آشنایی با دلایل ابتلا به بیماری دیابت

چگونه افراد ب بیماری دیابت مبتلا می شوند؟

اگر به تازگی متوجه شده اید که مبتلا به دیابت هستید ، این امر به این معنا نیست که بیمار و یا تبدیل به آدمی ناتوان شده اید . میلیون ها نفر در انگلیس مبتلا به دیابت هستند و اکثر آنها زندگی طبیعی و پرتکاپوی خویش را سپری می کنند. تعدادی از آنها بیش از ۵۰سال است که با این بیماری زندگی می کنند، با پیشرفت در درمان و افزایش درک ما از بیماری دیابت، مشخص شده است که هیچ چیز بهتر از امید به آینده برای بعضی از افراد دیابتی نیست. هدف از بیان کردن این مطلب این است که به فرد کمک شود تا دریابد دیابت چیست و چگونه می توان آن را کنترل کرد. امروزه پزشکان افراد دیابتی را تشویق می کنند تا مواظب سلامتی خود باشند ، به رژیم غذایی خود توجه دقیق داشته باشند و آزمایشات منظم خون و ادرار را انجام دهند تا پیشرفت با بهبود بیماری مورد ارزیابی قرار گیرد .

موقعیت پانکراس

انسولین و گلوکاگون از سلول های به خصوصی در پانکراس تولید می شوند. این اندام که آنزیم های گوارشی را درون معده ترشح می کند پشت معده قرار دارد.

دیابت یکی از قدیمی ترین بیماری های شناخته شده در انسان می باشد. نام کامل آن دیابت ملیتوس می باشد که از واژه های یونانی سیفون و قند گرفته شده است و به منظور توصیف علایم غیر قابل کنترل آن یعنی دفع مقادیر زیاد ادرار به همراه قند به کار می رود. ایرانیان باستان، هندیان و مصریان علایم این بیماری را توصیف کرده اند اما درک صحیح از این بیماری کمابیش در صد سال اخیر گسترش یافته است.

در سال های پایانی قرن نوزدهم دو پزشک آلمانی دریافتند که پانکراس( غده ی بزرگی در پشت معده) ماده ای را تولید می کند که از افزایش سطح گلوکز خون جلوگیری می کند. در سال ۱۹۲۹ سه دانشمند کانادایی این ماده ی پیچیده را که انسولین نام داشت از گروه های کوچکی از سلول های درون پانکراس که جزایر لانگرهانس نام داشتند، جدا کردند. زمانی که انسولین به عنوان درمان دیابت( بعد از سال ۱۹۲۳) در دسترس بیماران دیابتی قرار گرفت، به عنوان یک معجزه ی پزشکی شناخته شد و امید به آینده را در این بیماران تغییر داد و همچنین جان بسیاری از افراد جوان که بر اثر این بیماری مخرب در حال مرگ بودند را نجات داد.

حدود سی سال بعد کشف شد که یکی از اشکال بیماری دیابت با استفاده از قرص هایی که سطح گلولز خون را کاهش می دهند، قابل درمان می باشد. این کشف جدید پزشکان را بر آن داشت تا بین دو شکل این بیماری تمایل قائل شوند.

دیابت ملیتوس وابسته به انسولین: ( IDDM1 )

دیابت نوع اول نام دارد . این نوع دیابت عموما در جوانی بروز می یابد . بیماران مبتلا به IDDM مجبورند دائما انسولین تزریق کنند تا سالم باقی بمانند .

دیابت ملیتوس غیر وابسته به انسولین: ( NIDDN )

دیابت نوع دوم نام دارد : این نوع دیابت بیشتر در میان سالی یا سالخوردگی شیوع دارد . این بیماری به وسیله قرص یا فقط به وسیله رژیم غذایی می تواند کنترل شود.

دیابت چیست؟

دیابت تغییری دائمی در شیمی داخلی بدن است که نتیجه آن وجود گلوکز بسیار زیاد در خون می باشد . علت این بیماری کمبود هورمون انسولین است. هورمون یک پیام آور شیمیایی است که در یک قسمت از بدن ( در این مورد پانکرانس ) ساخته می شود و درون جریان خون آزاد می گردد تا بر روی قسمت های دورتر بدن تأثير بگذارد . در دیابت نوع اول فقدان کامل انسولین ممکن است مشاهده شود اما در دیابت نوع دوم ممکن است کمبود جزئی انسولین و نیز کاهش پاسخ بدن به انسولین مشاهده شود . این حالت را مقاومت به انسولین می نامند .

