آشنایی بیشتر با گیاه گل گاوزبان/ خواص درمانی آن در طب سنتی

آشنایی بیشتر با گیاه گل گاوزبان/ خواص درمانی آن در طب سنتی

مشخصات طبیعی گل گاو زبان: در جاهایی که خاک آن نرم یا دارای خاکستر یا شن زار است، گل گاوزبان سبز می شود. گیاهی است یکساله با ساقه های علفی که ارتفاع آن از بیست و پنج تا پنجاه سانتی متر می رسد. رنگ آن سبز و رنگ پریده و دارای کرکهای خیلی سخت است. برگهای آن هم کرکدار و سفت و پهن می باشد و هر چه به طرف پایین بیاید بزرگتر می شود. گلهای آن به رنگ آبی آسمانی است که متعددند و به شکل خوشه ای در سر ساقه ها نمودار می شوند. ریشه این گیاه عمودی و بزرگ و سفیدرنگ است.

در تمام تابستان این گیاه گل می دهد. ولی برگ های آن را باید از ۲۴ تیر ماه تا دهم مرداد چید و خشک کرد. برگ هایی را که دارای غنچه است انتخاب کنید، زیرا این برگ ها پس از خشک شدن خواص زیادتری را در خود حفظ می نمایند. برگها وگل و ساقه گل گاوزبان در طب به مصرف بیماری های مختلف می رسد.

بنابراین برگ گل و برگهای ساقه آن را نباید با یکدیگر مخلوط کرده، مصرف نمایید، زیرا گل های این گیاه دارای مقداری موسیلاژ یعنی (لعاب نباتی) است که از عوامل ملین و لعابی محسوب می شود و حال آن که برگها و ساقه این گیاه دارای از تات دو پتاس می باشد که در موارد مختلف مصرف می گردد. ۲۰ تا ۴۰ گرم گل گاوزبان را در یک لیتر آب دم کنید. نوشیدن آن در برنشیت و سینه پهلو دارویی موثر خواهد بود.

جوشانده ۲۰ تا ۲۵ گرم ساقه و برگ گل گاوزبان در یک لیتر آب در مورد نفریت  و سرماخوردگی مثانه تجویز می شود. چون دارای مقدار زیادی نیترات دو پتاس می باشد، این ماده . ادرارآور است و هم معرق، در تب های مختلفی از قبیل سرخک، آبله، مخملک، تب خال و تب یا کهیر رماتیسم مصرف آن مفيد و موثر است. یک قاشق سوپ خوری گل گاوزبان را در یک لیوان بزرگ آب جوش مدت ده دقیقه دم کرده، هر روز سه تا چهار لیوان بین غذا صبح و نهار و شام مصرف کنید.

دکتر (شلیمر) نوشته است: گل گاوزبان را در گیلان (دیم هاج) می گویند. گل گاوزبان علاوه براین که عرق آور است، به عمل مسامات بدن کمک می کند و مخلوط آن با سنبل الطیب و لیمو عمانی برای همه مخصوصا خانم های حامله مفید است. برگهای تازه گل گاوزبان در تمام نقاط ایران می روید و برگهای تازه گل گاوزبان را اگر له کنند و با شیر بپزند، برای ضماد روی آبسه و تسکین درد اعضاء خارجی بدن و سوختگی مفید خواهد بود.

تایید خواص درمانی گل گاوزبان در علم پزشکی

در کتاب قانون بوعلی سینا از گل گاوزبان زیاد تعریف شده و این کتاب مورد قبول و استناد استادان پزشکی اروپا هم بوده، به همین جهت مورد توجه واقع گردید و محققین اروپایی به آن پی بردند، از جمله معلوم شده که سرشاخه، گل و برگ آن دارای مقداری شوره بوده، عرق و ادرار را زیاد می کند. بعد از جنگ های صلیبی گیاه گاوزبان را از اسپانیا به اروپا آوردند و در آنجا کاشتند، ولی متاسفانه این گیاهان هیچ یک از خواص گل گاو زبان اصلی را نداشتند و در عوض منافع دیگری داشتند که کم کم محققین اروپایی به آن پی بردند که دارای شوره و عرق آور است. در صورتی که درکتب طبی ایرانیان که در دانشگاههای اروپا تدریس می شد چنین خواصی را به آن نسبت نداده بودند.

حال اجازه فرمایید این دو گیاه هر یک جداگانه خود را معرفی کرده، منافع خود را شرح دهد:

گل گاوزبان اصلی: این گیاه خودرو و منحصرا در دامنه ی کوه های البرز به عمل می آید و تاکنون اهلی نشده و قابل کشت نیست. گل گاو زبان مقوی روح و اعضاء رئیسه بدن بوده ، حواس پنجگانه یا بهتر بگویم حواس هیجده گانه آدمی را تقویت می کند،  شکم را نرم و کیسه صفرا را باز می کند و اخلاط سوخته سوداوی را از معده خارج می نماید و عوارض آن را از بین می برد. جوشانده آن نشاط آور، همراه با داروهای دیگر جهت سرسام (مننژیت ) برسام (ورم حجاب حاجز) مالیخولیا و جنون و رفع حواس پرتی مفید می باشد.

جوشانده آن رنگ رخسار را باز میکند و سینه و قصبه الریه را نرم می کند،  تنگ نفس و درد گلو را شفا می دهد. دلهره و وحشت را از بین می برد، غم و غصه را کم می کند و برای کسانی که با خود حرف می زنند، سودمند می باشد. این جوشانده با عسل جهت تنگ نفسی تجویز شده است. جویدن برگ تازه آن جهت درمان جوش های چرکی دهان اطفال و برفک و سستی بیخ دندان و رفع حرارت دهان نافع است،  مقدار مصرف گل گاوزبان دو مثقال تا پنج مثقال می باشد.

آیا عرق گل گاو زبان به اندازه خود گیاه مفید است؟

عرق گل گاوزبان جهت امراض سوداوی و وسواس و خفقان مفید است،  دارای شوره نمی باشد، و عرق و ادرار را زیاد نمی کند، ولى دارای منیزم بوده، ترمز سرطان می باشد.

گیاه گاو زبان را در اطراف تبریز کاشته اند. در زبان فرانسه به آن (بوراش) می گویند و ابن بیطار گیاه شناس معروف قدیم که در اصل اندلسی بوده و بعد به آسیای صغیر آمده و دو کتاب بزرگ به زبان عربی دارد، گل گاوزبان را نوعی «مر ماخوز» دانسته، به اسامی لسان الثور، ابوالعرق، کحیلا و کحلا، حمیم و بوغلص یاد کرده است.

گل، سرشاخه و برگ آن دارای شوره، مواد لعابی و یک ماده تلخ است و به همین جهت عرق و ادرار را زیاد می کند و سنگ های کلیه مثانه را خرد کرده، از بین می برد. تجویز گل آن برای مبتلایان به سرسام و برسام جایز نیست. ضماد برگ های تازه وله شده آن دمل را باز می کند و برای معالجه سوختگی آتش و آفتاب زدگی مفید است. در طب سنتی ایران مرماخوز را جهت معالجه استسقا مفید دانسته اند و برای این کار، مبتلایان به استسقا باید مدت زیادی برگ و تخم آن را روزانه ۱۵ تا ۲۰ گرم ناشتا میل نمایند.