنان به نوعی با مردان منحرف، معتادین تزریقی، و یا هموفیلی ها در تماس بودند. با وجودی که در آمریکا در آغاز ایدز را مخاطره ی جامعه ی بی بند و بار می دانستند، ولی در حال حاضر انتقال آن را طریق تماس های معمول جنسی به شدت رو به افزایش گذاشته است. در آفریقا شایع ترین راه انتقال ایدز تماس های طبیعی جنسی است. خطر ابتلا به ایدز در یک تماس جنسی آلوده تقريبا ۰/۱٪ است.

انتقال از طریق خون

در کشورهای غربی معتادین تزریقی دومین گروه شایع در میان مبتلایان به ایدز را تشکیل می دهند. در جامعه ی معتادین آمریکا جلساتی وجود دارد که طی آنها بعضا بیش از ۵۰نفر از یک سرنگ استفاه می کنند.  “shooting gallerises” نامی است که خود معتادین به این جلسات داده اند. به دنبال تصویب قانون فروش بدون نسخه ی سرنگ به افراد معتاد، و نیز شرکت بسیاری از معتادین در روند ترک اعتیاد با استفاده از «متادون»، در گردش این ویروس میان معتادین آمریکا کاهش بارزی مشاهده شده است.

در شهر نیویورک به تنهایی قریب نیم میلیون معتاد تزریقی وجود دارد. وخامت این واقعیت آن زمان که کل معتادین تزریقی در آمریکا را یک میلیون نفر بدانیم مشخص می شود. اهمیت بهداشتی معتادین، در انتقال ویروس به زنان و آلوده کردن خانواده هاست. اگر ایدز در کشور ما مخاطره ای بیافریند، از این نقطه نظر و جنبه خواهد بود. جامعه ی منزه و پیراسته ی ما اگر به فوریت و آنی با مشکل معتادين آن طور که باید برخورد نکند، عنقریب ایدز را مشکل خانوادگی خواهیم یافت.

با عنایت به این که ایدز از مادر مبتلا به جنین انتقال می یابد، اهمیت تحت نظارت قراردادن معتادین دوچندان می شود. در آمریکا از سال ۱۹۸۵به بعد نظارت دقیقی روی تهیه ی فرآورده های خونی اعمال می شود. این نظارت دقیق در بهترین و موفق ترین شکل آن تنها از ابتلای بیشتر افراد بی گناه جلوگیری می کند. در ایالات متحده تنها ۱۲۰۰۰نفر در اثر تزریق خون آلوده به ویروس ایدز مبتلا شده اند.

اصطلاحی تحت عنوان «دوره ی پنجره ای» یا “window period وجود دارد. منظور از آن زمانی است که خون آلوده به ویروس است، ولی از پادتن هایی که می توانند سبب مثبت شدن آزمون HIV شوند، خبری نیست. بدیهی است تزریق چنین خونی نیز می تواند سبب انتقال ایدز شود. در آمریکا هر سال تقریبا ۷۰تا ۴۶۰نفر در «دوره ی پنجرهای» خون دریافت می کنند و درنتیجه به ایدز مبتلا می شوند. با توجه به این که تعداد زیادی از کسانی که خون دریافت می کنند به دلیل بیماری اصلیشان تلف می شوند، خطر ابتلا به ایدز در اثر تزریق یک واحد خون آلوده به یک در۰۰۰ ۱۰۰کاهش می یابد. این خطر در حدی قابل اغماض است که در فوریت ها تزریق خون را موجه سازد.

هموفیلی بیماری ژنی وخیمی است که به صورت فقدان عوامل انعقادی ظاهر می شود. نتیجه ی چنین نقصانی، «لخته ناپذیر شدن» خون مبتلایان است. پر پیداست که این گروه از بیماران برای ادامه ی حیات نیاز به تزریق مستمر فرآورده های انعقادی خون دارند. یک فرد هموفیلی به طور متوسط در عرض یک سال ۷۰۰۰۰  واحد «محلول تغلیظ شده ی عامل انعقادی» دریافت می کند. میزان بالای دریافت فرآورده های خونی، این بیماران را جزو مخزن های اصلی ایدز قرار داده است. از سال ۱۹۸۴در تهیه ی «محلول تغلیظ شده عامل انعقادی ۸» که مورد مصرف هموفیلی ها قرار می گیرد، از روش موسوم به «حرارتی» یا “heat treatment”  استفاده می شود که در ریشه کنی ویروس مؤثر است.

