چگونه می توان بیماری هپاتیت را تشخیص داد؟

آنچه که باید در مورد بیماری هپاتیت بدانیم

ویلیام، دانش آموز ۱۷ ساله، نامه ای از سازمان انتقال خون دریافت نمود که در آن نوشته شده بود که بعلت آلوده بودن او به هپاتیت، او قادر نخواهد بود که برای اهداء خون که هر ساله در دبیرستان انجام می شود اقدام نماید. همانند بسیاری از مردم، ویلیام و والدینش از این موضوع که هپاتیت تا چه حد می تواند خطرناک باشد اطلاعی نداشتند. مادر ویلیام در این مورد اظهار می دارد: “ما مطمئن نبودیم که بیماری هپاتیت، چه نوع بیماری ای است زیرا تا آن هنگام ما اطلاعی از این بیماری نداشتیم. اما در آن هنگام ما تصمیم گرفتیم که در مورد بیماری هپاتیت، اطلاعاتی کسب نماییم.

ويليام به زودی فهمید که هپاتیت یک عفونت کبدی می باشد که در خفیف ترین نوع آن، موجب فقط یک بیماری ساده و گذرا می شود اما در نوع شدید آن می تواند به تدریج باعث تخریب کبد و در نهایت، مرگ شود. هپاتیت بیماری مسری عفونی می باشد که درمان سخت و مشکلی دارد و نیز هیچگونه معالجه قطعی برای آن هنوز پیدا نشده است.

هپاتیت که اغلب به آن “قاتل ساکت” نیز گفته می شود می تواند در کبد یک فرد بیمار حتى تا سی سال هم مخفی بماند بدون اینکه هیچ گونه علایمی را ایجاد نماید اما به تدریج باعث خرابی کبد شود. تخمین زده می شود که حدود دو سوم افراد مبتلا به هپاتیت، از بیماری خود مطلع نیستند. در نتیجه بسیاری از این افراد که نمی دانند به هپاتیت مبتلا هستند، بطور ناخواسته ای این بیماری را به سایر افراد منتقل می کنند.

همینکه فردی با هپاتیت مواجه شد، بطور عجیبی به آن مبتلاء خواهد شد. براساس گفته سازمان بهداشت جهانی، هپاتیت صد برابر بیشتر از ویروس ایدز، مسری می باشد و نسبت به ایدز چهار برابر بیشتر، آمریکایی ها را مبتلا می سازد. از هر ۱۵ نفر که در دنیا زندگی می کنند یک نفر به هپاتیت مبتلا می باشد و بنابراین شایعترین بیماری عفونی خونی در جهان می باشد. با اینحال هنوز عده بسیاری از مردم دنیا از نحوه انتشار و میزان خطر هپاتیت آگاهی ندارند. در واقع حدود ۶۰ درصد افراد مبتلا به هپاتیت، اصلا نمی دانند که چگونه به این بیماری مبتلا شده اند. این عدم آگاهی نسبت به هپاتیت و خطرات آن و نیز تعداد زیاد افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، باعث شده است که هپاتیت بعنوان یک خطر برای سلامت هر فردی مطرح باشد. از آنجایی که هپاتیت یکی از شایعترین و گسترده ترین بیماریها در جهان می باشد، نه تنها باعث مشکلاتی برای افراد مبتلا به آن می گردد بلکه اثر عمده و مهمی بر روی جامعه دارد.

