شب ادراری و اختلال در دستگاه دفع ادرار

شب ادراری

شب ادراری یک مرض نیست، بلکه یک علامت بیماری به حساب می آید و علت های بسیاری دارد که برخی از آنها به خوبی شناخته نشده اند.

در تعداد کمی از موارد این اختلال به خاطر بیماری جسمی است که طی آن معمولا علایم دیگری نیز به چشم می خورد و مثلا کودک روزها هم نمی تواند ادرارش را نگاه دارد.

اما علت اصلی شب ادراری، مشکلات روانی و احساسات گوناگون کودکان است و از میان ۵ نمونه اختلال مربوط به شب ادراری ۴۰ مورد مربوط به پسرهاست که باعث می شود ۱۰ درصد از پسرها، تا ۱۲ سالگی شب ادراری داشته باشند.

کودکان در بعضی شرایط چنان آشفته می شوند که ناآگاهانه می خواهند مانند سال های کودکیشان رفتار کنند. با اسباب کشی به خانه جدید ممکن است شب ادراری را از سر بگیرند و کودک با وجودی که در محیط جدید احساس خوشحالی می کند، امکان دارد احساس تنهایی و دلتنگی نیز او را به طور پنهانی آزار دهد.

در شرایط جوی که خانواده ها مجبورند مکانی که در آن زندگی می کردند را ترک گویند و به نقاط جدید و ناآشنا مهاجرت کنند، شب ادراری در میان کودکان بالغ نیز فراوان می شود.

علت اصلی و شایع شب ادراری در مرحله های نخست کودکی، تولد نوزاد جدید در خانواده است. نکته مهم این است که شب ادراری پسرها عمدی نیست زیرا در موقع ادرار شبانه، کودک به خوابی عمیق فرو رفته است و این احساسات با اوست که در شب بیدار مي شود و به شکل رویا اظهار وجود می کند.

شب ادراری معمولا هنگام خواب دیدن اتفاق می افتد که در آن کودک خود را پریشان حال و نگران و در عین حال ناتوان می بیند و کودکی که به خاطر تنهایی و یا حسادت نسبت به نوزاد جدید خانواده شب ادراری دارد، خواب می بیند که دیگر نسبت به او توجهی نمی شود، در حالی که طفل انسطار دارد مادرش با تمام وجود و همچون گذشته از او پرستاری کند.

وقتی کودکی تنهاست، والدین باید چند روز از او در بستر مناسب پرستاری کنند تا از دلبستگی بیرون آید. اگر فرزند تازه به دنیا آمده است باید کودک را مطمئن سازند که نوزاد هرگز جای او را نخواهد گرفت. نباید کودک را به خاطر شب ادراری مورد سرزنش قرار دهید، زیرا معمولا خود او از این کار شرمنده است. اگر اظهار امیدواری کنید که به زودی این عادت را ترک خواهد کرد، او را به خشک نگاه داشتن بسترش تشویق کرده اید.

اما درباره کودک ۲ تا ۵ ساله ای که هرگز ادرارش را نگاه می دارد چه باید کرد؟ که بین مادر و کودک، بر سر رفتن به توالت رنجشی به وجود می آید و کودک می پذیرد که در طی روز ادرارش را نگاه دارد و به موقع به توالت برود اما هنگام شب ادراری، این کنترل کاهش پیدا می کند و مقاومت کودک برای نگاه داشتن ادرار خود از بین می رود.

در این حالت باید درگیری با کودک را برسر رفتن به توالت از بین برد و از سرزنش و تحقیر او خودداری کرد و باید به کودک اطمینان داد که بزرگ شده است و به زودی این عمل را ترک خواهد کرد.

شب ادراری پسرها

برخی روانکاوانی که شب ادراری نزد کودکان را مورد بررسی قرار می دهند عقیده دارند که علت اصلی شایع ترین نوع شب ادراری نزد پسرها ( که ۸۰ درصد کودکان شب ادرار را تشکیل می دهند)، نداشتن اعتماد به نفس است، پسر بچه ای که به خود اطمینان ندارد و خود را نالایق به حساب می آورد ممکن است از رقابت با سایر کودکان و مقاومت در برابر آنها وحشت زده کند.

