سرطان دهانه رحم شناخته شده ترین بیماری در بین زنان

سرطان دهانه رحم؛ بیماری شایع در میان زنان

سرطان دهانه رحم، در بسیاری از نقاط دنیا، دومین سرطان شایع نزد زنان است. میزان بروز گزارش شده این بیماری از اغلب کشورها بین ۵ تا ۲۰ مورد برای هر ۱۰۰ هزار نفر از جمعیت در سال می باشد. میزان بروز این بیماری مشکل آفرین و قابل پیشگیری در کشورهای مختلف و حتی در مناطق مختلف یک کشور با وضعیت اقتصادی مردم مرتبط بوده و متفاوت است. به نظر می رسد که وضعیت اقتصادی خانواده از تعیین کننده های بسیار قوی و موثر در ایجاد سرطان دهانه رحم باشد. به عنوان مثال میزان بیماری قبل از اتحاد دو آلمان در آلمان شرقی دو برابر آلمان غربی بود (به ترتیب ۲۱ و ۱۱ مورد برای هر ۱۰۰ هزار نفر از جمعیت).

رشد اقتصادی یک کشور یکی از تعیین کننده های قابل توجه برای نوعی از شایع ترین و مرگ آفرین ترین سرطان ها نزد زنان است. به عنوان مثال، در کشورهای در حال توسعه زنان بیشتر به سرطان دهانه رحم مبتلا می گردند، در حالی که در کشورهای صنعتی پیشرفته که سازمانهای بسیار پیشرفته ای دارند، شیوع سرطان پستان و مرگ ناشی از آن بسیار بیشتر از سرطان دهانه رحم است. با رشد اقتصادی و توسعه خدمات بهداشتی میزان سرطان رحم کاهش پیدا کرده و هم زمان میزان سرطان پستان افزایش می یابد، و این واقعیت خود دليل واضحی برای تأیید تأثیر تغییرات فرهنگی در شیوه زندگی و مرگ مردم می باشد.

مطالعات اپیدمیولوژیکی و بالینی متعدد نشان می دهد که سرطان دهانه رحم سیری مشابه بیماری های عفونی دارد. به نظر می رسد که این بیماری یک عفونت منتقله از راه مقاربت جنسی بوده و در طول زمان با از دست رفتن کنترل تکثیر سلولی و انتشار سلول ها به صورت بدخیم تظاهر می یابد. نقش تعدادی از ویروس ها، از جمله ویروس هرپس سیمپلکس ۲، در ایجاد این بیماری مورد بررسی قرار گرفته ولی اغلب محققین بیشتر موارد این بیماری را ناشی از عفونت قبلی به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) می دانند. تاکنون بیش از ۹۰ سروتیپ از ویروس پاپیلومای انسانی شناخته شده است. نقش تعدادی از این ویروس ها در ایجاد سرطان دهانه رحم نشان داده شده و تعدادی دیگر نیز در دست تشخیص است. بین ۲۰ تا ۵۰ درصد زنان سالم (بر حسب نوع نمونه مورد آزمایش) که در سن فعالیت جنسی بوده اند شواهدی از ابتلا به عفونت گذشته و حال به ویروس پاپیلومای انسانی داشته اند. مشخص نیست که آیا این زنان حامل ویروس های غیر سرطان زای پاپیلومای انسانی بوده و یا در آینده مبتلا به این نوع سرطان می شوند. وجود تشابه بين سرطان دهانه رحم و مراحل آخر عفونت های منتقله از راه جنسی از طریق اشتراک عامل خطر آنها نشان داده شده است.

– عوامل خطر:

همان طور که فهرست زیر نشان می دهد، عوامل خطر برای ایجاد سرطان دهانه رحم در رفتار جنسی و شیوه زندگی زنان نهفته است.

• شروع مقاربتی جنسی در فاصله کوتاهی بعد از اولین قاعدگی خطر ابتلای به سرطان دهانه رحم نزد زنانی که در فاصله یک سال بعد از اولین قاعدگی مقاربت جنسی را شروع می کنند ۲۹ برابر بیشتر از زنانی است که برقراری رابطه جنسی را دیرتر شروع می کنند. خطر ابتلای به بیماری نزد زنانی که یک تا ۵ سال بعد از اولین قاعدگی روابط جنسی برقرار می کنند ۷ برابر است.
• زنانی که از قبل از ۱۶ سالگی فعالیت جنسی را شروع می کنند: خطر ابتلای به سرطان دهانه رحم نزد این گروه از زنان ۱۶ برابر بیشتر از زنانی است که بعد از سن ۱۶ سالگی مقاربت جنسی را شروع می کنند.
• زنانی که با یک نفر و یا بیشتر رابطه جنسی داشته اند، خطر ابتلای به سرطان دهانه رحم نزد این زنان ۳ / ۹ بار بیشتر از زنانی بوده که در زمان آزمایش شریک جنسی نداشته و یا یکی داشته اند.
• زنانی که سابقه ابتلای به عفونت ویروس پاپیلومای انسانی در دستگاه تناسلی داشته اند: خطر ابتلای این زنان به بیماری ۲/۳ بار بیشتر از زنانی اسست که سابقه ای از ابتلای به این عفونت نداشته اند.
• ازدواج با مردی که قبلا همسر مبتلا به سرطان دهانه رحم داشته است.
• ازدواج با مردی که سرطان آلت تناسلی و یا سرطان پروستات داشته است.
• استعمال دخانیات: عامل سیگار کشیدن ممکن است نسبت به عوامل فوق جنبه ثانویه داشته باشد.