در بعضی از قسمتهای جهان ( مثل جنوب شرقی آسیا) بیش از نیمی از مردم آنجا، در دوره ای از زندگی خود به هپاتیت مبتلا شده اند. فقط در هندوستان در حال حاضر ۴۰ میلیون نفر به هپاتیت مبتلا هستند. در آفریقا نیز وضعیت به همین بدی می باشد بطوریکه در کشور تانزانیا برای مثال حدود ۷۲ درصد مردم به هپاتیت مبتلا می باشند. اما هپاتیت فقط محدود به آسیا و آفریقا نمی باشد. پیش از ۵۵۰ میلیون نفر در سراسر دنیا دچار هپاتیت هستند. این بیماری، افراد را در هر سنی، از هر جنسی و از هر نژادی در تمام قاره های جهان مبتلا می سازد. در آمریکا در هر سال بیش از پانصد هزار نفر به هپاتیت مبتلا می شوند. متخصصین تخمین می زنند که هپاتیت سالانه بیش از ۶۰۰ میلیون دلار به علت هزینه های پزشکی و عدم حاضر شدن افراد در سر کار به جامعه ضرر می رساند. این مبلغ به غیر از مبالغی است که صرف پیوند کبد می شود. براساس اظهار مرکز کنترل بیماریهای آمریکا، تعداد افراد مبتلا به هپاتیت و میزان مرگ و میر به علت این بیماری در طی ۱۵ سال آینده، سه برابر خواهد شد.

از آنجائی که طول عمر افراد در جامعه نسبت به گذشته، بیشتر شده است، و هپاتیت می تواند در کبد افراد مبتلایی که از تشخیص بیماریشان اطلاعی ندارند بصورت مخفی به مدت چندین سال باقی بماند، بسیاری از مبتلایان به این بیماری در طی دو دهه آینده از بیماری خود آگاهی پیدا خواهند نمود زیرا مشکلات کبدی آنها شروع خواهد شد. تا سال ۲۰۱۰ انتظار میرود که هپاتیت سه برابر بیماری ایدز، باعث مرگ و میر شود.

مسئله دیگر، افزایش تعداد زندانیان در جامعه است زیرا ۴۰ درصد زندانیان به هپاتیت مبتلا هستند. از آنجایی که تعداد زندانیان در حال افزایش است، متخصصین پیش بینی می کنند میزان این بیماری نیز افزایش می یابد. این بیماری فقط در جامعه زندانیان محدود نمی ماند و وقتی زندانیان مدت محکومیتشان به اتمام می رسد و آزاد می شوند به جامعه بر می گردند و این بیماری را به سایر افراد جامعه منتقل می سازند. با وجود این مسائل که ذکر شد، امروزه به هپاتیت توجه کمی می شود و بسیاری از مردم از آن اطلاعات ناچیزی دارند. آنها آگاه نیستند که چقدر این بیماری خطرناک می باشد، چگونه این بیماری ایجاد می شود، نحوه انتقال آن چگونه است و چطور می شود از آن پیشگیری نمود.

*ویروس هپاتیت می تواند در کبد یک فرد بیمار حتی تا سی سال هم مخفی بماند بدون این که هیچ گونه علائمی را ایجاد نماید.

*از هر پانزده نفر که در دنیا زندگی می کنند یک نفر به هپاتیت مبتلا می باشد.

*تعداد افراد مبتلا به هپاتیت و میزان مرگ و میر به علت این بیماری در طی پانزده سال آینده، سه برابر خواهد شد.

هپاتیت چیست؟

هپاتیت یک بیماری ای می باشد که سبب التهاب و آسیب دیدن کبد خواهد شد و در نتیجه  موجب متورم و حساس شدن کبد می شود. عاقبت احتمالی هپاتیت، ایجاد صدمه دائمی به کبد می باشد. هفت نوع مختلف هپاتیت وجود دارد. بعضی از انواع هپاتیت، خفيف و قابل درمان هستند و برای افراد، فقط ایجاد یک بیماری ساده شبيه آنفلوانزا می کنند، اما بعضی از انواع هپاتیت بسیار شدید و غیر قابل درمان هستند و در طولانی مدت می توانند باعث بروز مشکلاتی برای سلامتی و حتی مرگ شوند. با وجود تفاوتهایی که در این هفت نوع هپاتیت وجود دارد، تمام آنها توسط ویروسهایی که به کبد حمله می کنند ایجاد می شوند.

