آشنایی با علائم سرمازدگی و راهکارهایی برای درمان آن

سرمازدگی چه علائمی دارد و در زمان ابتلا به سرما زدگی چه باید کرد؟

درجه حرارت طبیعی بدن جهت انجام فعالیتهای مؤثر شیمیایی باید به طور دائم در حد معین قرار گیرد و اگر تمام بدن یا قسمتی از آن در معرض سرما یا در محیط سرد قرار گیرد، ممکن است در درجه حرارت طبیعی تغییر به وجود آید و انجام فعالیت های شیمیایی در بدن مختل شود. سرمازدگی گاهی تمام بدن یا قسمت های اختصاصی مانند پاها، دستها، گوش، یا بینی را درگیر می سازد. به دلیل تمایل انتقال گرما از جای گرم تر به جای سردتر، بدن تمایل به از دست دادن گرما به محیط را دارد، این انتقال گرما از ۵طریق صورت می گیرد:

۱-هدایت گرما: حرکت گرما از قسمتی از بدن به شیء سردتر مانند تماس دست گرم با ماده سرد یا یخ و یا فرو رفتن در آب باعث هدایت گرما به اطراف می شود.

۲-انتقال یا حمل گرما: انتقال گرما توسط جریان هوا مثلا قرار گرفتن در معرض باد یا داشتن پوشش کم باعث انتقال بیشتر گرما به محیط از طریق انتقال می شود.

۳ تبخیر(تبدیل مایع به گاز): این مکانیسم طبیعی به صورت تعریق جهت سرد و کردن بدن صورت می گیرد. احساس سرما در افراد خيس، به دلیل تبخیر آب از روی پوست بدن می باشد.

۴-تابشی: از دست رفتن گرما به طور مستقیم در هوای باز در محیط سرد به دلیل تمایل حرکت هوای گرم تر به محیط سردتر می باشد. مثلا ماندن در یک اتاق سرد می تواند باعث از دست رفتن گرما از بدن شود.

۵-تنفس: از طریق تنفس گرمای بدن از دست میرود. در یک محیط سرد، هوا از داخل ریه ها وارد اتمسفر (هوای جو) شده، هوای سردتر استشمام می شود.

راه های جلوگیری از هدر رفتن گرما از بدن:

۱-افزایش تولید گرما، یکی از راه های تولید گرما: افزایش میزان متابولیسم سلول هاست (سوخت و ساز سلولی). این عمل در لرزیدن صورت می گیرد.

۲-رفتن به محیط هایی که از هدر رفتن گرما جلوگیری می کنند، مانند رفتن به محیط گرم .

۳-پوشیدن لباس های عایق مانند پوشیدن پالتوهای پشمی

عوامل مستعد کننده سرمازدگی:

۱-شیرخواران و اطفال زیر یک سال که بدن آنها قادر به تنظیم حرارت نیست. ۲-خیس بودن در هوای سرد

۳-ناکافی بودن پوشش در مقابل سرما و باد

۴-محدود شدن جریان خون از طریق پوشیدن لباس های تنگ یا ابتلا به بیماری های عروقی

۵-چاقی

۶-سوء تغذیه

۷-مصرف الکل و بعضی دارو

۸-هایپوترمی

۹-دیابت

۱۰-بیماری های قلبی

۱۱-افراد مسن

انواع مختلف سرمازدگی:

 الف) سرمازدگی سطحی ب) سرمازدگی عمیق ج) ها پیوترمی

سرمازدگی سطحی (F.N):

 در اثر قرار گرفتن در سرما (در نقطه انجماد صفر درجه سانتی گراد ۰ C°) به مدت طولانی، آب سطح پوست دچار یخ زدگی می شود، اما بافت های عمقی آسیب نمی بینند. این وضعیت، اغلب در نقاط لخت بدن مانند گوش، بینی، صورت، و اندامها رخ میدهد. این صدمات همراه با درد نیست، بنابراین مصدوم از آسیب سرما بی خبر می ماند. این صدمات گاهی در افرادی که به مدت طولانی در کنار رودخانه نشسته و پاهایشان را به طور غوطه ور در آب سرد فرو برده اند، رخ میدهد. سرمازدگی سطحی به دلیل احتمال تبدیل به سرمازدگی عمیق باید جدی گرفته شود.

