در مورد بیماری ایدز بیشتر بدانیم

آنچه که باید در مورد بیماری ایدز بدانیم

سیستم ایمنی بدن برای حفاظت از بدن بوجود آمده است . این سیستم متشکل از سلول ها و بافتهای متعدد است که با هم و به صورت هماهنگ عمل می کنند و نقش دفاعی خود را ایفا می کنند . نقص در هر یک از اجزای سیستم ایمنی باعث میشود تا فرد نسبت به عوامل عفونی یا سایر بیماریها از جمله سرطان ها حساس شود . نقص ایمنی به دو صورت بوجود می آید . نقص ایمنی با مادرزادی است که در این صورت فرد از هنگام تولد یک بخش یا یک یا چند نوع از سلولهای سیستم ایمنی را ندارد یا از نظر عملکردی این سلولها يا بخشها دچار اختلال هستند.

نقص ایمنی همچنین می تواند پس از تولد و بعدها در فرد ایجاد شود . یعنی فرد در طول زندگی خود مبتلا به نقص در سیستم ایمنی شود و به همین دلیل به آن نقص ایمنی اکتسابی گفته می شود . نقص ایمنی اکتسابی خود ممکن است به دلایل مختلف بروز کند . یکی از مواردی که فرد را مبتلا به نقص ایمنی می کند ، آلودگی با ویروسی به نام ویروس نقص ایمنی اکتسابی انسانی ( Human Immundeficiency Virus ) است .

کلمه HIV از ابتدای این کلمات که زیر آنها خط کشیده شده است ، گرفته شده است . از آنجا که این ویروس انواع مختلفی دارد و می تواند حيوانات متفاوتی را آلوده کند ، برای مشخص شدن نوع آن ، لفظ انسانی ( یعنی می تواند انسان را آلوده کند  را برای آن به کار می برند . کلمه ایدز (AIDS) برگرفته از ابتدای کلمات (Acquired Immundeficiency Syndrome) به معنای سندرم نقص ایمنی اکتسابی با مجموعه بیماریهایی که توسط ویروس نقص ایمنی اکتسابی ایجاد می شود ، می باشد .

در واقع عفونت با ویروس HIV می تواند منجر به سندرم نقص ایمنی اکتسابی یا همان ایدز شود . تنها عارضه عفونت  HIV همان ایدز می باشد . یک شخص آلوده به عفونت  HIV را هنگامی می گوییم دچار ایدز شده که به بعضی از بیماریهای مرتبط با ایدز دچار شده باشد . در واقع عفونت با  HIV شرایطی را بواسطه کاهش ایمنی بدن فراهم می کند که بدن مبتلا به انواع و اقسام بیماریها می شود . این بیماری ها شامل عفونت های فرصت طلب ( بیماری هایی که فقط در افراد مبتلا به نقص ایمنی بروز می کنند و در افراد سالم از نظر سیستم ایمنی توانایی ایجاد بیماری را ندارند )، برخی از انواع سرطان ها و اختلالات عصبی می باشند.

تاریخچه ای مختصر در مورد بیماری ایدز

تاریخ در در اواخر دهه ۱۹۷۰و اوایل دهه ۱۹۸۰بیماران متعددی که قبلا سالم بوده اند اما دچار نقص ایمنی گردیده بودند در اروپا و آمریکا مورد درمان قرار گرفتند . در این افراد علائم جدید و غیر معمولی همانند وجود عفونت های فرصت طلب و انواع سرطان ها دیده می شد . یک وجه تشابه این افراد این بود که نوعی از گلبولهای سفید آنها به نام النفوسیت T ( لنفوسیت هایی که در غده تیموس [Thymus] رشد می کنند را لنفوسیت T می گویند ) کاهش نشان می داد .

بیماری در ژوئن ۱۹۸۱و زمانی که مرکز کنترل بیماری ها در آمریکا (CDC) پنج مورد از بیماری را نزد پنج مرد کالیفرنیایی گزارش داد ، مورد توجه قرار گرفت. پس از چندی گزارشات متعددی این بیماری را نزد مردان همجنس باز و افرادی که داروی تزریقی استفاده می کردند ، نشان داد . پس از چند ماه مشخص شد نوعی بیماری نقص ایمنی مشابه ، افرادی که دچار هموفیلی هستند ، دریافت کنندگان خون، مهاجرین از هائیتی و از همه مهمتر زوج های جنسی و با بچه های آنها را مبتلا می سازد. الگوی همه گیری شناسی بیماری این حدس را به وجود می آورد که بیماری جدید از طریق یک عامل بیماری زای جدید که در خون آلوده وجود دارد و یا از طریق جنسی منتقل می گردد ، ایجاد می شود . بین سالهای ۱۹۸۱تا ۱۹۸۳میکروب های زیادی توسط دانشمندان به عنوان عامل ایجاد کننده بیماری فرض گردیدند.