خصوصیات مربوط به ویروس

اندازه ویروسها بقدری کوچک می باشد که میلیونها ویروس را می توان بر روی سر سوزنی قرار داد. ویروسها به بدن حمله می کنند و باعث بروز بیماری می شوند. ویروسها به راههای مختلفی می توانند داخل بدن شوند که این راهها عبارتند از: از طریق تنفس، برخورد فیزیکی، از طریق مایعات بدن یا از طریق خوردن غذاها با آب آلوده. همینکه ویروسها وارد بدن شدند، تنها هدف آنها این است که از طریق تکثیر، تعداد خود را زیاد کنند. به همین منظور، ویروس به یک سلول سالم متصل شده و از آن به عنوان پایگاه و خانه خود استفاده می کند. وجود ویروس در هر سلولی باعث می شود که آن سلول از انجام عملکرد طبیعی خود باز بماند و در نهایت از بین برود. با این حال از بین رفتن سلول میزبان که به عنوان پایگاه ویروس مورد استفاده قرار میگرفت باعث متوقف شدن فعالیت ویروس نمی شود. در عرض چند ساعت، هزاران ویروس جدید از همان یک ویروس ایجاد می شوند. ویروسهای جدید از سلول تخریب شده خارج می شوند و وارد سایر سلولهای سالم می شوند تا در آنجا تکثیر یابند. این روند همچنان ادامه می یابد تا اینکه ویروسها از بین بروند.

گرچه ویروسها می توانند هر سلولی را در بدن مورد حمله قرار دهند، اما ویروسهای مختلف ترجیح می دهند که به بعضی از سلولهای خاص بدن حمله کنند. ویروسی که باعث بیماری هپاتیت می شود، همیشه به سلولهای موجود در کبد حمله می کند. دانشمندان هنوز به درستی نمی دانند که چرا ویروس هپاتیت به سایر اعضاء بدن حمله نمی کنند اما آنها مطمئن هستند که این ویروس باعث صدمه زدن به سلولهای کبد می شود. همینکه ویروس هپاتیت وارد کبد شد، نه تنها تکثیر می یابد بلکه اغلب دچار تغییراتی نیز می گردد (جهش یا موتاسیون) بطوریکه ویروسهای جدید نسبت به ویروسهای اولیه دارای تغییراتی هستند. این وضعیت باعث می شود که بدن برای مبارزه با آنها مشکل پیدا کند. در نتیجه سیستم ایمنی و دفاعی بدن باید نه با یک نوع، بلکه با چندین نوع ویروس مبارزه نماید. بنابراین در موارد شدید هپاتیت، ویروسها به سرعت تکثیر و تغییر یافته و باعث خرابی کبد و مرگ می شوند.

هپاتیت به چه بیماری اطلاق می شود؟

هپاتیت یک بیماری عفونی است که می تواند از شخصی به شخص دیگر منتقل شود گرچه بعضی از بیماریهای عفونی مثل سرماخوردگی توسط تماسهای روزمره مثل عطسه، سرفه و در آغوش گرفتن، منتقل شوند، اما در هپاتیت انتقال این گونه انجام نمی شود براساس نوع هپاتیت، این بیماری از سه طریق می تواند انتقال یابد که عبارتند از:

۱)از طریق تماس با خون آلوده

۲) از طریق تماس جنسی

٣) از طریق خوردن یا نوشیدن غذاهای آلوده یا آبهای آلوده.

گرچه یک شخص ممکن است به ویروس هپاتیت آلوده شود، اما این ویروس می تواند : در بدن او به مدت چندین سال مخفی بماند و هیچگونه علائم ظاهری ایجاد نکند اما کم کم : باعث خرابی کبد او شود. چنین افرادی که خودشان هم از بیماریشان اطلاعی ندارند، را اصطلاحا “ناقلين بدون علامت” هپاتیت می نامند. این افراد بطور ناخواسته ای باعث می شوند که ویروس هپاتیت به سایر افراد نیز منتقل شود. این وضعیت می تواند بسیار خطرناک باشد.

