اختلالات قلبی و عروقی و راه های درمانی آن

اختلالات قلبی و عروقی و علل ایجاد آن

از سال ۱۹۹۶ اعلام شده که در مجموع اختلالات قلب و عروق اولین عامل مرگ در سراسر دنیا بوده و سالیانه بیش از ۱۴ میلیون مرگ را باعث می گردد. شایع ترین بیماری های قلبی در سالهای آخر زندگی تظاهر یافته و اغلب در آن چند سال آخر عمر عامل ناتوانی افراد می باشد. اختلالات قلبی، بعد از بیماری های عفونی و انگلی، آسیب های ناشی از حوادث و اختلالات عصبی، مقام چهارم را از نظر سالهای از دست رفته سلامتی یا سالهای زندگی تطبیق یافته با ناتوانی (DALYs) دارد. ولی در گروه سنی ۴۵ تا ۵۹ ساله، صرف نظر از جنسیت، مقام اول را به خود اختصاص می دهد. این عوارض قلبی از ۱۰ سالگی به بعد ۲ تا ۳ برابر سال های زندگی تطبیق یافته با ناتوانی را سبب می شوند، بنابراین کم شدن بیماری ها قلبی دارای سه جنبه مفید کاهش بیماری، کاهش ناتوانی و کاهش مرگ زودرس است.

درمان بیماری های قلبی پر هزینه بوده و بار مالی زیادی را بر دستگاه های بهداشت تحمیل می کند. پیشگیری از این بیماری ها هزینه کمتری دارد و خوشبختانه تعدادی از کشورها توفيق قابل توجهی در کاهش بعضی از بیماریهای قلبی یافته اند.

میزان مرگ و ناتوانی ناشی از بیماری های قلب و عروق در هر دو گروه کشورهای پیشرفته و در حال پیشرفت زیاد است ولی طبیعت این بیماری ها در آنها متفاوت می باشد. آترواسکلروز و انفارکتوس عروق مغزی که به ترتیب حمله قلبی و سکته مغزی را باعث می گردند برای سال های زیادی در کانادا، ایالات متحده، کشورهای اسکاندیناوی و اروپای غربی شایع بوده است. مبنای اغلب موارد مرگ ناشی از ایست ناگهانی قلب و آنژین های واقعی نیز اختلالات رگی از نوع آترواسکلروز می باشد. این همه گیری ها در کشورهای غربی در سال های دهه های ۱۹۹۰ و ۱۹۷۰ در اوج خود بوده است. میزان بروز و مرگ ناشی از ایسکمی قلبی بیماری عروق کرونر قلب) از آن سالها به بعد بین ۲ تا ۳ درصد برای هر سال کاهش یافته است. دلایل این کاهش چشمگیر و مستمر به طور کامل شناخته نشده ولی برنامه های فشرده کاهش عوامل خطر و پاسخ مثبت جامعه به این نوع برنامه ها، نقش عمده ای را در کاهش عوامل خطر اصلی این بیماری ها بازی کرده است.

در حال حاضر میزان بروز و مرگ ناشی از ایسکمی قلبی، در کشورهای اروپای شرقی، کشورهای خاورمیانه و خاور دور، آمریکای مرکزی و جنوبی که اقتصاد رو به رشدی یافته اند، سالیانه افزایش می یابد. در این نواحی استعمال رو به افزایش دخانیات، مصرف غذاهای چرب، فعالیت فیزیکی ناچیز، رقابت های شدید و فشارهای روانی، باعث افزایش فشار خون و کلسترول سرم افراد شده است. متاسفانه کشورهای این نواحی هم زمان، با همه گیری ها و کنترل بیماری های عفونی، التهابی و انگلی باقیمانده از دوران وضعیت بد اقتصادی، مواجه هستند. فرهنگ هر جامعه خالق بروز بسیاری از همه گیری های بیماری های آن جامعه است. با تغییرات سریع تر فرهنگی، نسبت به گذشته، کارشناسان بهداشتی با چالش های دوگانه ای، برای مبارزه با همه گیری های بیماری های بومی خود از یک سو و شناسایی و به کنترل در آوردن بیماری های وارداتی جدید، از سوی دیگر، رو به رو شده اند.

دلیلی ندارد که کشورهای در حال توسعه نیز همان گذشته دردناک کشورهای پیشرفته صنعتی امروزی را تجربه نمایند. این کشورها برای شروع پیشگیری اولیه به منابع بسیار محدودی نیاز دارند و تنها کافی است که مردم نسبت به رفتارهای مخاطره آمیز و عوامل خطر بیماری ایسکمی قلبی و بیماری های وابسته آشنا شده و سیمایی از یک آینده متفاوت و سالم تر برای آنها ترسیم شود.

