آشنایی با راه های درمانی سرطان پرستات

درجه بندی و درمان های مختلف سرطان پرستات

منظور از «درجه بندی» (staging) سرطان پرستات، تعیین میزان گسترش آن است. تشخیص میزان دقیق گستردگی بیماری، برای اتخاذ بهترین و مناسب ترین روش درمان، یک الزام است. سرطان پرستات در ساده ترین شکل به چهار درجه C ،B ،A و D تقسیم می شود.

درجه ی  A: غده بسیار کوچکتر از آن است که در معاینه ی مقعدی لمس شود. تشخیص این مرحله از سرطان پرستات تنها به کمک روش های پیچیده تر امکان پذیر است. متأسفانه این مرحله از سرطان بی علامت و بدون زنگ خطر است، اما در عین حال درمان پذیرترین مراحل چهارگانه محسوب می شود. در صورت خوش اقبالی بیمار و تشخیص بیماری در این مرحله، امکانات درمانی کارایی در دسترس اند، که یکی از آنها «برداشت پرستات» به کمک جراحی و دیگر «پرتودرمانی» است.

برداشت پرستات به کمک جراحی

این عمل «پرستاتکتومی» (prostatectomy) نامیده می شود، و عبارت است از برداشت کامل غده پرستات و غده لنفاوی اطراف آن((pelvic node dissection  . عوارض این جراحی، «ناتوانی جنسی» و «بی اختیاری ادرار» است. عارضه دوم کمتر دیده می شود.

پرتودرمانی

در این روش از تابش پرانرژی اشعه ی ایکس برای انهدام سلول های سرطانی استفاده می شود. علاوه بر آن می توان مواد رادیواکتیو را به صورت دانه ای در داخل پرستات کاشت. این شیوه درمان به خصوص برای بیمارانی که به جراحی تن نمی دهند و از عوارض ناتوانی یا بی اختیاری آن می گریزند، معقول به نظر می رسد. عوارض این شیوه ی درمانی «کوفتگی»، «حساسیت پوست»، «درد در حین بول کردن» و «اسهال های شدید» است.

درجه ی  B: با وجودی که در این مرحله نیز تومور هم چنان کوچک و محدود به خود پرستات است، ولی قابل لمس است و یک اورلژیست ورزیده به سادگی آن را تشخیص می دهد. در این مرحله هم چندان علامتی وجود ندارد. درمان نظیر مرحله ی A شامل «برداشت کامل غده» به وسیله جراحی یا «پرتودرمانی» است.

درجه ی  C: در این مرحله سرطان به اطراف پرستات گسترش یافته است. شایع ترین علامت بیمار در این دوره از بیماری «اشکال در بول کردن» است. به علاوه ممکن است در ادرار «خون» نیز دیده شود.

پر پیداست که در این مرحله تشخيص سرطان به سادگی از طریق معاینه مقعد امکان پذیر است.

راه های درمانی این مرحله، برداشت کامل پرستات و پرتودرمانی است، که معمولا تواما به کار برده می شوند. هدف اصلی درمان، جلوگیری از گسترش بیماری و تخفیف شدت علایم آزار بخش آن است.

در این مرحله، از «درمان هورمونی» نیز می توان سود برد؛ یعنی با توقف روند تولید تستوسترون (به خصوص از بیضه ها می توان از گسترش سرطان جلوگیری کرد. درمان هورمونی سبب معالجه ی کامل بیمار نمی شود و تنها از گسترش سرطان جلوگیری می کند و علایم را تخفیف می دهد.

درمان هورمونی

برای توقف روند تولید تستوسترون در بدن، از روش های مختلف می توان استفاده کرد:

۱)برداشت بیضه ها به کمک جراحی:

این روش قطعی ترین راه حذف ۹۵٪ از تستوسترون تولیدی در بدن به حساب می آید و عمل مربوط به آن «اورکیکتومی» (orchiectomy) نامیده می شود. انجام آن به «بی حسی موضعی» و «یک روز بستری شدن» در بیمارستان نیاز دارد. با برداشت بیضه ها تومور کوچک می شود و شدت علایم بیمار تخفيف می یابد. این عمل عوارضی نیز دارد که شامل «ناتوانی جنسی» و «گرگرفتگی» است.

۲)همگن های LH-RH:

 یکی از راه های جدید درمان هورمونی سرطان پیشرفته پرستان محسوب می شود. برای تولید تستوسترون، “LH-RH” باید به صورت ضربانی ترشح شود. اگر بدن را مستمرا در معرض این هورمون قرار دهیم، برعکس تولید تستوسترون متوقف می شود. این روش در جلوگیری از گسترش بیماری و تخفیف شدت علایم بسیار کارا است. تجویز این هورمون می تواند به صورت ماهیانه و یا روزانه باشد. عوارض آن «ناتوانی» و «گرگرفتگی» است.