طبقه بندی بیماری هپاتیت

بر اساس نوع هپاتیت، می توان آن را بصورت حاد یا مزمن نیز طبقه بندی نمود. بیماری حاد مانند آنفلوانزا دارای یک شروع و پایان مشخص می باشد، در حالیکه بیماری مزمن بصورت طولانی مدت بوده و پایان مشخصی ندارد. هپاتیت حاد معمولا بیماران را به مدت حدود یک ماه گرفتار می سازد و سپس ناپدید می شود. یک بیمار که به هپاتیت حاد مبتلا شده بود به پزشکش این چنین اظهار داشت: این بیماری را دخترم از مدرسه به خانه انتقال داد. همه ما در خانه دچار هپاتیت شدیم. من از همه اعضاء خانواده ام بیشتر حالم بدتر بود. حدود یک ماه و شاید هم کمی بیشتر من گرفتار این بیماری بودم. اما هپاتیت هیچ آسیبی به من نرساند و من الان کاملا خوب شده ام.

از سوی دیگر، علائم هپاتیت مزمن ممکن است بیایند و بروند اما ویروس هپاتیت معمولا برای همیشه در بدن فرد باقی می ماند. یک بیمار دچار هپاتیت مزمن چنین توضیح میدهد: به نظر می رسد که من هپاتیت را همیشه داشته ام. حدود ده سال پیش متوجه شدم که هپاتیت دارم اما احتمالا خیلی قبل تر از آن هم من این بیماری را داشته ام و فکر میکنم که تا آخر عمر هم این ویروس در بدن من باقی خواهد ماند.

انواع گوناگون بیماری هپاتیت

انواع مختلف شناخته شده هپاتیت عبارتند از: هپاتیت آ (A)، ب (B)، سی (C)، دی (D)، ایی (E)، جي (G)، و جی بی (GB)، از این انواع، هپاتیت ب (B) و هپاتیت سی (C) از همه شایعتر هستند. حدود ۴۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان به این دو نوع هپاتیت مبتلا هستند. از این تعداد، چهار میلیون آمریکایی به هپاتیت سی (C) و یک میلیون و دویست و پنجاه هزار آمریکایی به هپاتیت ب (B) مبتلا هستند. هپاتیت ب (B) در سال ۱۹۶۸ و هپاتیت سی (C) در سال ۱۹۸۷ میلادی کشف شده اند. هم هپاتیت ب (B) و هم هپاتیت سی (C) می توانند به صورت مزمن و غیر قابل درمان ظاهر شوند.

تفاوت اصلی بین هپاتیت ب (B) و هپاتیت سی (C) در شدت وخامت آنها می باشد. حدود ۸۰ درصد افراد مبتلا به هپاتیت سی (C) دچار نوع مزمن آن می شوند در حالیکه فقط ۱۰ درصد کسانی که به هپاتیت ب (B) گرفتار می شوند به نوع مزمن آن دچار می گردند. پزشکان فکر می کنند که علت این وضعیت آن است که ویروس هپاتیت سی (C) بسیار سریعتر از ویروس هپاتیت ب (B) تکثیر یافته و تغییر می یابد و باعث می گردد که خطرناک تر شود. هر سال حدود ده هزار نفر در ایالات متحده آمریکا به علت نارسایی کبد که براثر هپاتیت سی ایجاد می شود از بین می روند. این تعداد تقریبا دو برابر افرادی است که بعلت ابتلا به هپاتیت ب (B) می میرند.

هم هپاتیت ب (B) و هم هپاتیت سی (C) از طریق خون انتقال پیدا می کنند. این انتقال خونی می تواند در افراد معتادی که از سرنگهای مشترک استفاده می کنند، از طریق انتفال خون آلوده در بیمارستان، از طریق ارتباط جنسی با یک فرد آلوده به هانیت و نیز از طریق انتقال مادر مبتلا به هپاتیت به نوزادانش صورت پذیرد.