علائم سرمازدگی سطحی:

۱-رنگ پریدگی و سردی پوست

۲-کاهش درک حس و کاهش حساسیت پوست ناحیه صدمه دیده

۳-سرمازدگی سطحی مکرر باعث خشک شدن پوست می شود که موجب ترک خوردگی و حساس شدن پوست می گردد (تفاوت بین سرمازدگی سطحی او عميق).

۴-در طی گرم کردن قسمت های سرمازده، مصدوم دچار حس سوزش، قرمزی، و تورم در ناحیه سرمازده می شود.

کار هایی که می توان برای این گونه افراد انجام داد:

* مصدوم را از محیط سرد و مرطوب دور کنید.

* به آرامی نواحی درگیر را با قرار دادن در قسمت های گرم بدن مصدوم (دست های برهنه فرد کمک کننده، زیر بغل یا شکم) و یا دمیدن هوای گرم مانند نفس فرد کمک کننده بر روی نواحی سرمازده، گرم کنید.

* ناحیه درگیر را مالش ندهید.

*از قرار گرفتن مجدد عضو در معرض سرمازدگی خودداری کنید.

سرمازدگی عمیق (یخ زدگی(F.B):

 اگر سرمازدگی به عمق پوست و حتی داخل گوشت نفوذ کند، سرمازدگی عمیق است که از صدمات جدی و موضعی سرما میباشد. در سرمازدگی عمیق، بلورهای يخی در مایع داخلی بافت و خونی و که به بافت می رود، به وجود می آیند و باعث تورم سلولی و ایجاد لخته خون می شوند که ممکن است موجب آسیب فیزیکی سلولها شود. تغییر در آب موجود در سلولهای دچار سرمازدگی عمیق می تواند سبب تغییر در غلظت الکترولیت های حیاتی شده، آب شدن یخ نیز باعث به وجود آمدن تغییرات پایدار و ثابت شیمیایی در سلول می شود که آسیب دائم و مرگ سلول را به دنبال خواهد داشت. دو عارضه جدی ناشی از سرمازدگی عمیق: ۱)گانگرن عضو (خشکی عضو) و ۲)آمپوتاسیون (قطع عضو) می باشد.

علائم سرمازدگی عمیق:

۱-سفید شدن و گاهی متمایل به زرد شدن و مومی شدن پوست

۲-قسمت های درگیر سرد و بی حس می شود.

۳-ممکن است سوزش یا حساسیت دردناک ایجاد شود.

۴-در لمس آرام پوست، سطح پوست سنت، اما بافت های زیرین نرم می باشد.

۵- وقتی سرمازدگی عمیق تر شود، علائم سردی و سفت و سخت شدن ظاهر پوست و همین طور بافت های زیرین پوست دیده می شود. علاوه بر آن، پوست رنگ پریده و مومی شده، دچار درد می باشد که درد به طور ناگهانی قطع می شود.

۶-بعد از گرم کردن موضع ممکن است تاول ظاهر شود.

کمک به افرادی که دچار سرمازدگی عمیق (F.A) می شوند:

۱-فرد را از محیط سرد خارج کنید.

۲-پوشش تنگ و مرطوب را از تن او خارج کنید.

۳-انگشتر، النگو، و ساعت را از قسمت های آسیب دیده خارج کنید.

۴-دست زدن به قسمت های آسیب دیده باید به آرامی صورت گیرد.

۵-اگر رساندن مصدوم به مراکز درمانی بیشتر از یک ساعت طول می کشد، موضع سرمازده را در آب گرم ۳۹تا ۴۰/۵درجه سانتیگراد به مدت ۲۰تا ۴۰دقیقه قرار دهید و دمای آب را با اضافه کردن آب گرم به آبی که موضع آسیب دیده در آن قرار و ثابت نگه دارید. در صورت نداشتن دماسنج، دمای آب را با قسمت داخلی بازو بررسی کنید.

۶-اگر سرمازدگی در گوش ها و صورت بود، پارچه مرطوب و گرمی را بر روی موضع قرار دهید و مدام آن را از جهت ثابت ماندن گرما تعویض کنید.