بیماری های التهابی قلب، میوپاتی های قلبی و بیماری قلب با منشاء ریوی (کورپولمونار) از مهم ترین بیماری های مرگ آفرین قلب و عروق در کشورهای در حال پیشرفت است. میزان شیوع فشار خون بالا در مناطق گرمسیری زیاد بوده و در صورت عدم پیشگیری به ایجاد بیماری های قلبی ناشی از فشار خون، ایست قلبی ناشی از پرخونی، سکته مغزی، بیماری قلبی با منشاء ریوی و با توقف کار کلیه ها منتهی می شود. اختلاف بین کشورهای پیشرفته و در حال پیشرفت در زمینه بیماریهای قلبی از وسعت دامنه اشکال بالینی این بیماری ها مشخص می شود، ولی وضعیت بیماری های قلبی در سایر کشورهایی که در حد واسط این دامنه قرار دارند چگونه است؟

بیماری های التهابی قلب

کاردیومیوپاتی در بسیاری از نقاط دنیا اتفاق می افتد ولی این بیماری در مناطق گرمسیر شیوع بیشتری دارد. کاردیومیوپاتی عمل پمپاژ قلب را در هر دو طرف مختل کرده و در نهایت به ایست قلبی می انجامد. بعضی از کارشناسان، این بیماری را یک اختلال اتوایمیون دانسته که تکرار عفونت های ویروسی (اکو ویروس ها و کو کسی ویروس ها)، روماتیسم قلبی و توکسوپلاسموز را سبب ساز آن می دانند. کمبود تیامین و یا اعتیاد به الكل نیز می تواند عامل ایجاد این بیماری باشد. وقتی این عوامل و یا بیمارهای باکتریایی و انگلی مزمن؛ التهاب مزمن عضله قلب، پریکارد و یا اندوکارد را ایجاد کنند سیستم اتوایمیون فعال شده و اغلب به بروز کاردیومیوپاتی می انجامد.

زندگی در مناطق گرمسیر و یا کشورهای فقیر و یا منطق فقیرنشین کشورهای غنی، ناکافی بودن برنامه های پیشگیری و کنترل بیماریهای عفونی و ناقلین آنها، کمبود و یا فقدان خدمات پزشکی و عدم تعادل در مصرف مواد غذایی از عوامل خطر اپیدمیولوژیکی این بیماری است. تغییر عوامل زیست محیطی و رفتاری برای پیشگیری و درمان این عفونت ها و تدارک مواد غذایی بهداشتی برای افزایش مقاومت میزبانی از روش هایی است که می تواند در پیشگیری از این بیماری مؤثر باشد.

روماتیسم قلبی

این بیماری نیز ریشهای عفونی دارد. آلودگی مکرر با استرپتوکوک های بتا همولیتیک گروه A (گلو درد استرپتوکوکی) که ممکن است متعاقب آن، در فاصله یک تا ۵ هفته، فرایند خودایمنی نیز ایجاد شود، تب روماتیسمی حاد را ایجاد می کند. این بیماری که معمولا کودکان سن مدرسه را مورد حمله قرار می دهد ممکن است به قلب، اعصاب مرکزی، کلیه ها و یا مفاصل آسیب برساند. ابتلای کودکان به تب حاد روماتیسمی ظاهرا حساسیت آنها را به عود عفونت استرپتوکوکی افزایش می دهد. تقریبا نیمی از موارد تب حاد روماتیسمی باعث التهاب قلب که معمولا نشانه های فوری نخواهد داشت، می گردد. در اغلب موارد، پیشرفت روماتیسم منجر به تنگی دریچه میترال و یا پرولاپس این دریچه، به خصوص نزد دختران جوان، می گردد. التهابات تب روماتیسمی نیز ممکن است به ایجاد کاردیومیوپاتی بیانجامد.

بیماری روماتیسم قلبی در هر نوع از شرایط اقلیمی توأم با فقر است. ازدحام جمعیت، مسکن نامناسب و نقص در بهسازی محیط به انتشار بیشتر آلودگی های استرپتوکوکی می انجامد. ضعف در ارایه خدمات پزشکی به همراه فقر اقتصادی امکان دسترسی به درمان شکل حاد بیماری و یا تجویز رژیم درمانی دراز مدت پنی سیلین را به عنوان داروی پیشگیری کننده از عود تب حاد روماتیسمی، کاهش می دهد. چون اقلیتهای قومی اغلب فقیرتر از سایر اعضای جامعه هستند ابتلای به تب روماتیسمی در آنها شایع تر است.