بر خلاف هپاتیت ب (B) و هپاتیت سی، سومین نوع شایع هپاتیت، یعنی هپاتیت آ (A) همیشه بصورت حاد بوده و قابل درمان می باشد و فقط در موارد نادری ممکن است کشنده باشد. هر سال حدود صد و بیست هزار نفر در ایالات متحده آمریکا به هپاتبت آ (A) مبتلا می شوند. هپاتیت آ (A) از طریق انتقال خون انتقال نمی یابد بلکه انتقال آن از راه خوردن یا نوشیدن غذاها یا آبهای آلوده  صورت می گیرد. برای مثال خوردن سبزیجات با میوه هایی که با آب آلوده شسته شده اند . می تواند باعث ایجاد بیماری شود. غذاهایی که توسط یک  آشپز با پیشخدمت آلوده به هپاتیت ساخته می شوند می توانند باعث انتقال بیماری  شوند. به همین دلیل است که در رستورانها اطلاعیه هایی زده ، شده است که کارکنان آنجا باید به قبل از شروع کار، دستهای خود را بخوبی بشویند.

تماس دهانی با مدفوع افراد آلوده نیز می تواند باعث انتقال و گسترش بیماری هپاتیت آ (A) شود. این مسئله بخصوص در استخرهای شنا و در مهد کودک ها دیده می شود. ویروس هپاتیت آ (A) در سال ۱۹۷۵ میلادی کشف شد. این بیماری در کشورهای جهان سوم که از نظر بهداشتی در سطح پایینی , هستند به میزان زیادی شایع می باشد. حدود یک میلیون و چهار صد هزار نفر در سراسر دنیا هر سال به هپاتیت آ (A) دچار می شوند. یک بیمار که قبلا دچار هپاتیت آ (A) شده بود، نحوه گرفتن بیماری اش را این چنین تعریف می کند، “من برای انجام کاری مجبور شدم که به یک شهر شلوغ و خیلی کثیف مسافرت کنم. مردم آنجا از نظر بهداشتی بسیار در وضع بدی بودند. آنها از مدفوع انسانی بعنوان کود برای پرورش میوه و سبزیجات استفاده می کردند که میشد آنها را در هنگام خرید بر روی آنها مشاهده نمود. خیلی سخت بود که از ابتلاء به هپاتیت جلوگیری می کردم. در آنجا تقریبا همه دچار هپاتیت آ (A) شده بودند”.

سایر انواع هپاتیت، یعنی هپاتیت دی (D)، ایی (E) و جی (G) به میزان خیلی کمتری شایع هستند. هپاتیت دی (D) اغلب همراه با هپاتیت ب (B) می باشد و خیلی به آن شباهت دارد. هپاتیت دی (D) بیشتر در کشورهای خاورمیانه، آفریقا و آمریکای جنوبی دیده می شود. در ایالات متحده آمریکا چون واکسیناسیون بر علیه هپاتیت ب (B) صورت می گیرد و این واکسن در مقابل ابتلاء به هپاتیت دی (D) نیز مؤثر می باشد، هپاتیت دی (D) در این مناطق گسترش چندانی ندارد.

هپاتیت ایی (E) نیز شبیه هپاتیت آ (A) می باشد و بیشتر در کشورهایی که از نظر بهداشتی در سطح پایینی قرار دارند دیده می شود. هپاتیت جي (G) نه تنها شبیه هپاتیت سی (C) می باشد بلکه فقط کسانی را مبتلا می سازد که به هپاتیت سی (C) قبلا گرفتار شده باشند. هپاتیت جی بی (GB) اخیر کشف شده است و نسبت به سایر انواع هپاتیت، شیوع کمتری دارد و در نتیجه اطلاعات پزشکان در مورد آن، اندک می باشد.

چه کسانی در خطر هستند؟

گرچه هیچ راهی وجود ندارد که پیشگویی کنیم که چه کسی دچار هپاتیت می شود، اما . بعضی از افراد هستند (مثل جوانان) که با توجه به رفتارهایی که دارند بیشتر در خطر ابتلا به هپاتیت هستند. این رفتارها که ممکن است در بعضی جوانها دیده شود عبارتند از: استفاده از مواد مخدر تزریقی، فعالیت جنسی با شرکای جنسی مختلف، سوراخ کردن قسمتهایی از بدن برای قرار دادن حلقه های زینتی و انجام خالکوبی بر روی بدن.

