از سرطان مثانه بیشتر بدانیم/تشخیص و درمان

از سرطان مثانه بیشتر بدانیم/تشخیص و درمان

سرطان مثانه مهم ترین سرطان مجاری ادراری است. با کشف علت، معالجه به موقع و رژیم غذایی پیش بینی شده می‌توان خطرات  این سرطان را به حداقل رساند.

اندام مثانه توخالی است و در قسمت زیرین شکم جای دارد. ظاهرش همچون یک بادکنک است و دارای یک دیواره ماهیچه‌ای است که امکان انقباض و انبساط را فراهم می‌کند. ادرار تا آن زمانی که از بدن بیرون رود، در مثانه شکل می‌ گیرد. ادرار، مایعی اضافی(دفعی) است که بوسیله کلیه‌ها در زمان پاک ‌سازی خون بوجود می آید. ادرار بوسیله دو لوله به نام میزنای از کلیه‌ها به مثانه ریخته می شود. زمانی ‌که مثانه در حین ادرار کردن تخلیه می‌شود، ادرار از طریق لوله‌ای به‌ نام پیشابراه از مثانه و در نتیجه از بدن بیرون می رود.

در این بین سرطان مثانه از سرطان‌های سلول‌های پوششی (رشد سلول‌های سرطانی در دیواره مثانه که در بیشتر موارد به شکل یک توده گل کلمی است) به حساب می آید، مرگ بارترین سرطان مجاری ادراری و دومین سرطان مهم دستگاه ادراری-تناسلی است که اگر به موقع درمان نشود تومور رشد کرده و به بیرون از مثانه توسعه پیدا می‌کند. میزان سن متوسط برای تشخیص سرطان مثانه ۶۵ سالگی است و این سرطان ۷% از همه سرطان‌ها را بوجود می آید.

انواع سرطان مثانه

با توجه به نوع سلول‌های سرطانی در سلول‌های پوشش مجاری ادراری مثانه، سه نوع سرطان بوجود می آید:

کارسینوم سلول ترانزیشنال (Transitional Cell Carcinoma): از انواع سرطانی که در سلول‌ها در درونی‌ترین لایه پوشش دستگاه ادراری در ارتباط با مثانه بوجود می آید. اکثر سرطان‌های مثانه در این سلول‌های مرتجی ایجاد می‌شوند.

کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma): سرطانی که در سلول سنگفرش گونه که سلول‌هایی کوچک و مسطح هستند بوجود می آید و اکان دارد پس از عفونت‌ها یا التهاب‌های طولانی مدت، در پوشش دستگاه ادراری مثانه ایجاد می شود. این سرطان زیر میکروسکوپ مثل سرطان پوست است.

آدنوکارسینوم (Adenocarcinoma): سرطانی است که در سلول‌های غده‌ای (Glandular) مثانه بوجود می آید. سلول‌های غده‌ای که در پوشش مجاری ادراری مثانه موجود است، موادی مخاط ایجاد می شود.

علائم سرطان مثانه

• شایع‌ترین نشانه سرطان مثانه، ایجاد خون در ادرار (هماچوری) است که امکان دارد با چشم دیده شود یا فقط با آزمایش ادرار تشخیص داده شود. وجود خون در ادرار در اکثر موارد بدون احساس درد است، اما در تعداد کمی از بیماران امکان دارد که با تکرر،‌ فوریت و سوزش ادرار همراه است. دیدن کمی خون در ادرار می‌تواند نشانه ای از یک بیماری مهلک باشد. بنابراین افراد باید آن را جدی گرفته و حتما به پزشک مراجعه کنند.
• کم‌خونی به دلیل از دست دادن خون به صورت شدید
• کاهش وزن زیاد، دردهای استخوانی که در مراحل پیشرفته این سرطان بوجود می آید.
• درد هم می‌تواند یک نشانه سرطان مثانه باشد. درد امکان دارد در پهلوها، بالای ناحیه تناسلی یا در پرینه (حد فاصل بین واژن یا آلت تناسلی مردانه و مقعد) ایجاد می شود. درد پهلو هنگامی که همه یا قسمتی از حالت (لول وصل کنندۀ کلیه به مثانه ) هر سمتی مسدود شده باشد می‌تواند ایجاد شود. همچنین درد می‌تواند در زمان ادرار هم بوجود آید که به آن ” دیس یوریا –Dysuria ” گفته می شود.

