آیا راهی برای درمان بیماری ام اس وجود دارد؟

آشنایی با راه های درمان بیماری ام اس

گرچه در عصر حاضر هیچ نوع درمان قطعی برای بیماری ام اس وجود ندارد، ولی تحقیقات دانشمندان موجب پیدا شدن داروها و درمانهایی شده است که سبب آهسته شدن روند بیماری خواهد شد و به بیمار کمک می کند که با نشانه ها و مشکلات بیماری اش بهتر کنار بیاید. با این حال فقط در طی بیست سال اخیر بوده است که پزشکان توانسته اند با توجه به اطلاعات خوبی که از این بیماری به دست آورده اند، این درمان های مناسب را به بیماران ارائه کنند.

تاریخچه ی درمان بیماری ام اس

در اواخر قرن نوزدهم میلادی، دکتر ژان مارتین شاركو و سایر عصب شناسان سعی نمودند که با استفاده از شوک الکتریکی و داروی استریکتین (سمی که باعث تحریک اعصاب می شود) بیماری ام اس را درمان نمایند. دکتر شاركو اعتقاد داشت که علایم و مشکلات بیماران مبتلا به ام اس در صورتی که اعصاب آنها با استفاده از این روش ها، پیام ها را سریع تر انتقال دهد، از بین خواهد رفت و بهبود خواهند یافت. همچنین دکتر شارکو به بیماران دچار ام اس، طلا و نقره تزریق میکرد، زیرا  چنین تزریقاتی به نظر می رسید که در درمان بیماری سیفلیس ( یک بیماری مقاربتی) با برطرف نمودن علایم عصبی آنها مفید باشد. با این حال هیچ کدام از درمان هایی که دکتر شارکو در آن زمان برای بیماران مبتلا به ام اس ارائه نمود موثر نبودند. در آن هنگام پزشکان دیگری نیز سعی نمودند با استفاده از داروهای گیاهی و وادار کردن بیماران به استراحت در بستر، این بیماری را درمان نمایند، اما این اقدامات نه تنها باعث درمان بیماری ام اس نشد، بلکه از حملات آن نیز جلوگیری نکرد. در اواخر قرن نوزدهم، امید به زندگی برای بیماران مبتلا به ام اس بعد از شروع بیماری شان، پنج سال بود. در طی دهه های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ میلادی، پزشکانی که به غلط فکر می کردند که وجود لخته های خونی و یا نارسایی در جریان خون باعث پیدایش بیماری ام اس می گردد، از داروهای رقیق کننده خون مانند دیکومارول برای حل کردن این لخته ها استفاده می کردند. این داروها هیچ گونه اثری بر روی پیشگیری از حملات حاد بیماری ام اس و یا گند کردن روند پیشرفت بیماری نداشت. اخيرا نیز استفاده از یک داروی رقیق کننده خون به نام هپارین نیز غیر مؤثر اعلام شده است. در طی دهه ۱۹۵۰ میلادی، چند تن از پزشکان اقدام به تزریق خون به بیماران مبتلا به ام اس نمودند، زیرا معتقد بودند که تزریق خون جدید ممکن است باعث تقویت سیستم ایمنی در مواجهه با ویروس هایی که ممکن است باعث بیماری شوند گردد. بعضی از پزشکان عقیده داشتند که تزریق خون تازه می تواند باعث رقیق شدن هر گونه ماده شیمیایی غیر طبیعی موجود در خون شود که باعث بیماری شده است. با اینحال بعد از مدتی ثابت شد که تزریق خون به این بیماران، هیچ گونه مشکلی را حل نخواهد کرد.

در دهه ۱۹۵۰ میلادی اکثر  پزشکان برای موفقیت در درمان بیماری ام اس داروهای گوناگونی را آزمایش کردند تا بلکه یکی از آنها بتواند برای درمان این بیماری مؤثر واقع شود. سوکسیناتها (که باعث بهبود اکسیژن رسانی به بدن می شود) تترا تیل آمونیوم (که باعث تقویت گردش خون بدن می شود)، داروهای پایین آورنده فشار خون، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد آکنه، هیستامین ها و سایر داروهای ضد آلرژی و انواع ویتامین ها، داروهایی بودند که برای درمان بیماری ام اس مورد آزمایش قرار گرفتند. گرچه بعضی از بیماران بعد از مصرف یک یا چند نوع از این داروها، احساس نمودند که حالشان بهتر شده است، اما تحقیقات بعدی پزشکان نشان داد که چنین نتایجی بیشتر احتمال دارد که بطور اتفاقی و بر حسب شانس ایجاد شده باشد زیرا هیچ کدام از این داروها واقعا بر روی ام اس اثری ندارند.