در سال ۱۹۸۳ دانشمندان انستیتو پاستور فرانسه ویروسی را از فرد بیماری جدا کردند که ویژگی های دسته ای از ویروس ها به نام رتروویروس ها را داشت . (بسیاری از موجودات از DNA به عنوان ماده ژنتیکی خود استفاده می کنند و وقتی می خواهند پروتئینی بسازند از روی DNA مولکول RNA می سازند و سپس اطلاعات RNA تبدیل به پروتئین می شود یعنی اطلاعات DNA تبدیل به RNA می شود . ژنوم رتروویروسها به صورت RNA است و آنها به صورت معکوس قادرند با آنزیمی به نام رونوشت بردار معکوس و ترائس کریپاز معکوس  از روی  DNA، RNA  بسازند، به همین دلیل به این ویروس ها رتروویروس ( رترو به معنی برگشتی)  گفته می شود. سپس دانشمندی به نام گالو ( Gallo) از آمریکا جدا سازی رتروویروسی از بیماران ایدزی را گزارش نمود . این ویروس بعدها ۱ HIV- نام گرفت. در سال ۱۹۸۶رتروویروس دیگری که تفاوت هایی با ۱-HIV داشت و بیماری خفیف تری ایجاد می نمود ، شناسایی گردید و ۲ HIV نام گرفت . طی ۱۰ سال پس از شناسایی ایدز ، ۱۷۳کشور اعلام کردند که در کشور آنها ایدز وجود دارد . اکنون پس از سه دهه تصور می شود بیش از ۵۰میلیون نفر در دنيا آلوده به HIV باشند . به نظر می رسد شیوع ایدز در کشورهای توسعه یافته رو به کاهش است اما در سایر کشورهای جهان رو به افزایش می باشد .

بعد از تحقیقات گسترده ، درمانهای جدید به همراه توانایی سنجش میزان RNA (ژن ویروس ) ویروس HIV منجر به پیشرفت زیادی در درمان بیماری افراد می شد که به این درمانها دسترسی داشتند. درمان ضد ویروس HIV مانند سایر موارد پزشکی پیوسته رو به تغيير بوده است . پیشرفت های زیادی در درمان افراد مبتلا که به وسیله نهم زندگی ویروس به وجود آمده است ، منجر به کنترل ویروس شده و دوره پیشرفت بیماری را تغيير داده است. در حال حاضر بیماران به مدت چند سال از درمان ترکیبی استفاده می کنند که در آنها میزان عود بیماری ( به علت مقاومت دارویی ) کم است.

حفظ سیستم ایمنی و کنترل بلند مدت یا حذف ویروس با کمترین سمیت مهمترین مشکل می باشد که البته کوشش ها برای رفع این مشکل ادامه دارد . همانطور که می دانیم بیماری ایدز جنبه های اجتماعی نیز دارد . به علاوه علیرغم پیشرفت های قابل توجه، اثرات اجتماعی و اقتصادی شیوع جهانی HIV شروع به مشکل ساز شدن کرده است . البته باید تأكید شود واکسن های ضد HIV که تولید شده اند ، نتایج امیدوار کننده ای را در داوطلبان انسانی داشته اند .

علیرغم پیشرفت در درمان افراد مبتلا ، در حال حاضر آموزش عمومی در درجه اول اهمیت قرار دارد و بهترین درمان ، پیشگیری است . به طور کلی آموزش و آگاه ساختن افراد جامعه براساس برنامه های مدون و منظم اولین و مؤثرترین قدم در این مبارزه می باشد .