تدبیرهای والدین، ممکن است اثر داشته باشد، بیدار کردن شبانه کودک از خواب عمیق (معمولا کودکان شب ادرار خواب سنگین دارند) و بردن او به توالت و از نظر کودک فقط تاکیدی است براین نکته که او هنوز طفلی شیرخوار است، محدود کردن کودک در آشامیدن مایعات بعد از ساعت ۵ بعد از ظهر، باعث می شود که احساس تشنگی کند ( مثل من و شما و معمولا مجادله ای دایم را زمینه سازی می کند.

تهدید با وادار کردن کودک به شستن لباس ها و ملافه هایی که خیس کرده است و آویزان کردن آنها روی بند، باعث می شود که طفل از رسوایی وحشت کند.

پسرها همه نیروی خود را به کار می برند تا در این زمینه با مادر همکاری کنند، ولی نسبت به احساسات ناآگاهانه خویش که باعث شب ادراری می شود، اراده و تسلط و اختیاری ندارند… آنچه را که در بسیاری از موارد چنین کودکی نیاز دارد آن است که او را بیش از پیش مطمئن سازید که فردی شایسته است و این احساس نیر به یکباره بدست نمی آید بلکه با کمک و راهنمایی تدریجی والدین ایجاد می شود و رفتار والدین، به طور کلی نسبت به فرزند باید تشویق آمیز باشد، والدین می توانند به فرزندتان بگویند که آنها پسر بچه هایی را می شناسند که چنین مشکلی داشتند. اما تقریبا همه آن بچه ها به موقع مشکل را حل کردند و اظهار امیدواری کنند که مسئله کودکان آنها نیز حل خواهد شد.

به نظر من بهتر است در بیشتر موارد از بیدار کردن کودک در شب برای به توالت بردن و محدود کردن او در نوشیدن مایعات خودداری شود. ممکن است دادن یک پاداش مناسب، موثر باشد و حتی می توان در اولین فرصتی که بستر کودک خیس باشد یه وسیله ای را برایش خریداری کرد که از مدت ها قبل آرزوی داشتن آن را می کرده است و هدف والدین باید این باشد که فرزند آنها نسبت به سایر بچه ها احساس بهتری کند و از اعتماد والدین به خود مطمئن شود.

اگر پدر درخانه به کودک بی توجه است، می تواند با مشارکت در سرگرمی های فرزند، به او کمک و راهنمایی دهد و طفل را دلگرم سازد و مادر نیز باید سخن بریهایش را کاهش دهد. گاه مشاوره با آموزگار و مسئولین مدرسه و در شرایطی که مشکلات کودک زیاد باشد، مشورت با روانپزشک و روانشناس موثر است.

شب ادراری دخترها

شب ادراری در دخترها با پسرها فرق دارد. ” دختران شب ادرار و معمولا جسورند و با برادر یا مادرشان رقابت دارند. (مثلا ممکن است تصور کنند که بهتر از مادر می توانند از پدرشان مراقبت کنند و با او دوستی داشته باشند.) دراین حالت و وظیفه والدين آنست که فرزند را نسبت به این که دختر خلق شده است دلداری و اطمینان بدهند و علت های رقابت با برادر را از میان بردارند و به علاوه پدر باید به فرزند نشان بدهد که او را به عنوان یک دختر دوست بدارد، ولی مادرش به عنوان همسر و شریک زندگی او انتخاب شده است. راهنمایی کارشناسان می تواند برای رفع مشکل شب ادراری و آماده کردن دختر، به عنوان زنی که باید از زندگی لذت ببرد، مفید واقع شود.

روز ادراری

کودکان بزرگتر ( بالای ۲ سال) که در طی روز خود را خیس می کنند، مبتلا به بیماری های جسمی هستند, دفع ادرار در روز معمولا به مقدار مختصر، ولی در نوبت های زیاد انجام می گیرد. چنین کودکی باید توسط پزشک به دقت معاینه شود و در تمام موارد، ادرارش مورد آزمایش قرار گیرد و بیشتر کودکانی که در روز ادرار می کنند، دچار شب ادراری نیز هستند و رهنمود های گذشته، درباره آنها نیز باید مورد استفاده قرار گیرد.