توجه داشته باشید که افراد گروه پزشکی نیز به اقتضای حرفه ای که دارند در معرض ابتلا به ایدز قرار می گیرند. خطر ابتلا به ویروس ایدز در اثر جراحت ناشی از سوزن آلوده کم تر از ٪۰/۵ است، که با هر جراحت اضافی یک درصد به این میزان افزوده می شود. خوشبختانه خطر ابتلای به ویروس ایدز، همان طور که در بالا ذکر شد، حتی از احتمال گرفتاری به ویروس هپاتیت B که قریب ۱۲٪به ازای هر جراحت سوزنی است، بسیار کمتر به نظر می رسد. در سال ۱۹۸۷گزارش هایی مبنی بر احتمال انتقال ویروس ایدز از طریق تماس پوستی یا مخاطی با خون آلوده عرضه شدند که خوشبختانه از ندرت چنین احتمالی حکایت داشتند.

انتقال قبل از تولد از طریق مادر مبتلا

با وجودی که کودکان ممکن است از همه ی طرق احتمالی انتقال ویروس آلوده شوند، ولی عمده ی انتقال از طریق مادر مبتلا و در دوران حاملگی روی می دهد. در آمریکا چنین انتقالی در ۸۰٪موارد از طریق مادران معتاد تزریقی صورت می پذیرد. در نیویورک از هر ۶۰زایمان یکی به مادر مبتلا به HIV مربوط است. خطر ابتلای جنین از مادر مبتلا به ویروس ۴۰یا ۶۰٪ است. مشکل اصلی در تشخیص ایدز نوزادان، وجود همزمان پادتن های ضد ویروس مادر در خون نوزاد است، که ممکن است جواب را به صورت کاذب مثبت کند. بنابراین مثبت بودن HIV در نوزاد مادر مبتلا، به معنی ابتلای فرزند به ایدز نیست. در این خصوص باید تا محو کامل پادتن های مادر تامل کرد و سپس آزمون HIV را انجام داد.

آیا ایدز از طریق دیگری نیز انتقال می یابد؟

تحقیقات وسیعی در زمینه ی کشف راه های احتمالی دیگر انتقال ویروس ایدز انجام شده اند. در این میان به موارد زیر توجه خاص گردیده است:

١- نیش حشرات

۲- مواد غذایی

۳- آب

تا به امروز هیچ دلیلی مبنی بر انتقال ویروس از طریق فوق به دست نیامده است. به علاوه در تحقیقی که روی ۴۵۰نفر اعضای خانواده ی مبتلایان به ایدز انجام گرفته است، با وجود استفاده ی مشترک از حوله، تیغ اصلاح و مسواک هیچ مورد ابتلایی مشاهده نشده است. به هر حال همان طور که قبلا نیز اشاره شد، تحت شرایط زیر احتمال ابتلا به ایدز قوت می گیرد:

١۔ معاشرت با افراد منحرف و بی بندوبار

۲- مقاربت های مکرر با افراد مختلف

۳- تماس های غیرعادی جنسی

۴- مقاربت حين قاعدگی

۵- مقاربت متعدد با فرد یا افراد مشکوک

۶-وجود همزمان ضایعات، زخم ها و زگیل های ریز در ناحیه ی تناسلی

۷- وجود همزمان دیگر بیماریه ای مقاربتی

۸-دریافت خون در مناطقی که نظارت اصولی در تهیه ی فرآورده های خونی وجود ندارد

۹- تماس با معتادین

۱۰- استفاده ی مشترک از سرنگ.