گام هایی در مسیر درست درمان

در طول دهه ۱۹۶۰ میلادی، زمانی که محققان شروع به درک درست تری از نقش دستگاه ایمنی بدن در به وجود آمدن بیماری ام اس نمودند، پزشکان از هورمون کورتیزون و بقیه ی داروهای کورتوندار که برای کاهش التهاب در بدن بکار می رود، استفاده نمودند. وقتی کشف شد که دادن هورمون استروئیدی ACTH به حیوانات می تواند آنها را از ابتلا به یک بیماری شبیه ام اس محافظت نماید، پزشکان تصمیم گرفتند که از این هورمون برای درمان مبتلایان به ام اس نیز استفاده کنند. در تحقیقی که در سال ۱۹۶۹ میلادی انجام شد، مشخص گردید که داروی ACTH بعنوان اولین دارویی که باعث سرعت بخشیدن در روند بهبود حمله حاد امام می شود مطرح می باشد. بلافاصله پس از این کشف، انواع مختلفی از داروهای استروئیدی برای درمان حملات حاد ام اس مورد استفاده قرار گرفت و بعنوان روش درمانی استاندارد این بیماری در نظر گرفته شد. استروئیدها (یا همان داروهای کورتون دار) باعث کوتاه شدن حملات حاد ام اس می شوند که این کار را با کاهش التهاب در سیستم عصبی انجام می دهند، اما این داروها قادر به پیشگیری از عود یا کند کردن روند کلی بیماری نیستند. تا دهه ۱۹۸۰ میلادی هیچگونه دارویی که بتواند واقعة باعث کند شدن بیماری ام اس شود وجود نداشت. اکثر داروهایی که باعث کند شدن روند بیماری می شوند، سیستم ایمنی بدن را با استفاده از ماده شیمیایی به نام اینترفرون تنظیم می کنند. روش جدید دیگری که از پیشرفت بیماری جلوگیری می کند، استفاده از یک پروتئین مشابه میلین می باشد که باعث می شود سیستم ایمنی بدن فریب بخورد و بجای میلین به آن حمله نماید. در حال حاضر برای درمان بیماری ام اس معمولا از یک یا چند داروی گند کننده بیماری، داروهای استروئیدی (کورتون دار) برای کم کردن شدت حملات ناگهانی و نیز داروهایی دیگر برای کاهش علایم و مشکلاتی که بر اثر از بین رفتن میلین ایجاد شده است، استفاده می کنند.

درمان علائمی که در حملات ام اس پیش می آید

درمان دارویی ام اس باید همین طور نشانه ها و مشکلاتی که به علت حملات گذشته و فعلی ام اس در هر بیماری به وجود می آید را از بین ببرد. برای مثال بیمارانی که دچار بی حسی یا گزگز و با دردهای سوزشی هستند را اغلب بوسیله داروهای ضد تشنج مثل کاربامازپین و یا داروهای ضد افسردگی مثل آمی تریپتیلین درمان می کنند. لرزشها و حرکات غیر قابل کنترل را می توان با تجویز داروهای آرام بخش مثل آلپرازولام درمان نمود. گرفتگی یا اسپاسم شدید عضلانی را اغلب می توان با داروهای شل کننده عضلات مثل باکلوفن و یا دیازپام بر طرف کرد. بیمارانی که دچار اسپاسم مزمن هستند و با این داروهای خوراکی مشکل آنها رفع نمی شود را می توان با کار گذاشتن یک پمپ حاوی داروی باکلوفن در ستون فقراتشان (بوسیله جراحی درمان نمود. گاهی اوقات پزشکان، مقادیر خیلی کمی از داروی بوتوكس (Botox) را به عضلاتی که دچار گرفتگی شده اند تزریق می کنند. داروی بوتوکس از سم بوتولینوم که باعث فلج عضلات می شود به دست می آید. با این روش، با هر بار تزریق، به مدت چندین هفته و یا حتی چندین ماه، مشکل گرفتگی عضلات بیمار رفع می شود. این درمان بیشتر وقتی مؤثر خواهد بود که فقط یک یا دو عضله دچار اسپاسم و یا گرفتگی شده باشند.