علت ابتلا به بیماری دیابت چیست؟

گلوکز خون از هضم غذا و تغییرات شیمیایی که کبد بر روی آن انجام می دهد، به دست می آید. در این حالت مقداری از گلوکز ذخیره می شود و مقداری نیز به مصرف انرژی می رسد. انسولین شکلی منحصر به فرد دارد و می تواند به گیرنده های با بخصوصی که بر سطح تمامی سلول های بدن وجود دارند متصل شود. انسولین با اتصال به این گیرنده ها ، سلول را وادار به جذب گلوکز می کند . این عمل باعث می شود تا سلول چربی و پروتئین های خود را مصرف نکند. انسولین تنها هورمونی است که می تواند گلوکز خون را کاهش دهد و این کار را به چندین روش انجام می دهد:

• با افزایش مقدار گلوکز ذخیره شده در کبد به شکل گلیکوژن.
• بازداشتن کبد از آزادسازی مقادیر زیاد گلوکز .
• با تشویق سلول های بدن به جذب گلوکز .

مکانیزم های دیگر بدن نیز توأم با انسولین عمل می کنند تا به حفظ سطح دقیق گلوکز خون کمک کنند . انسولین تنها ماده ای در بدن است که سطح گلوکز خون را دقیقا پایین نگه می دارد. بنابراین زمانی که میزان انسولین خون در حد کفایت نباشد ، تعادل کل سیستم بدن به هم می خورد . بعد از صرف غذا هیچ تغییری در جذب گلوکز ( از غذای خورده شده ) به وجود نمی آید . در نتیجه سطح گلوکز خون افزایش می یابد .

وقتی غلظت گلوکز به بیش از سطح خاصی افزایش یابد ، به تدریج از جریان خون وارد ادرار می شود. اگر در ادرار قند وجود داشته باشد به دلیل آنکه میکروب ها سریع تر می توانند رشد کنند عفونت هایی مثل التهاب مثانه و برفک راحت تر ایجاد می گردند.

نتیجه دیگر افزایش گلوکز خون تمایل به دفع ادرار بیشتر می باشد . علت این امر این است که کلیه ها گلوکز اضافی خود را می گیرند و سعی می کنند تا آن را به همراه مقادیر بیشتر آب و نمک دفع کنند . تولید اضافی ادرار پرادراری نامیده می شود و اغلب به عنوان زودرس ترین نشانه دیابت در نظر گرفته می شود. اگر برای توقف پرادراری اقدامی صورت نگیرد فرد به سرعت آب بدن خود را از دست می دهد. و خواهد شد. همانطور که قبلا ذکر شد انسولین علاوه بر اینکه گلوکز خون را تنظ می کند از کاهش وزن بدن نیز جلوگیری می کند و به ساخت بافت های بدن کمک می نماید. بنابراین در صورت نبودن آن ، وزن فرد کاهش خواهد یافت .

علایم «IDDM  و NIDDM »

تشنگی

کم شدن آب بدن

دفع مقدار زیادی ادرار

عفونت دستگاه ادراری مانند التهاب مثانه و برفک

کاهش وزن بدن

خستگی و بی حالی

كم شدن دید چشم در اثر خشک شدن عدسی چشم

شدت علایم بیماری و میزان پیشرفت علایم ، بسته به نوع دیابتی که فرد به آن مبتلا است ، ممکن است متفاوت باشد.

IDDM (دیابت نوع اول)

وقتی که فرد قادر نباشد هیچ گونه انسولینی تولید کند، بلافاصله پس از دست رفتن کنترل قند خون علایم بیماری ظاهر می شود . انسولین با جلوگیری از تجزیه . پروتئین ها ( موجود در ماهیچه ) و چربی ها نقش مهمی در حفظ ثبات بدن ایفا می کند.

پرنوشی

فرد مبتلا به دیابت دائما احساس تشنگی می کند علت این است که مقدار زیادی از مایعات بدن به صورت ادرار دفع می شود .

