آشنایی با علل و علائم ابتلا به سرطان بیضه و چگونگی تشخیص آن

آشنایی با علل و علائم ابتلا به سرطان بیضه و چگونگی تشخیص آن

سرطان چیست؟

همان طور که قبلا گفته شد سرطان رشد ناهنجار و عنان گسیخته ی سلول های بدن است. با وجود تمام پیشرفت هایی که در فهم دلیل بروز این بیماری حاصل شده است، علت اصلی آن هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد.

توجه داشته باشید که هر نوع رشد ناهنجار سلول های بدن را سرطان به حساب نمی آورند.

در واقع در وهله ی اول «تومورها» (tumors) را که ناشی از این رشد بی قاعده و عنان گسیخته اند، به دو گروه «خوش خیم» (benign) و «بدخیم» (Malignant) تقسیم می کنند. گروه اول اکثر، جانکاه و کشنده نیستند و تنها زمانی که در کارکرد یک عضو خلل وارد می آورد، اهمیت پیدا می کند. اما تومورهای «بدخیم» با حیات منافات دارند و در صورت عدم درمان بیمار را زود از پا در می آورند.

یکی از ویژگی های مهم تورمورهای سرطانی خاصیت گسترش سریع آنهاست. این ویژگی را «دست اندازی» یا «متاستاز» (metastasis) می نامند. اگر تومور به نقاط دیگر بدن دست اندازی کند، در اکثر قریب به اتفاق موارد کاری برای بیمار نمی توان انجام داد. سرطان هرچه دیرتر تشخیص داده شود، عواقب ناگوارتری دارد، و سخت تر درمان می شود. نکته ی مهم نه تنها در مورد سرطان بیضه که در مورد هر سرطان بدخیم دیگر، «پیشگیری» یا «تشخیص به موقع» بیماری است.

سرطان بیضه از انواع بدخیمی است که اگر به موقع تشخیص داده شود، کاملا درمان پذیر است و اساسا مشکلی برای بیمار به وجود نمی آورد.

بیضه چیست و کجا قرار دارد؟

بیضه ها غده های اصلی جنسی مرد هستند که درون کیسه ای موسوم به «اسکرتوم» قرار می گیرند. هر یک از بیضه ها داخل کیسه ی مزبور از ساختار طناب مانندی آویزان است. عروق، اعصاب و مجرای انتقال اسپرم درون این طناب قرار دارند.

وظیفه ی اصلی بیضه ها تولید اسپرم و ترشح ۹۵درصد از تستسترون مورد نیاز است.

در هر یک از بیضه ها «سلول های زایایی» وجود دارند که که در یک روند تکاملی بالاخره به اسپرم تبدیل می شوند و در حین حرکت در لوله های انتقال دهنده تکامل می یابند. در نهایت اسپرم ها به کیسه های منی راه می یابند، و در آن جا ذخیره می گردند.

در بیضه سلول های بینابینی دیگری نیز وجود دارند که تستوسترون ترشح می کنند.

علل و علایم

سرطان بیضه شایع ترین بدخیمی در بین مردان ۱۵تا ۳۵ساله است؛ اما در عین حال از درمان پذیر ترین تومورهای شناخته شده نیز به حساب می آید. میزان شیوع آن در آمریکا ۵۰۰مورد در سال است. احتمال ابتلای یک مرد در دوران زندگی به این تومور حدود ۰/۲٪درصد است.

به طور کلی این تومور در نژاد سفید شایع تر است و به خصوص در طبقه ی متوسط اجتماع دیده می شود.

نظیر هر سرطان دیگر علت اصلی آن شناخته شده نیست؛ ولی عده ای زمینه های ژنی را در بروز آن موثر می دانند. یکی از شایع ترین علل شناخته شده ی این سرطان «بیضه های نهفته» (cryptorchidism) است.

در صورتی که در نزول بیضه به داخل کیسه ی آن اشکالی وجود داشته باشد، تغییرات سلولی خاصی بروز پیدا می کند که می تواند به سرطان بینجامد. بیضه های نهفته تقریبا ۵۰برابر بیشتر سرطانی می شوند.