سن شایع خالکوبی در ایالات متحده آمریکا از ۱۴ تا ۲۲ سالگی می باشد. از آنجایی که خالکوبی اغلب باعث خونریزی می شود و در آن از سوزنهایی که بخوبی استریلیزه نمی شوند استفاده می شود، انتقال هپاتیت از این طریق نسبتا شایع می باشد. در واقع در تحقیقی که در دانشگاه جنوب غربی تگزاس بعمل آمده است نشان داده شده که افراد جوانی که خالکوبی کرده اند، و برابر بیشتر از کسانی که این کار را نکرده اند احتمال ابتلا به هپاتیت را دارند. سوراخ کردن بدن نیز که امروزه در جوانان جوامع غربی شایع شده است نیز باعث افزایش خطر ابتلاء به بیماری هپاتیت شده است. متخصصین عقیده دارند که استفاده از مواد مخدر تزریقی احتمالا مستقیم ترین راه ابتلاء به هپاتیت می باشد. معتادانی که از سرنگهای مشترک برای تزریق مواد مخدر استفاده می کنند بطور مستقیم ویروس هپاتیت را وارد جریان خونشان می کنند. در تحقیقاتی که در دانشگاه بریتیش کلمبیا انجام شده است نشان داده شده که ۶۰ تا ۹۰ درصد معتادان تزریقی در عرض فقط چند ماه به ویروس هپاتیت آلوده می شوند و سن اکثر افراد بین ۱۸ تا ۳۵ سال می باشند. گروه دیگری از افراد که در معرض خطر ابتلا به هپاتیت هستند، کارکنان مراکز بهداشتی می باشند که گاهی اوقات ممکن است بطور تصادفی سوزنهای آلوده به دستشان فرو برود. هر سال تقریبا حدود ششصد هزار مورد فرو رفتن سوزن در کارکنان مراکز بهداشتی روی می دهد و متخصصین تخمین می زنند که احتمال ابتلاء به هپاتیت در چنین مواردی از هر ۱۰۰ مورد، شه مورد می باشد. این وضعیت حتی با پوشیدن دستکش در هنگام کار نیز به همین صورت است. یک خانم پرستار که آلوده به ویروس هپاتیت شده است از میزان شیوع هپاتیت در میان همکارانش چنین اظهار می دارد: “من وقتی دو سال پیش کارم را بعنوان پرستار آغاز کردم، یک سوزن در دستم فرو رفت. دو سال پیش با انجام آزمایش فهمیدم که آلوده به ویروس هپاتیت هستم. از تعداد پنج نفری که با هم کار میکنیم، سه نفر آنها نیز به هپاتیت مبتلا هستند”.

افرادی که به کشورهای عقب مانده و دارای سطح بهداشت پایین سفر می کنند نیز در معرض خطر ابتلاء به هپاتیت می باشند. تا قبل از سال ۱۹۹۲ میلادی در بیمارستانها ممكن بود که خون افراد آلوده را بعنوان انتقال خون استفاده نمایند و باعث شوند افراد جدیدی به هپاتیت مبتلا گردند اما از سال ۱۹۹۲ که روشی برای کشف خون های آلوده کشف شد، این خطر از بین رفته است.

نوزادانی که از مادر مبتلا به هپاتیت به دنیا می آیند اغلب وقتی که خون آنها با خون مادرشان مخلوط میگردد دچار این بیماری می شوند. از آنجایی که سیستم ایمنی این نوزادان نمی داند که ویروس هپاتیت متعلق به بدن آنها نیست، اجازه می دهد که این ویروس بدون روبرو شدن با هیچ مشکلی در بدن آنها تکثیر یابد. حدود ۹۰ درصد احتمال دارد که این نوزادان به هپاتیت مزمن مبتلا شوند.