۷-جهت تسکین درد و کاهش التهاب، از آسپیرین (در بزرگسالان) و ایبوپروفن استفاده کنید (به مصدوم بخورانید.)

۸- یک گاز استریل و خشک بر روی موضع و بین انگشتان دست و پای مصدوم جهت جذب رطوبت و جلوگیری از چسبیدن انگشتان به هم قرار دهید.

۹-اگر پاها دچار سرمازدگی شدید شده باشد، از نشاندن و راه بردن مصدوم خودداری کنید.

۱۰- قسمت های آسیب دیده را جهت کاهش درد و التهاب کمی بالاتر از سطح قلب قرار دهید.

۱۱-مصدوم را به مراکز درمانی منتقل کنید. گاهی عضو گانگرنه (خشک شده) بعد از دریافت اقدامات فوری پزشکی در بیمارستان بهبود می یابد.

هایپوترمی:

هایپوترمی به معنی کاهش درجه حرارت بدن می باشد. هایپوترمی یک وضعیت تهدید کننده زندگی می باشد و وقتی رخ می دهد که درجه حرارت مرکزی یا ثقل بدن که شامل قلب، ریه ها و اعضای حیاتی است، از ۳۵درجه سانتیگراد کمتر شود. در زمان از دست رفتن گرما، بدن از دو طریق آن را جبران می کند:

۱- انقباض عروق خونی سطحی بدن که باعث آبی رنگ شدن لب ها، بستر ناخن، با رنگ پریدگی پوست می شود.

۲-ایجاد لرزش در بدن باعث به وجود آمدن حرکت فعال در بیشتر عضلات و تولید گرما می شود. معمولا لرزش بر اثر کاهش ۰/۵c نیم درجه سانتی گراد در بدن به وجود می آید.

اگر شخصی به مدت طولانی در سرما قرار بگیرد، این دو مکانیسم مختل شده، بیشتر فعالیت های کلیه ها و قلب کاهش می یابد و در صورت ادامه موجب مرگ می شود. هایپوترمی می تواند سریع پیشرفت کند.

عوارض هایپوترمی:

۱-آریتمی قلبی (اختلال در ضربان قلب).

۲-لخته شدن غیر طبیعی خون

عوامل مستعد کننده به هایپوترمی:

۱-ماندن بیش از حد در آب حتی در تابستان

۲-افراد پیر و افراد خیلی کم سن و اطفال

۳-سوختگی

۴-شوک

۵-ضربات مغزی

۶-حمله قلبی

۷-عفونت عمومی بدن

۸-صدمه به ستون فقرات

۹-دیابت

۱۰- مسمومیت

انواع هایپوترمی

هایپوترمی خفیف: در این نوع هایپوترمی، درجه حرارت بدن بین ۳۴تا ۳۶می باشد.

علائم هایپوترمی خفیف:

در این نوع هایپوترمی فرد هوشیار بوده، فقط می لرزد و قادر به پاسخگویی به تحریک کلامی می باشد.

روش های کمکی به این افراد:

*در صورتی که مصدوم عمل بلعیدن را به راحتی انجام میدهد، به او مایعات ن گرم از طریق دهان بخورانید

*لباس های خیس مصدوم را خارج کرده، او را با پتو گرم کنید.

*کیف آب گرم بر روی کشاله ران، زیر بغل، و ناحیه گردن قرار دهید.

هایپوترمی متوسط: در این نوع هایپوترمی، درجه حرارت بدن بین ۳۲ تا ۳۴°C می باشد.

علائم:

۱-مصدوم هوشیار و دچار لرزش است و پاهای خود را به زمین می کوبد.

۲-نبض و تنفس تند

۳-رنگ پوست ابتدا قرمز و سپس رنگ پریده می شود.

۴-لب ها و بستر ناخن آبی رنگ می شوند.

۵-اختلال در حرف زدن

۶-کاهش حافظه

۷-جمع شدن دست ها

۸-شکم مصدوم سرد است.

هایپوترمی شدید: در این نوع هاپوترمی، درجه حرارت کمتر از ۳۲می شود.

علائم

 *قطع شدن لرزش و کاهش فعالیت عضلانی و گشاد شدن مردمک ها .