در صورتی که بیضه ی یک نوزاد در عرض یک سال پایین نیاید و داخل کیسه ی آن قرار نگیرد، باید برای جاسازی آن در کیسه ی بیضه اقدام لازم انجام گیرد.

مصرف «قرص های ضدبارداری» در دوران حاملگی، «بیماری آریون» و بالاخره «ضربه» از عوامل دیگر بروز سرطان بیضه هستند.

بدبختانه سرطان بیضه صرف نظر از ایجاد توده ی قابل لمس علامت دیگری ندارد، و به همین دلیل و به خصوص در اثر عدم آگاهی، ترس و خجالت بیمار از نظر دور می ماند. گاهی بزرگی بی مورد سینه ها تنها علامت بیماری است.

پیشگیری و تشخیص به موقع

بهترین راه پیشگیری از سرطان رسیدگی اصولی به بیضه های نهفته است. برخورد مسؤولانه ي، والدین کودک در صورت مشاهده ی عدم قرارگیری هریک از بیضه ها در جای طبیعی خود، در بسیاری از موارد بیمار را از مخاطرات بعدی حفظ می کند.

بهترین وسیله برای تشخیص به موقع سرطان بیضه «معاینه ی ماهانه ی سه دقیقه ای» زیر دوش آب گرم است. این عمل بهداشتی آن قدر در تشخیص به موقع این سرطان مؤثر است، که انجمن سرطان آمریکا موكدا انجام آن را توصیه می کند. به این ترتیب می توان سرطان بیضه را در مراحلی قابل درمان تشخیص داد و به بیمار عمر طبیعی ارزانی داشت.

برای انجام معاینه ی مزبور بیمار باید زیر دوش آب گرم هر یک از بیضه ها را با دست طرف موافق بین شست و دیگر انگشتان بچرخاند. در صورت لمس هرگونه سفتی یا برجستگی غیرمعمول باید به پزشک مراجعه شود. بسیاری از توده هایی که با این معاینه لمس می شوند، سرطانی نیستند؛ به هر حال، تشخیص خوش خیم یا سرطانی بودن توده های بیضه برعهده ی پزشک متخصص است.

به چه متخصصی باید مراجعه کرد؟

مسئول بررسی بیضه ها «اورلژیست ها»، (urologists) هستند. اورلژیست پزشکی است که تخصص خود را در جراحی کلیه و مجاری ادرار و تناسلی گرفته است و از کم و کیف بیماری های بیضه به خوبی آگاهی دارد.

در صورتی که توده ی غیر معمول در بیضه ی شما لمس شود، باید هرچه زودتر به «اورلژیست» مراجعه کنید تا مورد معاینه دقیق قرار گیرید.

در مطب یک اور لژیست چه خواهد گذشت؟

یک اورلژیست قبل از هر اقدامی از شما معاینه ی کاملی به عمل خواهد آورد. شرح حال شما نیز به طور دقیق گرفته می شود و به خصوص به وجود سابقه ی «نهفتگی بیضه» توجه خواهد شد.

در صورتی که توده ی حس شده توسط بیمار واقعا وجود داشته باشد. اولین اقدام کم خرج، بی ضرر و در عین حال بسیار مفید انجام «سونوگرافی» از هر دو بیضه ی شماست. «سونوگرافی» بیضه در اکثر موارد تکلیف بیمار و پزشک را روشن می کند و نحوه ی انجام اقدام بعدی را مشخص می سازد.

در صورتی که توده ی لمس شده در سونوگرافی تغییرات مخصوصی را نشان دهد، بی درنگ باید به جراحی و برداشت بیضه تن داد. به این عمل «اورکیکتومی» (orchiectomy) می گویند که به سادگی و زیر بی حسی موضعی قابل انجام است.

زمان نقاهت بیمار اصولا طولانی نخواهد بود و فردای روز عمل از بیمارستان مرخص خواهد شد. بیضه ی برداشته شده را به «پاتولژیست» (pathologist) تحویل می دهند تا مورد بررسی دقیق بافتی قرار گیرد. در واقع، تشخیص قطعی سرطان بیضه توسط پاتولژیست و با عنایت به مختصات بافتی انجام می گیرد.