۳)درمان هورمونی ترکیبی:

توجه داشته باشید که روش قبل تنها تولید ۹۵٪از تستوسترون با منشاء بیضوی را متوقف می سازد. برای محو آثار ناشی از ۵٪دیگر هورمون که منشاء فوق کلیوی دارد، از ترکیبات دیگری تحت عنوان «ضد آندروژن» استفاده می شود. «فلوتامین» از مهم ترین «ضد آندروژن ها» است که بسیار گران است و مصرف آن در ایران با مشکلاتی رو به رو است. این دارو نیز عوارضی از جمله گر گرفتگی ، تهوع، استفراغ، اسهال و ناتوانی دارد.

۴)هورمون های زنانه:

با مصرف هورمون های زنانه می توان تولید «تستوسترون» را متوقف ساخت. معروف ترین این هورمون ها «استروژن»، است. با مصرف یک تا سه بار در روز این هورمون با آثار «تستوسترون»، مقابله می شود. متأسفانه مصرف استروژن با عوارض زیادی از جمله احتباس آب، بزرگی سینه ها، ناراحتی گوارشی، تهوع و استفراغ همراه است. به علاوه، با مصرف این هورمون احتمال «آمبولی» افزایش می یابد.

در ایران با عنایت به مشکلاتی که در تهیه ی داروهای بعضا گران و نایاب فوق موجود است، همچنان «اورکیکتومی» را بهترین و قطعی ترین راه درمان هورمونی به حساب می آورند.

درجه ی D: در این مرحله تومور به نقاط دیگر بدن دست اندازی می کند و علایم زیادی گریبان گیر بیمار می شود که عمدتا شامل کوفتگی کاهش وزن، دردهای استخوانی و بول دردناک هستند. جراحی در این مرحله چندان مطلوب نیست و بهتر است از روش های دیگر از جمله درمان هورمونی سود برده شود. «شیمی درمانی» نیز کاربرد دارد. هدف اصلی درمان بیمار در این مرحله، کاهش شدت علایم بیماری و قابل تحمل تر کردن آن است.

متخصص درمان سرطان پرستات کیست؟

مسئول درمان بیماری های پرستات «اورلژیست»ها (urologist) محسوب می شوند. این گروه از پزشکان جراحانی هستند که آموزش آن ها معطوف به تشخیص و درمان بیماری های «دستگاه ادراری – تناسلی» است. در این خصوص وظیفه اصلی اورلژیست تمایز «بزرگی خوشخیم پرستات» از سرطان آن است.

گاهی برای درمان بیمار مبتلا به سرطان پرستات همکاری اورلژیست با «آنکولژیست» (oncologist) لازم می آید. تخصص یک آنکولژیست درمان سرطان ها به طور کلی است.

نحوه ی برخورد با بیمار مبتلا به سرطان پرستات

نام سرطان از آن چه واقع می شود بسیار منکوب کننده تر و ناخوشایند تر است. طبیعی است که هر بیماری زمانی که ناگاه در مواجهه با قبول ابتلا به سرطان قرار می گیرد، عصبی، نگران و مستأصل می شود. این عصبیت ، نگرانی و استیصال به خانواده و دوستان نزدیک بیمار نیز بازتاب می یابد، و ابعاد مشکل را وسیع تر می سازد.

یکی از راه های خوب برخورد با چنین شرایط پر دغدغه ای، ملاقات با دیگر بیماران مبتلاست؛ به خصوص اگر اقدامات درمانی در مورد ایشان موفقیت آمیز و امید بخش بوده باشد. در این خصوص، پزشک معالج باید رفتاری بسیار هم دردانه و فهیم داشته باشد. تسهیل شرایط لازم برای برقراری ارتباط بین بیمار و دیگر مبتلایان از وظایف وی محسوب می شود.

ای کاش نظیر آنچه در دیگر کشورها مرسوم است، بتوان شرایطی را مهیا کرد که بیماران مبتلا در گروه های کاملا ویژه، مستمرا گرد هم آیند و برای ایجاد جو واقع بینانه در قبال معضل مشترکی که دارند، تبادل نظر کنند. مسلما برقراری چنین شرایطی از نقطه نظر روحی – روانی به مدد اورلژیست می آید و شرایط را برای اقدامات درمانی بیش از پیش مهیا می سازد.

تحقیقات اخیر نشان می دهند که مصرف روزانه ی یک عدد گوجه فرنگی خام به طور مشخص مانع از تکوین یا رشد سلول های ناهنجار در غده پرستات می شود. بنابراین به طور موکد توصیه می شود که هر روز یک عدد گوجه فرنگی خام مصرف نمایید.

به علاوه با عنایت به وجود بعضی از گزارشات اپیدمیولژیک مبنی بر وجود ارتباط بین مصرف غذاهای کنسرو با سرطان پرستات حتی المقدور از مصرف این نوع غذاها احتراز شود.