*هماهنگی عضلات کوچک اندام ها کاهش یافته است و عدم هماهنگی بین حرکت انگشتان کوچک را به دنبال دارد که در نهایت فعالیت تمام عضلات متوقف می شود.

*اگر درجه حرارت از ۲۹درجه ی سانتی گراد کمتر شود، مصدوم خواب آلوده شده، تمایل مبارزه با سرما را از دست می دهد. هوشیاری او کاهش یافته، قدرت حافظه و تشخیص کم می شود، عضلات سفت و سخت شده، به دلیل خشک شدن عضلات اطراف دهان، مصدوم قادر به حرف زدن نمی باشد.

*اگر درجه حرارت از ۲۷درجه ی سانتی گراد کمتر شود، علائم حیاتی کاهش یافته، تنفس آرام یا قطع می شود، نبض ضعیف و قلب دچار آریتمی (اختلال در ضربان قلب) می شود، فشار خون کاهش می یابد، و عکس العمل مردمک ها نسبت به نور کم می شود. اگر این وضع ادامه یابد، مصدوم ممکن است بمیرد. البته به یاد داشته باشید هرگز مصدوم دچار هایپر ترمی را در سرما و در زمانی که نبش خیلی ضعیف است، مرده فرض نکنید. گاهی در شرایط شدید هم وقتی مراقبت های لازم پزشکی به موقع اعمال شود، مصدوم بهبود پیدا می کند. کسی مرده به حساب می آید که بدن او گرم باشد و بمیرد.

کمک های لازم در هایپوترمی (نوع متوسط و شدید)

۱-مصدوم را به محیط گرم منتقل کرده، لباس های خیس و مرطوب را خارج کنید و او را با پتوی خشک بپوشانید. به یاد داشته باشید که ۵۰تا ۸۰درصد گرما از ناحیه سر و گردن هدر می رود، پس سر و گردن او را بپوشانید.

۲-جا به جایی مصدوم به دلیل جلوگیری از درد و صدمات بعدی به پوست باید به آهستگی صورت گیرد.

۳-او را در وضعیت صاف به پشت بخوابانید.

۴-از ماساژ اندام ها خودداری کنید.

۵-اجازه خوردن به مصدوم ندهید، خصوصا مصرف محرک هایی مانند قهوه، چای و اجازه سیگار کشیدن به مصدوم ندهید.

۶-علائم حیاتی مصدوم را هر ۳۰تا ۴۵ثانیه کنترل کنید. درجه حرارت بدن مصدوم را با قرار دادن پشت دستان بین لباس مصدوم و شکم او بررسی کنید. اگر شکم مصدوم سرد بود، او احتمالا دچار هایپوترمی شده، نیاز به اقدامات درمانی دارد. جهت کنترل نبض اگر نبض رادیال با مچ دست احساس نشود، به آرامی نبض کاروئید با گردنی را به مدت ۳۰تا ۴۵ثانیه چک کنید.

۷-از هدر رفتن گرما جلوگیری کرده، از فرار دادن مصدوم در باد یا در تماس با اشیایی که گرما را از بدن او انتقال می دهند، خودداری کنید. هدف فرد کمک کننده، جلوگیری از هدر رفتن مجدد گرمای بدن مصدوم می باشد.

۸-او را هرچه سریع تر توسط آمبولانسی با هر وسیله ای که درجه حرارت حداقل ۲۱درجه سانتی گراد داشته باشد، به مراکز درمانی منتقل کنید.

۹-انجام C.P.R در مصدوم دچار هایپوترمی: بعضی از پزشکان، انجام C.P.R را پیمان مصدوم دچار هایپوترمی که نبض خیلی ضعیف دارد، جایز نمی دانند. به عقیده ی این پزشکان حتی وجود یک یا دو ضربه در دقیقه هم نشان دهنده فعالیت قلب است و انجام C.P.R می تواند تعادل متابولیکی بدن را دچار آشفتگی کند. ممکن است ضربان قلب بعد از گرم شدن به طور خود به خود بهبود یابد. از آنجا که ثابت شده است انجام صحیح C.P.R جریان خون قسمت های حیاتی بدن را افزایش می دهد، بعضی از متخصصان شروع C.P.R را در مصدومی که دچار هایپوترمی است و نبض ندارد، ضروری می دانند.