در بسیاری از موارد، این همه برای درمان قطعی تومور بیضه کفایت می کند. با این وجود اگر در گزارش پاتولژیست مختصات ویژه ای قید شده باشد، بعضا به اقدامات درمانی تکمیلی نیاز پیدا می شود.

«درجه بندی»، ردیاب ها و انواع تومورهای بیضه

سرطان بیضه را به طور خلاصه و اجمالی به طریق زیر درجه بندی (staging) می کنند:

Stag I – تومور محدود به بیضه است.

 stag II- گسترش به گره های لنفاوی خلف صفاق وجود دارد.

stag III – دست اندازی ورای خلف صفاقی وجود دارد.

یکی از مختصات خوب تومورهای بیضه وجود ردیاب هایی است که به کمک آنها می توان از چند و چون بیماری اطلاع کسب کرد. اتخاذ نوع درمان بعضا در گرو بالا و پایین بودن این ردیاب ها است.

مهم ترین ردیاب های تومور بیضه عبارتند از:

۱-آلفافیتو پروتیین (AFP)

۲-hCG

تومورهای سرطانی بیضه را به دو دسته ی زیر تقسیم می کنند:

١- سمینوم (seminoma)

۲- غیرسمینومی (nonseminomatous)

سمینوم: شایع ترین تومور بیضه ی بالغین است. درمان آن در درجات I و II عبارت است از «برداشت کامل بیضه از ناحیه ی مغبنی» (radical

orchiectomy)

تومورهای غیرسمینومی: به نوبه خود شامل کوریوکارسینوم، تراتوکارسینوم و تومور کیسه ی زرد است.

درجه ی وخامت این تومورها بیشتر است، و به درمان های سخت تری نیاز دارند. درمان درجات I و II، علاوه بر «برداشت کامل بیضه از ناحیه مغبنی»،      “RPLND” نیز هست. گاهی هم زمان «شیمی درمانی» یا «کموتراپی» (chemotherapy)  نیز انجام می شود.

درمان درجه ی III علاوه بر برداشت کامل بیضه از ناحیه ی مغبنی شیمی درمانی با سه دارو است. اگر این کار نیز موثر نباشد، باید “RPLND” نیز انجام شود.

نحوه ی برخورد با بیمار مبتلا به سرطان بیضه

اسم سرطان از آن چه خود اوست و حشتناک تر است. هیچ کس نمی تواند ناهی فشار سنگین یک بیمار در مواجهه با واقعیت ابتلا به این بیماری باشد. در بسیاری از موارد «هیولایی» که از سرطان در ذهنیت افراد جامعه ساخته شده است، از خود بیماری وحشتناک تر و نا امید کننده تر است. این مسئله در مورد تومورهای کاملا درمان پذیری از جمله بیضه بسیار بی مورد به نظر می رسد. همان طور که موكدا ذکر شد، تومور بیضه به خصوص اگر در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود کاملا درمان پذیر است.

در یک بیمار مبتلا به بدخیمی بیضه، صدمات روحی ناشی از مواجهه با سرطان بعضا آثار ناگواری دارد. با عنایت به این واقعیت، در درمان بیماران مبتلا باید از تنش های روحی آنان نیز کاسته شود. آگاهی بیمار از آنچه بدان مبتلا است، و به خصوص تشریح درمان پذیری آن، در بسیاری از موارد مفید واقع می شود. در صورتی که امکان داشته باشد می باید زمینه ی ملاقات بیمار با دیگر مبتلایان به سرطان بیضه را مهیا کرد؛ به خصوص اگر سال ها پیش درمان شده و اکنون زندگی عادی داشته باشند.

نتیجه گیری

توصیه می شود برنامه ی «معاینه ی بیضه های خود» را هر ماه به مدت سه دقیقه زیر دوش آب گرم انجام دهید. در صورت مشاهده ی هرگونه تغییر به یک اورلژیست مراجعه کنید و به این ترتیب حاشیه ی امنیتی قابل اعتماد برای خود در قبال ابتلا به این شایع ترین بدخیمی جوانان در سنین ۱۵تا ۳۵سالگی تأمین نمایید.

توجه داشته باشید که تومور بیضه از درمان پذیرین سرطان ها است؛ به خصوص اگر در مراحل اولیه و قبل از دست اندازی  تشخیص داده شود.