اما در این جا، دو عامل دیگر را نیز باید مورد تاکید قرار داد. کودکانی که روز ادراری و خیس کردن خود را در روز به مدت طولانی و سالها ادامه می دهد، معمولا به خودسری، لجبازی و سهل انگاری گرایش دارند و اگر این گونه کودکان را تحت نظر بگیرید متوجه می شوید که طفل به خوبی درک می کند که متانعاش پرشده و او را ناراحت می کند، به طوری که بیقرار و ناراحت به خود می پیچد و پاهایش را به هم فشار می دهد، ولی از طرف دیگر کودک چنان مشغول بازی است که حاضر نمی شود قدمی برای راحت کردن خویش بردارد و در این حالت والدین نباید احساس نگرانی کنند؛

ولی اگر فرزند شما نسبت به انجام هرکاری تنبل و سهل انگار است، باید فکر کنید که نسبت به او سختگیری زیادی می شود. زیرا مقاومت در برابر دستورهای دیگران برای کودک چنان عادی می شود که نسبت به نیاز و فشار درونی خود نیز مقاومت نشان می دهد. این رفتار را تنبلی می گوییم، و مانند حرکت دادن اتومبیلی که ترمزش را کشیده اند دشوار است و به تلاش بسیار نیاز دارد.

شاید عده کمی از کودکان حتی شاد و سرحال نیز در حالت هیجان و خنده، ترس و با تحریک، نمی توانند مثانه شان را کنترل کنند و شلوارشان را حبس می کنند. این حالت عادی است و نباید باعث شرمندگی آنها شود و بسیاری از حیوانات نیز هنگام احساس خطر، خود به خود ادرار می کنند.

به نظر من مشکلات کودکان مانند ترسها، کمرویی، قلدری، زبونی و تسلیم پذیری و ناتوانی در انجام کارهای درسی، و همچنین رقابتی، احساس ناخشایندی بسیار شدید دخترها با مادر و برادر ابراز ناخشنودی دایم نسبت به دختر بودن خود و اهمیتی بیشتر از شب ادراری دارد، چرا که شب ادراری، به هرحال در مرحله بلوغ متوقف می شود و تنها در مواردی بسیار اندک است که شب ادراری با دشواری درمان می شود و هرگز معالجه نمی شود.

اگر والدین اصرار می کنند که فرزندشان به خوبی نمی تواند با سایر کودکان یا مربیان و حتی خود آنها سازگاری کند و امور در میان را به خوبی انجام دهد، باید از آموزگاران و دوستان و یا کارشناسان یاری بخواهند.

مصرف دارو، تاثیری موقتی دارد و دستگاه های جدید برقی که به محض خیس شدن بستر زنگی را به صدا در می آورد برای کودکان حساسی که مشکلات بسیاری دارند و یا کودکان زیر ۵ سال، مفید به نظر نمی رسد و مناسب ترین راه، آگاه کردن کودک است، به شکلی که خود از اطرافیان یاری طلب کند.

تکرار ادرار

ادرار کردن پیاپی (سللمالبول)، ممکن است به خاطر عفونت دستگاه دفع ادرار با بیماری قند باشد. در این حالت، کودک و نمونه ادرار باید مورد معاینه و آزمایش قرار گیرد.

علت دیگر تکرار ادرار، محدودیت گنجایش مثانه است و برخی افراد با وجود داشتن روحیه ای آرام و خونسرد، ولی به خاطر داشتن مثانه ای با گنجایش کم نمی توانند به اندازه سایر افراد ادرار را در مثانه شان نگاه دارند و بیشتر کودکان ( وبزرگسالان مبتلا به تکرار ادرار ، افرادی عصبانی و نگران هستند. این حالت ممکن است به علت فشار های روانی موقت ایجاد شده باشند.

حتی یک جوان ورزشکار و سالم نیز ممکن است قبل از شروع مسابقه، هر ۱۵ دقیقه یکبار به توالت برود و بنابراین به وظیفه والدين آنست که علت ناراحتی و اضطراب کودک را پیدا کنند و گاه علت تکرار ادرار و چگونگی رفتار والدین با کودک است و در مواردی دلیل آن، رفتار سایر کودکان با اوست و در بازه ای موارد علت را باید در روابط مدرسه جستجو کرد و در بیشتر موارد، علت تکرار ادرار ترکیبی از بدرفتاری خانواده و دوستان و مدرسه با کودک است و معمولا کودک کمرو، از معلم سخگیر گله دارد.

