مجله سلامت

با خواص درمانی این گیاهان شیرین بیشتر آشنا شوید

شقاقل

شقاقل را به فارسی زردک ریگی یا زردک ریش بزی میگویند.

ریشه شقاقل پر گره بوده، موقعی که آن را از خاک در می آورند جدار آن چسبیده و پررنگ است و عنوان زردک ریگی آن به علت همین موضوع است. شقاقل سیخک ندارد و مغز و ریشه آن یکنواخت بوده سفیدرنگ و به کلفتی انگشت دراز بوده، طعمش شیرین است. ساقه های آن هم با زردک فرق دارد و دارای گره زیاد بود، بر روی هر گره برگی می روید و چون این برگها مانند ریش بز از هم فاصله دارند، در فارسی و فرنگی به آن «ریش بزی» لقب داده اند. میوه بوته آن آبدار و سیاهرنگ و به اندازه یک نخود است. ریشه شقاقل سنگین و دیرهضم است، ولی وقتی که با شکر و عسل به صورت مربا در بیاید، هضم آن آسان تر شده، براحتی خورده میشود.”

شیر نیک، شیرینک، یاشینک

شیرینک را به فرانسه ماش میگویند. اسم مصطلح آن (والریانلا) است. این گیاه به طور خودرو در اروپا و شمال آفریقا و آسیای صغیر می روید و اگر آن را بکارند، جنس آن بهتر می شود، در فرانسه این گیاه را به صورت سالاد میخورند لئونس کارلیه نویسنده کتاب سبزیها و میوههای شفابخش درباره شیرینک می نویسد: شیر نیک سرشار از ویتامینهای «آA» و «ث C» خنک ومسکن است و روده ها را پاک میکند. مصرف آن برای اشخاصی که ورم کلیه پیدا کردهاند تجویز میشود. اگر شیرینک را با آب گوجه فرنگی و مقدار خیلی کمی سیر سالاد کنند، این سالاد، برای کسانی که بی خواب هستند مفید است و آنها را برای خوابی راحت و آرام آماده می سازد.

این سبزی که در ایران جزء سبزیهای صحرایی است، برانی آن بسیار خوشمزه میباشد، به علت داشتن مواد صمغی، غشاء معدی را روغن زده، معده را پاک میکند. دارای ویتامین ث نیز می باشد” برگهای شیرینک از خونریزی معده جلوگیری میکند. اگر مسموم شدید از ریشه آن استفاده کنید. برای رماتیسم مفید و آب ریشه خام شیرینک زگیل را از بین میبرد. برای مسلولین نفع بسیار دارد. گل شینک را روی زخم سوختگی قرار دهید تا از قدرت آن در التیام سوختگی پی ببرید.

شیرین بیان

در شیرین بیان ماده قندی و شیرین و لعابداری وجود دارد که در آب حل می شود و دارای خواص خلط آور و نرم کننده سینه میباشد، این گیاه، خنک، مدر، مسکن، بیشتر در عفونتهای نزلهای و سرفه دار مصرف میگردد. از ریشه شیرین بیان به مقدار مساوی با بید گیاه مخلوط و دمکرده، نوشابه ای خنک و ادرار آور به دست خواهد آمد. ریشه شیرین بیان را به مقدار ۲۵ تا ۳۰ گرم در یک لیتر آب میجوشانند و مصرف می کنند، ریشه شیرین بیان، اشتهاآور و ادرار آور، خنک، دوای سینه و سرفه و در التیام زخم معده و همچنین در تقویت غده های مافوق کمک بزرگی می کند و در عفونتهای گلو و برونشها و درد زوده ها مصرف میکنند، مقدار مصرف آن در این مورد: پنجاه گرم ریشه آن را در یک لیتر آب پنج دقیقه جوشانیده ۱۲ ساعت به حال خودش بگذارید تا خوب خیس بخورد و سپس آن را بنوشید.

شیرین بیان را مهک یا مخ اصفهانی، می نامند.

شیرین بیان را در یک لیتر آب آنقدر میجوشانند تا سه چهارم آب آن تبخیر و کم شود و سپس این جوشانده را که غلیظ است برای شستشوی دهان در وقتی که زبان قرمز شده و یا روی آن دانه زده و یا ترک خورده است استعمال می کنند، این جوشانده برای شستشو و کمپرسی چشم نیز وقتی چشم مبتلا به ملتحمه و یا بلغاریته شده است نیز مفید و مؤثر است. با پودر شیرین بیان نوشابه خنکی به نام کوکو درست می کنند که یک نام آن مخ می باشد.

ریشه شرین بیان را اصل سوسی و خود شیرین بیان را سوسی می گویند. اصل هم به معنی ریشه است. اطباء آلمان و هلند از خاصیت عجیب شیرین بیان برای معالجه زخم معده حیران شدهاند. ایرانیان و یونانیان در قدیم برای گیاه شیرین بیان خاصیت زیادی قائل بودند.