چه عواملی امکان دارد باعث بروز سرطان مثانه شود؟

• استعمال سیگار: اصلی ترین عامل ابتلا به سرطان مثانه مصرف دخانیات است و میزان خطر بسته به زمان و میزان استعلام سیگار دارد. خطر ایجاد سرطان مثانه در افراد سیگاری دو برابر افراد غیر سیگاری است.
• سرطان مثانه در مردان و افراد پیر بیشتر مشاهده می‌شود. میانگین سنی افراد در زمان تشخیص ۶۵ سال است. براین اساس جنسیت (در ایران، در مردان چهار برابر بیش‌تر از زنان به سرطان مثانه بروز می کند.) و سن از عوامل مهم بر سرطان مثانه هستند.
• سابقه خانوادگی، احتمال ابتلا به این سرطان را چند برابر می‌کند.
• احتمال بروز سرطان مثانه در سفیدپوستان بیشتر از سیاه‌پوستان است.
• تماس‌های کاری با مواد شیمیایی همچون رنگ‌های صنعتی، دود زغال‌سنگ، یا مواد شیمیایی در لاستیک‌سازی، بعضی رنگ‌ها یا میزان احتمال ابتلاء به سرطان مثانه را بالا می برد. (زمان زیادی طول می‌کشد تا سرطان مثانه.)
• تركیبات آروماتیك که در آلودگی هوا با اتصال به دی.ان.آموجود است  (DNA) و تجزیه آن ممکن است بروز سرطان را افزایش می‌دهند.
• عفونت‌های ادراری درمان نشده
• تروما به اپی‌تلیوم مثانه ناشی از سنگ و عفونت‌های مکرر.
• سیكلوفسفامید كه در شیمی درمانی و برای درمان بعضی از انواع سرطان‌ها استفاده می شود تنها ماده‌ ای است که علت بالا رفتن خطر ابتلا به سرطان مثانه می‌شود.
• استفادۀ زیاد از سوند برای ادرار کردن.
• نوشیدن آبی که دارای مقدار زیادی آرسنیک است.

را‌ه‌های تشحیض سرطان مثانه

• آزمایش ادرار که شامل تحلیل ادرار و سیتولوژی ادرار است:

تحلیل ادرار: در این آزمایش از یک نوار ادراری که در برابر برخی ‌اصول ادرار همچون وجود گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و گلوکز (قند) تغییر رنگ می‌دهد، مورد استفاده قرار می دهد. همچنین ادرار زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.

سیتولوژی ادرار: آزمایشی که در طول آن یک آسیب شناس نمونه ادرار را زیر میکروسکوپ می بیند، که مشاهده می کند آیا سلول‌های غیر عادی با منشأ پوشش مثانه مشاهده می‌کند یا خیر. هم چنین آسیب شناس می‌تواند تشخیص دهد که سلول‌های غیر عادی سرطانی هستند یا خیر.

• سیستوسکوپی: سیستوسکوپی که به آن سیستواورتروسکوپی (مشاهده مستقیم درون مثانه و مجرای ادراری) نیز می گویند، راهی است که برای مشاهده پوشش داخلی مثانه و مجرای ادراری بکار گرفته می شود. این کار باید بوسیله یک اورولوژیست در اتاق عمل مورد استفاده قرار گیرد. زمانی این کار در مطب صورت می گیرد، یک ژل بی‌حس کننده به مجاری ادراری مالیده می شود تا بیمار کمتر احساس درد کند. لوله باریک و دوربین (که به آن سیستوسکوپ می‌گویند) بوسیله مجرای ادرار به داخل مثانه رهنمود می شود با بکارگیری سیستوسکوپ پزشک پوشش داخلی مثانه و مجرای ادراری را بررسی می‌کند. در صورت مشاهده بافت غیر طبیعی از آن نمونه‌برداری می‌شود. نمونه برداری در مطب یا اتاق عمل انجام می‌شود. این نمونه برداشته شده از نظر وجود سلول‌های سرطانی با میکروسکوپ بررسی می‌شود.
• سونوگرافی از داخل شکم
• سی تی اسکن از استخوان
• رادیوگرافی ساز قفسه سینه

مرحله بندی سرطان مثانه

مرحله‌بندی سرطان مثانه به نفوذ تومور در داخل بافت مثانه، گره‌های لنفاویِ کناره مثانه و افزایش تومور به سایر اعضای بدن بستگی دارد. بعد از تشخیص قطعی سرطان مثانه چندین آزمایش جهت تعیین مرحله سرطان انجام می‌شود. این آزمایش‌ها شامل عکس قفسه سینه (Chest X-ray)، سی تی اسکن و ام آر آی (MRI) لگن می‌باشد.

معمولی ترین روش مرحله بندی سرطان بکارگیری سیستم TNM است که معنای T:تومور، N:گره لنفاوی و M: متاستاز می باشد. نظام فوق چهار مرحله را در سرطان توضیح می‌دهد.

مراحل تومور (T) به شرح ذیل می باشد:

T0: هیچ توده ای در مثانه دیده نشد.

T1: تومور تنها در سطح داخلی مثانه دیده شد.

T2: تومور داخل لایه عضلانی مثانه وارد می شود؛ درگیری سطحی (T2a)، درگیری عمقی (T2b). مرحله ۲ و مراحل بالاتر در مرحله سرطان‌های هجومی واقع هستند.

T3: تومور با عبور از سطح عضلانی، سطح چربی احاطه شده مثانه را درگیر می‌کند.

T4: تومور اعضای نزدیک از جمله پروستات، روده، واژن یا رحم را درگیر کرده است.