ساختار و چرخه زندگی ویروس HIV

چرخه زندگی ویروس HIV به وسیله برخورد میزبان با HIV آغاز می شود . شایع ترین راه های انتقال ویروس ، انتقال جنسی ( مخاط مقعد و واژن ) ، تماس با مایعات افراد آلوده مثل خون و فراورده های خونی ، انتقال مادر به فرزند و گهگاهی انتقال از طریق برخورد شغلی می باشد. عفونت حاد HIV اغلب به صورت یک بیماری علامت دار اما گذرا که به خاطر تکثیر بالای ویروس و ایجاد پاسخ های ایمنی است ، بروز می کند . در سطح گلبول های سفید خون از نوع T و ماکروفاژ و نوعی سلول دیگر به نام دندریتیک گیرنده ای به نام CD4 و نیز کمک گیرنده ای برای ویروس  HIV وجود دارد .

برخی افراد به صورت ژنتیکی فاقد مولکول های گیرنده هستند و بنابراین مقاوم به HIV می باشند. عفونت به وسیله اتصال ویروس به مولکول CD4 سطح این سلولها و کمک گیرنده آغاز می شود . ذرات ویروسی ابتدا به سطح سلول می چسبند و سپس پوشش ویروس با غشاء سلول میزبان ادغام می شود و ویروس وارد سلول می گردد . وقتی ویروس وارد سلول شد به وسیله آنزیم رونوشت بردار معکوس مولکول RNA خود را تبدیل به DNA می کند . سپس DNA آن با DNA سلول ادغام می شود . بنابراین سلولی که این اتفاق برایش بیافتد تا آخر عمر خود حاوی DNA ویروس است و اگر تکثیر هم پیدا کند DNA ویروس به همراه آن تکثیر می یابد و به سلول های حاصل از تکثیر خواهد رسید. این وضعیت چندین پیامد به همراه دارد که به شرح زیر است :

۱-وقتی سلول تکثیر می یابد لاجرم DNA ويروس هم تکثیر می یابد .

 ۲-ویروس می تواند با استفاده از ماشین پروتئین سازی سلول ، پروتئین هایش را بسازد .

۳-ویروس می تواند برای مدتها غیرفعال بماند و هیچ گونه علامتی در بدن ایجاد نکند .

۴-با تكثير سريع و ایجاد ويروس های متعدد در سلول ، سلول را از بین ببرد و آن را بترکاند.

HIV پس از آزاد شدن از یک سلول ، می تواند به همان شیوه مجددا سلول دیگری را آلوده کند و آن را از بین ببرد. ویروس HIV می تواند موجب نابودی هر سلولی که CD4 را دارد ، بشود . از بین سلول هایی که می توانند به HIV آلوده شوند ، مهمترین آنها لنفوسیت نوع T است چرا که نقش مهمی در سیستم ایمنی بر عهده دارد . با پیشرفت بیماری و تخریب سلولهای T توسط ویروس ، تعداد این سلول ها در خون کم می شود تا حدی که دیگر بدن قادر به مقابله با عوامل عفونی و سرطانی نیست . سلولهای آلوده به ویروس ۲روز پس از برخورد فرد با ویروس در غده های لنفی و ۵روز بعد در خون دیده می شوند . در افرادی که به HIV آلوده می شوند ، یک افزایش سریع در میزان ویروس در خون صورت می گیرد که به همراه آن انتشار ویروس به سایر نقاط بدن انجام می شود و ویروس از این راه می تواند به سیستم عصبی هم برود . پس از این مرحله تعداد ویروس به خاطر پاسخ ایمنی رو به کاهش می گذارد . در ابتدا پاسخ ایمنی رشد ویروس را کنترل می کند اما به دلیل آنکه ژنوم ویروس وارد DNA سلول می شود ، نهایتا این ویروس است که پیروز می شود .

اگر میکروبی وارد بدن شود و آن لنفوسیت T آلوده به HIV بخواهد با میکروب وارد شده به بدن مقابله کند باید فعال شود که این فعال شدن منجر به تکثیر ویروس HIV داخل لنفوسیت T می شود . در هر حال فعال شدن لنفوسیت T برای از بین بردن سایر میکروب ها منجر به تخریب لنفوسیت ها و کاهش ایمنی می شود. از آن جا که عملکرد مناسب انواع دیگر گلبول های سفید مثل ماکروفاژ ها( که خود نیز توسط HIV آلوده شده و از بین می روند) و لنفوسیت های B در گرو یاری سلول لنفوسیت T است، با از بین رفتن سلول های T کل سیستم ایمنی تضعیف می شود.