– عوامل پیشگیری کننده:

اقداماتی که به کاهش انتقال عفونت های مقاربتی می انجامد در کاهش ابتلای به ویروس پاپیلومای انسانی و در نتیجه ایجاد سرطان دهانه رحم نیز مؤثر خواهد بود. روش های پیشگیری زیر توصیه شده است:

• استفاده از کاندوم و یا سایر وسایل حفاظتی به هنگام مقاربت جنسی.
• رعایت تک همسری توسط زن و مرد: آزمایش هر دو شریک جنسی از نظر ابتلای به ویروس پاپیلومای انسانی و ویروس ایدز، باید منفی باشد.
• انجام آزمایش برای تمام انواع عفونت های منتقله از راه مقاربت و درمان فوری و موارد مثبت آن. موارد مثبت آن.

نکات گفته شده در بالا در رابطه با پیشگیری اولیه است. مدیران خدمات بهداشتی باید به این اقدامات که بسیاری از آنها تنها از راه غربالگری برای تشخیص تغییرات ایجاد شده در سلولهای دهانه رحم عملی است، اولويست بدهند. باید این عوامل پیشگیری کننده را به تمام زنانی که پاپ اسمیر مثبت دارند، به منظور جلوگیری از خطر تکرار عفونت که ممکن است به ابتلای به سرطان دهانه رحم بیانجامد، آموزش داده شود.

– پیشگیری ثانویه:

استفاده از پاپ اسمیر برای تشخیص تغییرات سلولی در دهانه رحم و درمان جراحی به موقع آن و پیشگیری از مرگ، وسیله اولیه و مناسبی برای مبارزه با این بیماری شده است. کاهش ناگهانی ابتلای به سرطان دهانه رحم در کشورهای صنعتی پیشرفته به غربالگری مؤثر جمعیت زنان بالغ با این آزمایش نسبت داده شده است، ولی باید توجه داشت که سیر نزولی این بیماری نزد زنان ایالات متحده آمریکا بیش از یک دهه قبل از آن که این آزمایش به طور وسیعی مورد استفاده قرار گیرد شروع شده است. با توجه به این نکته می توان نتیجه گرفت که در پیشرفت های اقتصادی، عوامل دیگری که به کاهش مرگ ناشی از این بیماری می انجامد، نهفته است و شاید بتوان گفت که بهبود آموزش، کاهش تعداد شرکای جنسی، مراقبت های فردی دقیق تر در جامعه زنان، بهبود نکات بهداشتی و کنترل بیماریهای منتقله از راه مقاربتی، از جمله این عوامل مؤثر باشند.

تأثير غربالگری با پاپ اسمیر در کاهش مرگ ناشی از سرطان دهانه رحم، امری ثابت شده است. برنامه پیشگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم در استان بریتیش کلمبیا، در کشور کانادا، در طول سال های ۱۹۵۰ تا ۱۹۹۰ باعث کاهش ۷۸ درصدی میزان بروز سرطان دهانه رحم و ۷۲ درصد کاهش در مرگ ناشی از این بیماری شد. دو طرح مشابه اجرا شده در ایالات متحده آمریکا به ترتیب ۴۰ و ۵۰ درصد کاهش در میزان مرگ ناشی از این بیماری را نتیجه داده است.

سازمان بین المللی تحقیقات سرطان توصیه می کند که تمام زنان، هر ۳ سال یک بار، با پاپ اسمیر آزمایش شوند. این سازمان تخمین می زند که استفاده از این روش سبب می شود تا ابتلای به سرطان مهاجم دهانه رحم تا حد ۹۰ درصد کاهش یابد.

سازمان های دیگر توصیه کرده اند که اولین آزمایش، مدتی بعد از شروع روابط جنسی صورت گرفته و ۲ سال بعا۔ نیز، یک آزمایش دیگر انجام شود. در صورت منفی بودن این دو آزمایش، برنامه آزمایش هر ۳ سال یک بار اجرا شود. تقریبا نیمی از مرگ ناشی از سرطان دهانه رحم نزد زنان ۱۵ سال به بالا اتفاق می افتد. باید به اجرای برنامه غربالگری برای تمام زنان اولویت داده شده و این برنامه از زنان مسن تر شروع شده و به ترتیب به زنان کم سن تر برسد.

میزان ابتلای به بیماری در طول زمان، نزد زنانی که هیچ گاه تحت پوشش برنامه غربالگری نبوده اند، ۴ برابر بیشتر از زنانی که زیر پوشش این برنامه بوده اند، می باشد. به ننظر می رسد که رابلهای مثبت، بین بعضی از عادت های زندگی و عوامل زیان بخش محيدل اجتماعی، در ایجاد سرطان دهانه رحم و همچنین پرهیز از شرکت در برنامه های غربالگری این بیماری، وجود داشته باشد. مجریان برنامه های غربالگری سرطان دهانه رحم باید توجه داشته باشند که بیشترین نسبت نجات بخشی عملیات آنها را آخرین افراد مراجعه کننده برای آزمایش تشکیل می دهند.

سرطان بدنه رحم نیز نسبتا در ایالات متحده آمریکا شایع بوده ولی در سایر کشورها شیوع کمتری دارد. این نوع سرطان اغلب به دلیل سرطانی شدن سلول های اندومتر رحم به سرطان آندومتریال، شهرت دارد. میزان مرگ ناشی از این سرطان نیز از سال ۱۹۵۰ رو به کاهش بسیار نهاده و در حال حاضر از مشکلات بهداشتی در این کشور نیست. عوامل خطر ایجاد این نوع سرطان، از سرطان دهانه رحم متفاوت است. اطلاعات بیشتر در زمینه این نوع سرطان را می توان در راهنماهای زنان و مامایی یافت.