عواقب ایدز کدام اند؟

عواقب و عوارض ایدز را در مقولات زیر می توان گنجانید:

۱۔ گرفتاری دستگاه ادراری

۲- عفونت های فرصت طلب کشنده

۳- سرطان ها

۴ – بیماری کلیوی

۵- تغییرات نطفه ای و منوی

گرفتاری دستگاه ادراری

آلودگی دستگاه ادراری به ویروس ایدز، عواقبی از جمله عفونت و سرطان را به دنبال خواهد داشت.

عفونت های فرصت طلب

عفونت های فرصت طلب کشنده، بیضه ها و پرستات را گرفتار می سازند.

سرطان ها

ایدز سبب سرطان است. انواع سرطان ها در زمینه ی این بیماری ظاهر و مهلک واقع می شوند. ایدز موجد سرطان های پوست، بیضه، خون و غدد لنفی است. سرطانی موسوم به «کاپوسی سارکوما» از اختصاصات ایدز محسوب می شود. در واقع بیماری بسیاری از مبتلایان به ایدز، با علایم ناشی از سرطان ها به خصوص «کاپوسی سارکوما» تشخیص داده می شود.

بیماری کلیوی

ایدز هم خود و هم به دلایل زیر می تواند معضلات کلیوی را سبب شود:

۱- عفونت همزمان به هپاتیت B

۲. داروهای سمی مصرفی

۳- اختلالات آب و الکترولیتی

۴- عفونت

۵- سرطان

تغیرات نطفه ای

مایع منی در جریان ایدز گرفتار و آلوده می شود. در واقع HIV را می توان به سادگی از مایع منی مبتلایان به ایدز جدا کرد.

آیا ایدز علایم اورلورژیک دیگری نیز دارد؟

ایدز علایم اورلژیک دیگری را نیز تولید می کند. که به قرار زیرند:

۱-کارکرد بد مثانه

۲-پرستات مزمن باکتریایی

٣۔علایم تحریکی شدید دستگاه ادراری

بالاخره راه انتقال اصلی ایدز کدام است؟

همان طور که گفته شد انتقال ایدز را از طرق گوناگون مورد بررسی قرار داده اند و در بسیاری از موارد هیچ یک از راه های فرعی انتقال مورد تایید قرار نگرفته است. آنچه مسلم است، این سندرم از طریق خون، ادرار و همان طور از موارد هیچ یک از سندرم از طریق مایع منی می تواند منتقل شود. ادرار از آن نظر که اکثرا و در حد میکروسکوپی دارای خون است می تواند سبب انتقال ویروس ایدز گردد.

چه نکاتی در تماس با مبتلایان باید رعایت شوند؟

اگر به هر دلیلی در تماس با یک فرد مبتلا به ویروس ایدز قرار بگیرید به خصوص افراد گروه پزشکی باید به نکات زیر توجه کنید:

١- از تماس مستقیم با خون، مایع منی، ادرار، مخاطات و زخم های پوستی به شدت پرهیز کنید.

۲- از ایجاد جراحت در جریان هر اقدام تشخیصی – درمانی پرهیز کنید.

وجود التهاب در پوست از عوامل مستعد کننده ی شرایط انتقال محسوب می شود. در گزارش هایی که وجود دارند ، به موردی برمی خوریم که یک پرستار در جریان احیای قلب و عروق یک فرد مبتلا به ایدز در اثر تماس با خون بیمار به مدت تقریبی ۲۰دقیقه در اثر وجود درماتیت (التهاب پوست) به فاصله ۱۶هفته به HIV مبتلا شده است.

آزمون HIV در چه کسانی باید انجام شود؟

به طور کلی آزمون HIV را باید در موارد زیر انجام داد:

۱- زمانی که پیوند اعضا مورد نظر است.

۲- در کسانی که در معرض ابتلا به ایدز قرار دارند. این گروه خود شامل موارد زیر است:

الف – مبتلایان به بیماری های مقاربتی

ب -معتادین تزریقی

ج – هر کسی که به نوعی در معرض ابتلا قرار دارد.

د- کسانی که در فوریت ها مجبور به دریافت فرآورده های مورد بررسی قرار نگرفته شده اند.