(دکتر رودس هلندی) برای این که بداند این داروی عجیب چیست که مرض زخم معده را که تمام اطباء دنیا از معالجه آن عاجز هستند معالجه می کند، از عطاری که زخم معده را با این گیاه معالجه می نمود سؤال کرد و گفت باور نمی کنم که گیاه نامبرده زخم معده را معالجه کند اعطار جواب داد امتحان کن، ترتیب درست کردن آن را به او آموخت. چون این موضوع قدری مفصل است لذا در کتاب (دکتر برای همه) تالیف اینجانب شرح داده شده است. برای خواص این گیاه قدری توضیح لازم بود که گفته شد.

شیر خشت

شیرخشت، شیرخاشاک یا شیرخشک هم نامیده می شود. از دانشمندان مشرق زمین بوعلی سینا، ابن ہیطار، عطار، حکیم مومن، از دانشمندان مغرب زمین، (پولاک)، (پرآنژ) و (لوسیانی) و دیگران در کتب از آن خود اسم بردهاند، شیر خشک به شکل گلوله های کوچک که گاهی به اندازه یک نخود است، از درختچه مخصوص میجوشد و ظاهر می گردد.

رنگ آن سفید و در مجاورت هوا سفت و سخت می شود، ولی مقداری رطوبت در داخل خود نگه می دارد.

شیر خشتی که در بازارهای ایران فروخته می شود، آمیخته با آرد است، زیرا شیرخشت هنگام تابستان تولید میشود و برای بدست آوردن، روستاییها به کمک کارد کوچکی شیرخشت را از روی درختچه آن کنده در کیسه آرد میاندازند تا تکه های آن به هم بچسبند. طعم شیرخشت شیرین و بویی ندارد، شیر خشت معروف و اصیل در شهرستانک و النگه و کن، به دست میآید و به نام شیرخشت شهری و شیرخشت تهرانی معروف است.

در زمان قدیم که تبهای عفونی زیاد و داروهای جدید وجود نداشت، پزشکان ایرانی جزو داروهای لازم شیرخشت را تجویز میکردند، شیرخشت تهران به اندازه کافی نبود، از افغانستان می آوردند که به نام شیرخشت هرات معروف است. شیرخشت حشرات را به خود جذب می کند، شیرخشت دارای مواد قندی و صمغی است و شیرینی آن مربوط به ساکاروز نیست، شیرخشت را به طور مسهل و ملین در تبهای عفونی مشکوک به کار می برند. هیچ گونه ناراحتی و با تولید پوست نمی کند. فقط اشتها را از بین می برد و قوه باه راکم می کند.

مقدار مصرف آن ده تا صد گرم است که باید در آبگرم و یا شیر و یا دم کرده، حل وصاف نمایند یا با گیاهان دارویی دیگر مخلوط کنند، شیرخشت برای بچه هایی که مبتلا به سرخک شده اند و یا اشخاصی که از بستر کسالت برخاسته، دوره نقاهت را میگذارنند تجویز میشود، شیر خشت کاملترین دارو در ہیماری ہرونشیٹ مزمن و حصبه است، مخصوصاً برای کودکان تجویز می شده

است.

شکر تیغال

این گیاه تیغی است از خانواده خارخاسک یا خارخسک و به نامهای تیغال و تیغال و شکر تیار، منجک و آن از دسته ی قاب یا لان است به نام (خزوکک)، طرز ساختمان این گیاه با سایر انگبینها فرق دارد. زیرا خزوکک برای تغذیه خود نمیسازد، بلکه برای حفظ نوزاد خود (نیکنوش) گیاهان را گرفته، آن را په صورات انگبین در آورده، مانند پیله دور تخمها و نوزاد خود می تند و پس از چندی که نوزاد بالغ شد، پیله را سوراخ کرده از آن خارج می شود. همین پیله شکرتیغال است و ترکیبات آن عبارتند؛ سلولز، نشاسته و قندی به نام تره هالز، در آن یک مادهای ضد حساسیت نیز وجود دارد و به همین جهت است که بعضی از بیمارانی که مبتلا به تنگ نفس میباشند، از جوشانده شکرتیغالی بهرهمند میگردند و مانند سایر انگبینها ملین بوده، دستگاه گوارش را منظم می نماید، جهت سرفه و سوزش مری توصیه شده، صدا را باز میکند و خشکی گلو را برطرف کرده نرم مینماید، زیاده روی در خوردن آن تولید قی می کند و مقدار خوراک تا ۱۸ گرم می باشد.