زمانی که انسولین کم می شود ، محصولات فرعی حاصل از تجزیه چربی و ماهیچه در خون انتشار می یابند که به تولید موادی به نام کتونها می انجامد . اگر هیچ عملی برای توقف این مرحله انجام نشود ، سطح تولید افزایش خواهد یافت تا اینکه سرانجام موجب می شود فرد شوک کتواسیدوز را بروز دهد . امروزه شوک کتواسیدوز رواج کمتری دارد زیرا معمولا دیابت مدتها قبل از بروز شوک تشخیص داده می شود . در صورت بروز شوک کتواسیدوز می بایست بیمار تحت درمان فوری با انسولین و مایعات قرار گیرد . این کار در بیمارستان و از طریق ورید صورت می گیرد . شوک اسیدوز با شوکی که در اثر پایین آمدن قند خون ( یا هیپوگلیسمی ) ایجاد می شود ، فرق دارد .

NIDDM (دیابت نوع دوم)

زمانیکه ذخیره انسولین کاهش می یابد و با تأثیر طبیعی خود را از دست می دهد افزایش سطح گلوکز خون به آرامی صورت می گیرد و تجزیه پروتئین و چربی نیز کمتر رخ می دهد . بنابر این کتون ها به میزان کمتری تولید می شوند و خطر بروز شوک کتواسیدوز کاهش می یابد . حدود دو درصد مردم بریتانیا مبتلا به دیابت هستند و این در حالی است که ممکن است بیش از نیمی از آنها متوجه بیماری خود نشوند. اکثریت افراد مبتلا به دیابت نوع دوم می باشند . نسبت زنان مبتلا بیش از مردان می باشد . دلیل احتمالی این موضوع می تواند متداول بودن بیماری در بیش از یک عضو خانواده بروز خواهد کرد دیابت نوع دوم در افراد سالخورده و احتمال طول عمر بیشتر زنان باشد . به طور کلی با افزایش سن جمعیت ، احتمال بروز دیابت نوع دوم نیز در آینده بیشتر می شود .

علت بروز بیماری

چندین دلیل شناخته شده برای کاهش ترشح انسولین وجود دارد و هر شخص می تواند تحت تأثیر یک یا تعداد بیشتری از این علت ها قرار گیرد . محققانی که دوقلوهای یکسان و شجره نامه های خانوادگی بیماران مبتلا به دیابت را مطالعه می کنند دریافته اند که وراثت عامل مهمی در هر دو نوع دیابت می باشد اگر یکی از دوقلو ها مبتلا به دیابت نوع اول باشد ، حدود ۵۰ ٪احتمال دارد که این بیماری در قل دوم نیز بروز کند و اگر یکی از والدین مبتلا باشند ، احتمال ابتلا ۵٪است . در دیابت نوع دوم تقريبا بدون شک اگر یکی از دوقلوهای همسان  این بیماری را بروز دهد ، قل دیگر نیز بدان مبتلا خواهد شد.

پیشگویی دقیق این که چه کسی این بیماری را به ارث خواهد برد کاری بس دشوار است. تعداد کمی از خانواده ها استعداد قوی تری برای ابتلا به دیابت دارند و دانشمندان چندین ژن را شناخته اند که به نظر می رسد عامل بروز این بیماری باشند . در اینگونه موارد امکان آزمایش اعضاء خانواده و تعیین میزان خطر بروز بیماری وجود دارد . در بیشتر موارد امکان شناسایی ژن های درگیر در این بیماری وجود ندارد و تفاوت این بیماری با فیبروز سیستیک که فقط یک ژن در آن دخیل است ، نیز همین می باشد . بنابراین حتی اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده مبتلا به دیابت باشد ، هیچ اطمینانی وجود ندارد که خود فرد نیز بیماری را بروز خواهد داد . تعدادی از افرادی که استعداد ابتلا به دیابت را به ارث می برند هرگز به طور قطع به آن مبتلا نمی شوند . بنابر این پر واضح است که عوامل دیگری نیز در کار هستند.

