مجله سلامت

غذا چیست؟

از دید بزرگان طب ایرانی غذاهای اصلی انسان شامل موارد زیر است و سایر مواد خوراکی نمی توانند غذای اصلی باشند:

گندم خوب بدون آفت، برنج خوشبوی گیلان و شیراز و پیشاور پاکستان، گوشت گوسفند یک ساله و بزغاله شش ماهه و گوساله یک ساله و کبک و دراج و تیهو و جوجه مرغ و جوجه خروس و ماهی سفید تازه و قزل آلا به شرط آن که در حرکت بوده باشند، شیرینی های ملایم از شکر و بادام، میوه های تر چون انجیر و انگور پیش از غذا، انار ملس پس از غذا، خربزه میان دو غذا و رطب تازه به شرط آن که در همان منطقه آب و هوایی رشد کنند.

در نتیجه بسیاری از موادی که امروزه می خوریم مثل سیر خام، فلفل، خیار و غیره در واقع غذا (غذای مطلق نیستند بلکه بخش زیادی از آنها از دیدگاه پزشکی ایرانی دارو می باشد، به همین دلیل است که باید به مقدار کم و در جای خود استفاده شوند.

اما چرا سیر، فلفل و خیار دوا هستند؟

در پزشکی ایرانی هر ماده خوراکی که بتواند مزاج بدن را مقدار زیادی تغییر دهد دارو است، سیر و فلفل مزاج گرم و خیار مزاج سردی دارد و مصرف آنها می تواند مزاج بدن را تغییر دهد لذا هیچ یک نمی توانند غذای اصلی باشند.

• اگر یک ماده خوراکی فقط خاصیت غذایی داشته باشد آن را «غذای مطلق، و اگر فقط خاصیت دوایی داشته باشد آن را دوای مطلق» می نامند.
• اما برخی از خوراکی ها هر دو ویژگی را دارند؛ پس اگر خاصیت غذایی بیشتری داشته باشند، اغذای دوایی، و اگر خاصیت دوابی بیشتری داشته باشند، دوای غذایی نامیده می شوند.

غذای لطیف، غذای غلیظ:

غذاهای غلیظ غذاهایی هستند که به راحتی هضم نمی شوند و مواد زایدی که از آنها تولید می شود به راحتی می توانند در کنار هم تجمع کرده و ایجاد انسداد در عروق و مجاری کنند و به شرط تکرار مصرف در طول زمان حتی ایجاد توده در بافت های مختلف بدن نمایند؛ در نتیجه مصرف آنها برای اکثر افراد ممنوع است، اما افرادی که معده های قوی و یا فعالیت های سنگین بدنی دارند، می توانند برخی از این غذاها را هضم کنند در نتیجه برای آنها مشکلی ایجاد نمی کند.

مثال غذای غلیظ: قارچ، گوشت گاو، پنیرها مخصوصا پنیر پیتزا، کلم خام، گوشتهای فریزری، گوشت شتر، گوشت شتر مرغ، تخم مرغ بسیار پخته شده.

اما غذاهای لطيف غذاهایی هستند که به راحتی در معده هضم می شوند و موادی که در کبد از آنها تولید می شود به راحتی قابل تغییر هستند؛ در نتیجه امکان تجمع آنها در نقاط مختلف بدن و یا ایجاد انسداد کمتر است. اما برخی از این مواد غذایی بسیار لطیف مانند شیر، هندوانه، هلو، ماهی، خربزه، سیر و پیاز خام را نباید در حالت ناشتا، یا هر زمانی که حرارت بدن بالا است مثل زمان خشم شدید، با ورزش سنگین با در حالت تب مصرف کرد زیرا باعث ایجاد فساد، یا افزایش شدید حرارت و تولید مواد سمی می شوند. مثال غذای لطیف: گوشت جوجه مرغ، کبک و بلدرچین، گوشت بره، کاهو، انار، سیب شیرین، نان گندم خوب پخته شده، زرده تخم مرغ عسلی.

غذاهای فاسد الكيموس، نغمذاهای صالح الكيموس

مواد هضم شده در معده به سمت کبد رفته و در آنجا فرآیندهای مختلفی بر روی آنها صورت می گیرد؛ به ماده حاصله در کبد کیموس گفته میشود که در واقع مجموعه ای از اخلاط چهارگانه (دم، صفرا، سودا و بلغم) است.

حال اگر بیشترین قسمت غذای خورده شده تبدیل به خلط دم (خون) شود و سایر اخلاط و مواد را به اندازه مورد نیاز بدن (نه کمتر نه بیشتر) بسازد، آن را «صالح الكيموس» (یعنی سازنده کیموس خوب) می نامند زیرا دم بیشترین خلط مورد نیاز بدن است، اما اگر بیشترین قسمت این غذا صرف تولید موادی غیر از خون سالم شود یا مواد غیر طبیعی تولید کند، آن را «فاسد الكيموس» (یعنی سازنده کیموس بد و فاسد) می نامند. البته این به این معنی نیست که همه غذاهای فاسد الكيموس غیر قابل استفاده یا بدون منفعت هستند؟

مثال غذاهای صالح الكيموس: گوشت بره، زرده تخم مرغ، کاهو، انار.

مثال غذاهای فاسد الكيموس: گوشت گاو، قارچ، سوسیس و کالباس، عدس، کلم، ترب، پیاز خام.

کثیر الغذا (پرغذا)؛ قليل الغدا (کم غذا):

خوراکی هایی که ماده زیاد و مخصوصا خون زیاد در بدن تولید می کنند را كثير الغذاء می نامند.

مثال: اکثر گوشت ها، نان ها و حبوبات در این دسته قرار می گیرند.

وقتی فردی دچار ضعف هاضمه است و توان هضم حجم زیاد غذا را ندارد اما از طرفی بدنش به مواد غذایی زیاد نیاز دارد، به او مصرف مقدار کمی از غذاهای کثير الغذاء مثل آب گوشت ها توصیه می شود.

اما غذاهایی که ماده و خون کمی در بدن تولید می کنند «قليل الغذاء هستند.

مثال: اکثر میوه ها و سبزیجات در این دسته قرار می گیرند.

وقتی کسی قوت و نیروی هاضمه و بدنی خوبی دارد اما بدنش از مواد انباشته است و می خواهیم این انباشتگی را کاهش دهیم، به او مصرف مقدار زیادی از غذاهای اقلیل الغذاء مثل آش های ساده، سوپ ها و سالادها توصیه می شود.