بایدها و نبایدهای غذا خوردن

نکات ضروری در غذا خوردن

۱. بهتر است که اکثر غذاهای مصرفی از جنس غذای مطلق باشد و نه غذای دوایی و دوای غذایی؛

به عنوان مثال مصرف زیاد سیر خام که حاد است، در خلط خون تغییرات نامطلوبی ایجاد می نماید و خیار، رطوبت رقیقی تولید می کند که می تواند منجر به فاسد شدن سایر غذاها در معده شود.

۲. باید در مقدار غذا اعتدال رعایت شود؛

مقدار زیاد غذا باعث فساد می گردد زیرا معده برای هضم کامل غذا نیاز به فضا دارد لذا باید حدود یک سوم حجم معده خالی باشد، در غیر این صورت امکان ایجاد فشار به دهانه ورودی معده و رفلاکس، بسیار زیاد است.

مقدار کم غذا نیز موجب ضعف، لاغری و کاهش قوت میشود.

باید موقعی که هنوز کمی اشتها وجود دارد، دست از غذا خوردن کشیده شود؛ زیرا پیام عتبی میری، مدتی پس از ورود مواد غذایی کافی، از معده به مغز ارسال میشود لذا اگر برای دست کشیدن از غذا منتظر دریافت حس کامل سیری باشیم قطعا بیش از مقدار گنجایش معده غذا خورده ایم!

• علايم فساد هضم ناشی از زیاده روی در خوردن عبارتند از: درد شکم، حالت تهوع، اسهال، دفع مواد هضم نشده، احساس سنگینی زیاد، آروغ زیاد یا بدبو!
• در موارد فوق اگر مدت زیادی از خوردن غذا نگذشته باشد و در صورت امکان باید تلاش کرد تا محتویات معده با قی (استفراغ) خارج شود، در غیر این صورت باید برای حداقل یک تا دو وعده، از مصرف غذا پرهیز نمود. داروهایی مثل گلقند آفتابی و جوارشات هاضمه نیز برای بهبود هضم و رفع این عوارض مفید هستند. خواب طولانی (البته با فاصله مناسب بعد از غذا) در این شرایط یکی از مؤثرترین اقدامات است.

۳. سکون و آرامش پس از غذا مهم است؛

جهت افزایش گردش خون معده و افزایش سرعت هضم، نباید یک تا دو ساعت بعد از غذا حرکات سنگین انجام داد، اما حرکت کم در حد چند قدم راه رفتن باعث انتقال غذا به بخش تحتانی معده و بهبود هضم خواهد شد؛

۴. خوردن باید در هنگام اشتهای راستین باشد؛

زیرا در هنگام سیری و پر بودن معده و بدن، خوردن بیشتر باعث تداخل و فساد غذا، اسهال و بیماری است.

علایم اشتهای واقعی عبارتند از: ایجاد سبکی در معده و زیر آن، عدم آروغ با بوی غذای قبلی یا بدبو، احساس سبکی در حرکات و افزایش حواس پنج گانه چون بویایی و شنوایی.

توجه: اشتهای راستین در فردی با معده گرم ممکن است هر سه الی چهار ساعت و در فردی با معده سرد یا تر هر پنج الی شش ساعت ایجاد گردد.

توجه: داشتن اشتهای کاذب و ریزه خواری می تواند نشانه ای از وجود اخلاط نامناسب در معده و یا ناشی از مشکلات روحی باشد که نیاز به بررسی و درمان توسط متخصص طب سنتی ایرانی دارد!

۵. در یک وعده نباید غذاهای مختلف خورد؛

مواد غذایی مختلف از نظر کیفیات و ویژگی ها با هم متفاوتند؛ مثلا غلیظ یا لطیف هستند و در نتیجه هضم آنها با هم متفاوت خواهد بود؛ وقتی دو یا چند غذای مختلف با هم خورده شود، معده و دستگاه گوارش نمی تواند همه آنها را به حد نهایی هضم کند و در نتیجه فساد هضم رخ می دهد، این موضوع درباره خوردن غذاهای خام و پخته با هم نیز صدق می کند. وقتی که مواد تشکیل دهنده یک خورشت یا آش با دستورات مشخص در کنار هم پخته می شوند در واقع هضم آنها به هم نزدیک می شود اما وقتی مثلا در یک وعده ماکارونی و خورشت قورمه سبزی با هم میل شود، اصلا نباید انتظار گوارش کامل را داشت!

با توجه به این مهم در می یابیم که مصرف مخلفاتی مثل سالاد، ترشی، ماست، دوغ و مانند آن نیز با غذا کاری خطا است. از سوی دیگر این مواد محرک اشتها بوده و موجب خواهند شد فرد بیش از توان هضم معده غذا صرف کند و نتیجه تکرار این عمل فساد هضم، تولید اخلاط و مواد زاید در معده و بدن و چاقی خواهد بود.

توجه: در صورت تمایل به مصرف این غذاها می توان آنها را در وعده های جداگانه میل کرد؛ به عنوان مثال اگر تمایل زیادی به مصرف سالاد کاهو دارید آن را به عنوان وعده عصرانه میل کنید.

۶. انسان در شرایط مختلف به تعداد وعده های متفاوتی نیاز دارد؛

در گذشته با توجه به شرایط تغذیه و زندگی، توصیه پزشکان به مردم سالم، مصرف سه وعده غذا در دو روز بود به گونه ای که یک روز، صبحانه و شام و روز دیگر، ناهار میل شود.