درجه بندی سرطان مثانه

درجه بندی سرطان، به شکل سلول‌ها در زیر میکروسکوپ مربوط می‌شود. درجه سرطان فاکتوری در پیش‌بینی احتمال عود سرطان پس از درمان و شانس زنده ماندن فرد مبتلا می‌باشد. تومورهای مثانه به دو درجه پایین (low) و بالا (High) تقسیم می‌شوند. درجه تومورهای غیر تهاجمی می‌تواند پایین و بالا باشد. در صورتی که تمام تومورهای تهاجمی (تومور مرحلۀ T1 و بیشتر) درجه بالا هستند.

راه‌های پیشگیری از سرطان مثانه

دوری از سیگار، اجتناب از قرار گرفتن در معرض تنفس مواد شیمیایی و نوشیدن مایعات زیاد می‌تواند خطر ابتلا به سرطان مثانه را در افراد کاهش دهد. نوشیدن مایعات زیاد، تولید ادرار را افزایش داده و در نتیجه مثانه فرد فعالیت بیشتری می‌کند. این کار باعث می‌شود تا هر نوع ماده سرطان‌زایی که ممکن است در ادرار وجود داشته باشد رقیق شده و دفع گردد و به این ترتیب مدت زمانی که این‌گونه مواد شیمیایی در مجاورت سلول‌های مثانه باقی می‌مانند، کم می‌شود.

درمان سرطان مثانه

درمان سرطان مثانه از چهار طریق امکان‌پذیر است:

• جراحی
• شیمی‌درمانی
• پرتو درمانی
• ایمونو تراپی (در این روش (Immunotherapy)، سیستم دفاعی طبیعی بدن شما به سلول‌های سرطانی مثانه هجوم خواهند برد.)

انتخاب راه درمان تومور مثانه به مهاجم یا غیر مهاجم بودن و میزان پیشرفت آن بستگی دارد. برای تومورهای غیر مهاجمی که زود تشخیص داده می‌شوند پزشک سعی می‌کند تومور را از طریق یک اشعه الکتریکی شدید که به وسیله سیستوسکوپ وارد مثانه می‌شود تخریب کند. این روش درمانی فولگوریشن نامیده می‌شود. برای تومورهای کوچک این روش تنها روش لازم است و نیاز به سایر اقدامات نمی‌باشد. یک روش درمانی دیگر شامل ریختن داروهای شیمی‌درمانی در درون مثانه است. این روش درمانی هیچ عارضه خاصی برای شما ایجاد نمی‌کند.

تومورهای بزرگتر که به درون عضلات دیواره مثانه راه یافته‌اند باید به وسیله عمل جراحی برداشته شوند. بعضی اوقات قسمتی از مثانه یا تمام آن برداشته می‌شود. این عمل جراحی سیستکتومی نام دارد. در این عمل حالب (مجرایی که ادرار را از کلیه به مثانه هدایت می‌کند) به قسمتی از روده کوچک که ایلئوم نامیده می‌شود متصل می‌شود تا ادرار از کلیه به ایلئوم هدایت شود. سپس سوراخی بر روی شکم ایجاد می‌شود تا ادرار ازطریق این مجرا از روده خارج شود. یک کیسه پلاستیکی مخصوص نیز به این سوراخ متصل می‌شود. بیماران بعد از درمان باید تا ۵ سال تحت نظر باشند تا از عود احتمالی این بیماری جلوگیری شود.

رژیم غذایی مناسب برای سرطان مثانه چیست؟

• متخصصان هشدار دادند افرادی که روزانه بیش از ۵۳ گرم پنیر (۵۳ گرم پنیر تقریبا به اندازه یک تکه کوچک شکلات است.) مصرف می‌کنند احتمال بروز سرطان مثانه در آن‌ها بیش از ۵۰ درصد افزایش می‌یابد. در عین حال خوردن کمتر از این مقدار پنیر در روز هیچ خطری برای سلامت مثانه ندارد.
• چربی‌های اشباع شده مثل گوشت و لبنیات احتمال بروز این سرطان را تشدید کرده اما در عوض چربی‌های سالم مثل روغن زیتون نقش حفاظت کننده در برابر این بیماری دارند.
• مصرف چای سبز منجر به کاهش التهابات در جدار مثانه و سایر سلول‌های بدن می‌شود و نقش پیشگیری کننده در سرطان مثانه را دارد. ترب و تربچه نیز نقش پیشگیری کننده‌ای در وقوع سرطان مثانه دارند.
• مصرف ماست نیز در خانم ها ۴۶% ودر آقایان ۳۶% نقش پیشگیری کننده دارد.
• سبزیجات به خصوص کلم بروکلی و فلفل سبز (فلفل سبز سرشار از ویتامین A و C است که از جمله ویتامین‌های ضداکسیدان هستند و روی رادیکال‌های آزاد که اثر تخریبی بر روی سلول‌های سالم دارند، اثرگذارند) استفاده کنید.
• مصرف آنتی اكسیدان‌ها مانند ویتامین آ، ای، سی، روی و سلنیوم نقش مهمی در پیشگیری از بروز سرطان مثانه دارد.