بسیاری از بیماران مبتلا به ام اس که دچار مشکلاتی در کنترل مثانه و بی اختیاری ادراری هستند را می توان بوسیله داروهای آنتی کولینرژیک که باعث بلوک کردن نوروترانسمیتر استیل کولین می شوند و یا استفاده از داروی پایین آورنده فشار خون به نام ترازوسین (Terazocin) درمان نمود. همچنین به نظر می رسد که مصرف بعضی از دارو های ضد افسردگی نیز می توانند در این موارد کمک کننده باشند. در واقع، دارو های ضد افسردگی که برای بیماران تجویز می شود تا مشکل افسردگی آن ها در ارتباط با ابتلاء به ام اس برطرف شود، باعث میگردد که گاهی اوقات گرفتگی یا اسپاسم عضلات آن ها نیز رفع گردد. بیمارانی که دچار خستگی شدید هستند را می توان با داروی ریتالین Ritalin) که یک محرک سیستم اعصاب مرکزی است درمان نمود. این داروها را معمولا در درمان کودکانی که دچار اختلال فعالیت بیش از حد هستند تجویز می کنند. همچنین این دارو می تواند باعث بی اشتهایی و اعتیاد به دارو شود و به همین دلیل بسیاری از بیماران ترجیح می دهند که از آن استفاده نکنند.

درمان حملات حاد ام اس

بر خلاف درمان دراز مدت برای آهسته کردن روند پیشرفت بیماری ام اس، در دوره های حاد این بیماری که در گونه های عود کننده – فروکش کننده و پیشرونده – عود کننده مشاهده می شود درمان های کوتاه مدت با سایر انواع دیگر داروها انجام می شود. دارو های کورتیکواستروئیدی مثل پردنیزون و دگزامتازون در این موارد معمولا برای بیماران تجویز می گردد. این نوع از داروها حدود چهل سال است که برای درمان بیماری ام اس استفاده می شود. معمولا پزشکان از مقادیر زیاد این داروها بصورت تزریق داخل وریدی به مدت چهار روز تجویز می کنند و سپس مقدار آن ها را کم نموده و بصورت قرصهای خوراکی به مدت دو تا چهار هفته به بیمار می دهند. گر چه این داروها اغلب باعث کاهش شدت و طول مدت حمله ام اس می گردند، اما نمی توان آنها را به مدت طولانی مورد استفاده قرار داد زیرا این دارو ها باعث اختلال در سیستم ایمنی بدن شده و بیماران را مستعد ابتلاء  به انواع عفونت ها می کنند. همچنین باعث تداخل در سوخت و ساز قند خون شده و منجر به بدتر شدن مرض قند و یا شروع آن می گردند. داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون دار) می توانند باعث اضافه شدن وزن و احتباس مایعات در بدن نیز بشوند. بعلاوه این داروها می توانند سبب بروز زخم های معده، تغییر ځلق، خستگی و بروز مادرزادی در جنین خانم های حامله ای که از این داروها استفاده می کنند بشود. استروئیدها اغلب در رفع حملات حاد ام ام که در مراحل اولیه بیماری ایجاد می شود بخوبی اثر می کنند، اما این داروها در بیمارانی که مدت زیادی است که دچار این مشکل هستند اثر کمتری دارند. بعضی از پزشکان از کورتیکواستروئیدها در درمان ام اس پیشرونده – اولیه استفاده می کنند. این امر بدین خاطر است که بعضی از بیماران دچار ام اس پیشرونده – اولیه به جای اینکه حالشان یک دفعه بد شود، به تدریج بد می شود و دوره های بهبودی آن ها ممکن است به مقادیر زیاد هر ماه یکبار این دارو ها به خوبی جواب دهد.