در این حال، اضطراب و ترس مانع از آنست که مثانه کودک، آرامش و استراحت لازم برای نگاه داشتن ادرار کافی را به دست آورد و دیگر آن که طعلل گرفتن اجازه از معلم برای رفتن به توالت ترس و نگرانی زیادی به خود را می دهد. مساله وقتی مشکل تر می شود که معلم نیز کودکان را برای رفتن به توالت مورد سرزنش قرار دهد و سختگیری کند، دراین حالت می توان با مجوز پزشک و توضیح کافی آموزگار را با چگونگی عملکرد دستگاه دفع ادرار کودک آشنا کرد، ملاقات خصوصی با معلم نیز می تواند باعث حل مشکل کودک شود.

سخت ادراری

گاه مجرای خروج ادرار در کودکان، به شکل مادرزادی تنگ است و آنها باید با تحمل فشار و سختی و به صورت قطره ای ادرارشان را دفع کنند و با بسته شدن مجرای ادرار برای قسمت های بالای این مجرا و کلیه ها زیان آور است و به همین علت باید با وسايل پزشکی باز و گشاد شود .

گاه در هوای گرم کودکی زیاد عرق می کند و مایعات نمی نوشد و ممكن است میزان ادرارش کاهش پیدا کند، با فاصله ( ۱۲ ساعته) ادرار کند و حالت آن غلیظ و رنگ آن تیره باشد. این کیفیت در زمان کمی نیز اتفاق میافتد. کودک خردسال و در هوای گرم نیز مانند حالت تب، نیازمند آن است که با یادآوری پیاپی والدین، در فاصله غذاها مايعاتی بنوشد.

علت سخت ادراری دخترها، معمولا عفونت مهل با واژن است که باعث تورم قسمت نعباسی مجرای ادرار نیز می شود و این التهاب ممکن است باعث شود که دختر بچه احساس دفع ادرار کند، ولی وقتی به توالت می رود نمی تواند ادرار نماید. در این حالت کودک و نمونه ادرارش باید مورد معاینه و آزمایش قرار گیرد. تا دسترسی به پزشک می توان کودک را چند بار در روز با آب گرم و جوش شیرین حمام داد و سپس واژن طفل را به آرامی با پارافین، پماد اسید بوریک با اکسید دوزنگ و با گرم، سرد، چرب کرد.

زخم آلت تناسلی بر بچه ها

گاه اطراف مجرای تناسلی پسر بچه ها کمی قرمز می شود که وجود میکروب است از خروج ادرار جلوگیری به عمل آورد. علت این زخم کوچک، آمونیاک است که از جمع شدن ادرار در لباس ها و کهنه های کودک و به وسیله میکرب مخصوصی به وجود می آید و روی آن در رختخواب احساس می شود. این عفونت بعد از یک سالگی و معمولا زمانی به وجود می آید که لب و گونه های کودک، به دفعات و با دقت تمیز نمی شوند.

مهم ترین نکته آن است که تا زمانی که به این عفونت مبتلاست، کلیه لباس ها و ملافه ها آغشته به ادرار کودک باید جوشانده و یا با محلول مناسب، ضد عفونی شوند، تا دچار شب ادراری نشوند.

÷وجود چرک در ادرار دخترها، ممکن است به خاطر عفونت دستگاه دفع ادرار نباشد. این علامت ممکن است همواره به دلیل عفونت مهبل ( واژن ) باشد و حتی اگر التهابی دیده نشود، بنابراین بدون بررسی و معاینه دقیق تر، هرگز نمی توان وجود چرک در ادرار دخترها را دلیل بر عفونت دستگاه دفع ادرار آنها دانست. اولین قدم برای تشخیص علت بیماری کودک فهمیدن ادرار خالص و یا آلوده است و به این منظور قبلا باید واژن کودک به ملایمت تمیز شده و خشک شود تا بشود اطمینان حاصل کرد که ادرار به عفونت احتمالی واژن آلوده نشده است.