اما با در نظر گرفتن قوای بدنی و هضمی این توصیه امروزه برای همه مردم کاربرد ندارد، در نتیجه بیشترین توصیه داشتن ساعات منظم غذایی است؛ این ساعات برای هر فرد به شکلی تعریف می شود به عنوان مثال ممکن است در فردی ساعت هشت صبح وقت مناسبی برای صبحانه باشد و برای دیگری شش صبح؛ اما به طور کلی بهترین وقت برای صبحانه در فصول سرد سه ساعت بعد از طلوع آفتاب و در فصول گرم یک الی دو ساعت بعد از طلوع آفتاب است، در مورد ناهار بنا به وضعیت هضمی فرد ساعت دوازده الى چهارده مناسب بوده و اما وعده شام نباید از ساعت شش الی هفت بعد از ظهر به تأخیر بیفتد زیرا بین خواب و مصرف شام باید دو الی سه ساعت فاصله باشد. معمولا توصیه می شود وعده ناهار غذای سبکی میل شود.

۷. دمای غذا باید مورد توجه باشد؛

بهتر است در تابستان غذا به صورت سرد و در زمستان به شکل گرم میل شود زیرا خوردن مواد گرم در تابستان موجب ضعف هضم و مصرف مواد سرد در زمستان باعث خاموش شدن حرارت غریزی می گردد. در دو فصل دیگر نیز باید غذا معتدل باشد.

توجه: مصرف غذای داغ یا بسیار سرد به هیچ وجه توصیه نمی شود زیرا غذاهای داغ باعث آسیب به غشای دهان و مری شده و احتمال بروز سرطان های گوارشی را افزایش داده و همچنین باعث سستی معده و خرابی هضم می شوند و غذاهای بسیار سرد نیز باعث سرد و ضعیف شدن معده، قلب و مغز شده و باعث تولید مواد خام و هضم نشده می گردند.

۸. بر یک نوع غذا مداومت نشود؛

البته بهتر است غذا در طول یک روز مشابه باشد یعنی وعده ناهار و شام یک غذا باشد به این ترتیب دستگاه گوارش آمادگی بیشتری برای هضم و جذب مواد دارد، اما مصرف دایمی هیچ غذایی مناسب نیست.

۹. پرهیز زیاد، کاهش شدید حجم غذا و استفاده دایمی از غذاهای لطیف در زمان تندرستی لازم نیست؛

چنانچه حکیم بقراط می فرماید: «پرهیز در تندرستی مانند ناپرهیزی در ناخوشی است.

توجه: افرادی که دارای سلامتی نسبی هستند اما فقط به خاطر تمایل به کاهش وزن از خوردن غذا پرهیز می نمایند، ممکن است پس از مدتی به علت کاهش حرارت غریزی و افزایش سردی و رطوبت بدن بر خلاف میل و تصورشان دچار افزایش وزن شوند!

توجه: کاهش مقدار غذا در بیماری های حاد، لازم و ضروری است؛ مثلا کسی که دچار سرماخوردگی می شود نباید به فرض تقویت بدن شروع به خوردن غذا مخصوصا غذاهای سنگین و مختلف به مقدار زیاد نماید بلکه بهتر است میزان غذا را کم کرده، غذاهای نسبتا لحليف” و غير متنوع بخورد.

۱۰. رعایت عادت در کیفیت و کمیت غذا مهم است؛

از بقراط چنین نقل شده است که عادت، مثل طبیعت دوم است لذا عادات غلط هم باید به تدریج ترک شوند که ناگهانی زیرا عدم ترک عادت غلط بالاخره و به مرور ایام موجب بیماری های مزمن لاعلاج می شود.

۱۱. رعایت ترتیب غذاها مهم است؛

همانطور که گفته شد باید حتی الامکان از مصرف چند نوع غذا با هم پرهیز کرد اما اگر در شرایطی میل زیاد به این کار وجود داشته باشد باید به این نکته توجه نمود؛

در زمان گرسنگی بسیار بهتر است در ابتدا غذایی مثل برنج و خورشت مصرف شود و پس از مدتی اگر همچنان میلی باقی بود به سراغ غذاهای لطیف (مثل سالاد، سوپ و غیره) رفت.

اما اگر گرسنگی شدید نیست می توان از غذای لطیف شروع کرد. هر چند باز هم تأکید می شود بهترین کار برای حفظ قدرت هاضمه و سلامتی پرهیز از مصرف دو یا چند غذا با هم است.

۱۲. در طول زمان باید به تغییرات مزاجی و سنی برای انتخاب نوع و حجم غذای مناسب توجه نمود.

ممکن است فردی که تا دیروز به راحتی غذایی را هضم می کرده دیگر توان هضم آن را نداشته باشد و با مصرف آن غذا دچار مشکل شود، لذا نباید بر مصرف آن اصرار نماید، این موضوع با تغییرات سنی نمود بیشتری می یابد.

۱۳. کمی فعالیت پیش از غذا مفید است؛

بسیاری افراد به ویژه اگر دچار علایم رطوبت و بلغم در دستگاه گوارشی باشند، از انجام حرکات ورزشی سبک قبل از وعده های غذایی سود می برند. یکی از بهترین این حرکات راه رفتن با گام های بسیار کشیده به مدت پنج دقیقه قبل از هر غذا است؛ این کار با گرم کردن کل بدن از جمله ناحیه روده ها و لگن اشتهای کاذب را کاهش داده، به خروج مواد دفعی غذاهای قبلی کمک کرده و بدن را برای هضم غذای تازه آماده می نماید.