شکرتیغال چیست؟ شکرتیغال مادهای است که در اثر سکونت حشره ای به نام Larinus Nidifican بر روی گیاه Echinops persieus به وجود می آید، شکر تیغال یا شکر سعال را در کتابهای دارویی عربی سکرالعشر نام نهادهاند، زیرا عشر نام گیاهی است که این ماده بر روی آن میبندد و به شکل تخم مرغی است که اندازه آن به قدریک میوه زیتون و روی آن دانه دانه با رنگ سفید مایل به خاکستری پر رنگ و داخل آن سبز و براق است. وقتی شکرتیغال را از روی شاخه گیاه آن بکنند سوراخی به وجود میآید که از آن سوراخ می توان درون آن را نگاه کرد. گاهی از همین سوراخ حشره ای که باعث به وجود آمدن شکرتیغال می شود فرار میکند وگاهی بی حس و بی حال در درون آن باقی می ماند، مانند مگس مرده، رویل ROYLE عقیده دارد که شکرتیغال از زمانهای بسیار قدیم رواج داشته و هندیها از قرنها به این طرف آن را مصرف میکردند، حکیم مؤمن شکرتیغال را دارای خاصیت ملین و مسکن دانسته، برای حدت اخلاط و لرزش مری و خشونت سینه و معالجه سرفه و صاف کردن آواز و رفع خشکی گلو و معده نافع دانسته که بهترین داروی سینه است.

نیشکر

گیاهی است که بدون آن که سال به سال آن را بکارند در می آید. دارای ساقهای هوایی و بنددار که به طول دو تا پنج متر می رسد. قطر این ساقه ها دو تا ۴ سانتیمتر است و ماده قندی نیشکر در آن می باشد. برای استخراج قند، ساقه گیاه نیشکر را از ناحیه مجاور زمیکوچک در میآورند و آن را فشار داده، شیره آن را می گیرند و می پزند و تصفیه میکنند تا شکر و یا قند نیشکر از ان به وجود بیاید. ملاس سیاه که دکتر هاوزر در کتابهای خود تعریف کرده است، شبیه غیرقابل تیلور نیشکر است که در اثر رسوب و ته نشین شدن شیره نیشکر، هنگام ساختن قند به دست می آید. شیره مزبور چسبنده و لزج است و به رنگ زرد سوخته و شبیه نبات سوخته است.

دکتر هاوزر متخصص و غذاشناسی جهان عقیده دارد که این ملاسی دارای مقدار زیادی ویتامینهای دسته (بB) و همچنین سرشار از آهن، کلسیم و املاح معدنی دیگر است و تمام مواد معدنی و ویتامینهایی که در مقابل حرارت استقامت دارند و از بین نمی روند، در این ملاس وجود دارد.

از قدیم مردم ایران به ملاس سیاه آشنایی داشته، آن را به عنوان دارو استعمال می کردند، زیرا چنان که میدانید شکر سرخ یا شکر مازندران همین ملاس سیاه است که هنوز هم اهمیت خود را از دست نداده و طرفداران زیادی دارد.

متأسفانه ملاسی که در کارخانه های قندسازی وجود دارد، درست است که ملاس است، ولی چون دارای مقدار زیادی گوگرد و مواد زائد خارجی است، بو و طعم آن کمی زننده است. دو سال پیش در اروپا بودم. روزی در سوئیس یک قوطی ملاس سیاه خریدم که از حیث طعم و بو بسیار مطبوع و شاید بهتر از عسل بود. ملاس سیاه یا شکر سرخ ملین است و همچنین چون دارای انواع ویتامینهای (بB) و املاح معدنی است، برای کسانی که بخواهند خود را تقویت کنند و یا کم خونی خود را برطرف سازند، مصرف آن تجویز گردیده است.

(استاد پورداود) در کتاب (هرمزد نامه) شرح مفصلی درباره تاریخچه نیشکر و گسترش آن در ایران و دنیا نوشته اند که خلاصه آن چنین است: منشاء اولیه نیشکر در بنگاله هندوستان بوده است و از آن جا به سایر نقاط جهان پراکنده و پخش گردیده است و حتی اسم شکر هم یک کلمه هندی است به زبان فارسی و سایر زبانهای دنیا راه یافته است. هرچند برخی از دانشمندان عقیده دارند که نیشکر در هفتصد سال پیش از تولد مسیح از هند به چین رفته است، با این حال ایران پس از هند، در کشت. نیشکر و ساختن شکر دومین کشور جهان شناخته شده و از ایران به سایر کشورهای دیگر رفته است.

جالینوس که در قرن دوم میلادی می زیسته و یکی از پزشکان نامور یونانی است، در نوشته های خود از نیشکر نام میبرد، ولی چون کمیاب و گرانبها بوده است، بندرت در نسخه های خود مصرف آن را تجویز می کند. در جنوب ایران مخصوصاً در خوزستان به گواهی انار تاریخ نویسان قدیم، کشت نیشکر رواج داشته است. متأسفانه امروز از نیشکرزارهای خوزستان بجز چند شهرستان منجمله، هفت تپه و رامهرمز که در آن نیشکر به عمل میآید آن هم کمیاب و گران است، کشت ان با کمال تاسفن قطع می کنند و به شکل قطعات منسوخ شده است.

اخیرا دولت به اهمیت آن پی برده و دستور کشت و توسعه آن را صادر نموده است که مایه خرسندی است.

از من بپرس 2