٣- کسانی که به بیماری های همراه با ایدز دچارند. (مثل لنفوپنی یا سل فعال)

مسئله ی ابتلا به سل به قدری در جریان ایدز شایع است که مراکز معتبر بر درمان ضد سلی همه ی بیماران مبتلا به ایدز تاکید دارند. در صورتی که فردی از راه سوزن آلوده جراحت ببیند نیز باید آزمون HIV انجام گیرد. با عنایت به این که بسیاری از افراد مبتلا به ویروس ایدز اساسا هیچ اطلاعی از نحوه ی احتمالی انتقال خود ندارند، مراکز درگیر در مورد موارد اجباری انجام آزمون HIV تجدید نظر کرده اند و موارد بیشتری را بدان افزوده اند.

فایده ی انجام آزمون HIV چیست؟

آگاهی از HIV جنبه های گوناگونی دارد. نخست آن که در فرد بدون علامتی که مبتلا به ویروس است باید بی فوت وقت اقدامات ضد سلی انجام گردد. دوم در صورت برخورد به ناقل بی علامت ویروس، باید واکسن های آنفلوآنزا و پنمونی را مورد استفاده قرار داد.

افزون بر این، آگاهی افراد به خصوص گروه پزشکی از مثبت بودن HIV در یک بیمار، در جلوگیری از گسترش این بیماری بسیار موثر خواهد بود. بسیاری از محققین بر این باورند که درمان ایدز در مراحل آغازین ورود ویروس با “AZT”، در به تاخیر اندازی علامت دار شدن بیماری بسیار موثر است. خلاصه این که: ایدز که اول بار در سال ۱۹۸۱گزارش شد توسط ویروسی موسوم به “HIV” ایجاد می شود. راه های انتقال آن به قرار زیرند:

۱- تماس جنسی

۲- سرنگ های آلوده

۳- فرآورده های خونی

این بیماری در گروه های زیر بیش تر دیده می شود:

ا- منحرفین

۲- معتادین تزریقی

۳- هموفیلی ها

به این واقعیت که ایدز دیگر به هیچ گروه خاصی تعلق ندارد، و همگان در معرض ابتلا به آن قرار دارند نیز باید توجه شود. با اجرای برنامه ی نظارت بر تهیه ی فرآورده های خونی، خطر ابتلا در اثر تزریق یک واحد خون یک در ۱۰۰۰۰۰ است. همان طور که گفته شد، خوشبختانه این بیماری کشنده به سختی انتقال می یابد. کمتر از ۱۵٪از کسانی که در معرض ویروس قرار می گیرند ، آلوده می شوند.

در موارد زیر خطر ابتلا به ایدز فزونی می گیرد:

١۔ تماس با افراد مبتلا

۲- بی بند و باری جنسی

۳- راه های غیرطبیعی مقاربت

۴- نزدیکی در هنگام قاعدگی

۵- مقاربت های متعدد مشکوک

۶- زخم ها و زگیل های ناحیه ی شرمگاهی

۷- بیماری مقاربتی

استفاده از کاندوم در کاهش خطر ابتلا بسیار مفید است. به کمک آزمون ویژه ای می توان کسانی را که مبتلا به ویروس هستند شناسایی کرد. میزان دقت این آزمون قریب ۹۹/۹٪است.

علایم شایع ایدز به قرار زیرند:

۱- کاهش وزن

۲- عرق شبانه

۳- تب

۴- بزرگی غدد لنفاوی

۵- ضایعات پوستی مودار

۶-عفونت های قارچی

۷۔ سارکوم کاپوسی

۸-عفونت های ریوی مقاوم

۹- مننژیت

ابتلا به ویروس ایدز پایان خط نیست. تجربه نشان می دهد که شروع سریع درمان با “AZT” طول عمر خوبی به بیمار می دهد. خطر ابتلا به ایدز در صورت جراحت با سوزن آلوده یک در ۲۰۰است. اصولا بهتر است تمام افراد گروه پزشکی در درمان بیماران همه ی ظرایف بهداشتی لازم را رعایت کنند.