بیماری های عفونی یکی از علل ابتلا به دیابت

دیده شده است که گاهی اوقات احتمال بروز IDDM در کودکان و افراد جوان در زمان های خاصی از سال بیشتر است . مثلا زمانی که سرفه های بسیار زیاد و سرماخوردگی ها شیوع بالا دارند این حالت دیده می شود . بعضی از ویروس ها مانند ویروس اریون و کوکساکی که توانایی آسیب رسانی به پانکراس در آنها شناخته شده است ، دیابت ایجاد می کنند ولیکن تا جایی که به فرد فرد بیماران مربوط می شود به ندرت پزشکان قادرند بین شیوع دیابت و یک عفونت خاص ارتباط برقرار کنند. توضیح احتمالی این پدیده این است که ممکن است عفونت فرآیندی را  آغاز کرده باشند که سال ها بعد منجر به دیابت شده باشد .

محیط نیز در ابتلا به دیابت دخیل می باشد

افرادی که NIDDM را بروز می دهند اغلب چاق و پر خور هستند. جالب است بدانید افرادی که از یک کشور که خطر ابتلا به دیابت در آن کم است به کشوری که خطر ابتلا بیشتر است سفر می کند همانند بومیان کشور جدید احتمال ابتلا به دیابت را دارا می باشند . همچنین تغییرات شدید در شیوه زندگی می تواند احتمال ابتلای فرد به دیابت را بیشتر سازد . نمونه بسیار جالب از این حالت ساکنین جزیره نارو در اقیانوس آرام هستند . مردمان این جزیره زمانی که فسفات بر روی جزیره اشان کشف شد بسیار ثروتمند شدند . در نتیجه رژیم غذایی آن ها به طور شگفت انگیزی تغییر کرد و دچار اضافه وزن شدند . بنابراین برای ابتلا به دیابت آمادگی بیشتری پیدا کردند . همه این موارد حاکی از پیوندهای مهمی بین رژیم غذایی ، محیط و دیابت می باشد. ليكن ارتباط دقیقی بین ابتلا به دیابت و مصرف قند و شیرینی جات وجود ندارد .

دیابت ثانویه چیست؟

تعداد کمی از افراد در نتیجه سایر بیماری های پانکراس مبتلا به دیابت می شوند. به عنوان مثال پانکراتیت ( التهاب پانکراس ) با تخریب بخش بزرگی از این غده می تواند دیابت ایجاد کند . بسیاری از افرادی که بیماری های هورمونی از جمله سندرم کوشینگ ( که در آن بدن به مقدار زیاد هورمونهای استروئیدی را می سازد ) با آکرومگالی ( بدن هورمون رشد بسیار زیاد ترشح می کند ) رنج می برند، ممکن است به عنوان عارضه جانبی این بیماری ها ، دچار دیابت شوند . همچنین این بیماری می تواند در اثر مصرف مداوم الكل و آسیب به پانکراس ایجاد شود .

استرس و ارتباطش با ابتلا به دیابت

اگرچه بسیاری از افراد شروع دیابتشان را به حادثه ای تنش زا همچون یک تصادف یا بیماری دیگر ربط می دهند ، لیکن کاری بس دشوار است که ارتباط مستقیمی بین دیابت و استرس برقرار کرد . توضيح احتمالی این مطلب این است که احتمالا فرد به دلیل وجود وقایع استرس زا به پزشک مراجعه می کنند و در این حالت به صورت تصادفی دیابتش تشخیص داده می شود .

نکات کلیدی در مورد دیابت

• زمانی که بدن فرد نمی تواند انسولين کافی بسازد یا انسولینی که او می سازد در کنترل سطلع گلوکز خون مؤثر نباشد ديابت به وجود مي آيد.
• انسولین هورمونی ( پیغام آور شيميایی ) است که وجود آن برای حفظ سلامتی بدن بسيار مهم می باشد.
• علایم بیماری دیابت شامل کاهش وزن بدن ، پرادراری ، تشنگی و احساس ضعف و خستگی می باشد .
• عواملی چند که باعث بروز بیماری دیابت می شوند شامل عوامل ژنتیکی (وراثت) بيماری های عفونی ، محيط و استرس می باشند. همه این عوامل با تعدادی از آنها ممکن است در فرد مبتلا نقش مهمی داشته باشند .