آشنایی با اقدامات ضروری که باید در مقابل انواع گزیدگی ها انجام دهیم

انواع گزیدگی هایی که ممکن است انسان به آن دچار شود

الف) در صورت گاز گرفتگی حیوانات چه کار هایی باید انجام دهیم؟

۱. در صورت وجود خونریزی، جلوی خونریزی را گرفته، از زخم مراقبت کنید.

۲. زخم را با محلول آب و صابون بشویید و آب را با فشار بر روی موضع بریزید.

٣. پانسمان خشک بر روی زخم بگذارید.

۴. اگر حیوان گاز گرفته مشکوک به هاری بود، در صورت امکان آن را کشته، همراه مصدوم به مراکز درمانی منتقل سازید.

۵. بهتر است فرد مبتلا به گاز گرفتگی  را هرچه سریع تر به مراکز درمانی منتقل کنید.

ب) گاز گرفتگی توسط انسان

آلودگی دهان انسان از نظر تعداد باکتری بیشتر از حیوانات است و در صورت بروز زخم بعد از گاز گرفتگی توسط انسان، اقدامات زیر را انجام دهید:

١. خونریزی را کنترل کنید. ۲. زخم را با آب و صابون به مدت ۵تا ۱۰ثانیه با آب جاری بشویید. ٣. زخم را با پانسمان استریل بپوشانید.۴. فرد را جهت دریافت توجهات پزشکی به مراکز درمانی منتقل سازید.

نیش زدگی ها

مارگزیدگی: علائم مارهای سمی عبارتند از:

١. سر پهن و مثلثی شکل

۲.وجود گوده ای بین چشم و بینی مار (پیت) که این گوده حساس به گرما بوده، جهت شکار هدف گرم به خصوص در شب به کار می رود.

٣. شکاف مردمک ها عمودی است (چشم گربه ای.)

۴.دو دندان نیش مار به طور طبیعی به صورت پهن در مقابل کن دهان خوابیده، به محض باز شدن دهان به صورت لوله به سمت جلوی دهان باز می شود که به غده های تولید سیم وصل می باشد. دو دندان نیش مار در فک فوقانی دهان آن قرار دارد.

علائم مارگزیدگی:

الف) وجود دو سوراخ به فاصله ۱/۲۵ سانتی متر به طور جداگانه. ب) وجود درد در موضع به صورت سوزش. ج) ایجاد تورم در عرض ۵دقیقه.  د) محل گزش کبود می شود (سیاه متمایل به آبی) .ه) سم مار می تواند مانع از عمل مکانیسم ایجاد لخته شده، باعث خونریزی های متعدد زیر پوست (۶تا ۱۰ساعت بعد از گزش مار) شود. و) ضعف، تعریق، غش، شوک، تهوع و استفراغ (در مارگزیدگی های شدید.)

علائم بین ۵تا ۱۰دقیقه بعد از مارگزیدگی شروع می شود و در مدت ۳۶ساعت تمام علائم بروز می کند. اگر تا یک ساعت بعد از گزش علائم بروز نکرد، به این معنی است که مسمومیت رخ نداده است.

اقدامات ضروری در زمان مار گزیدگی:

۱. نخست باید با اورژانس تماس گرفته شود .

٢. کنترل A.B.C و در صورت نیاز، انجام C.P.R

٣. به فرد دچار مارگزیدگی آرامش داده، او را به پشت بخوابانید.

۴. اگر احتمال بروز استفراغ را می دهید، مصدوم را به پهلو بخوابانید (گاه استفراغ بر اثر اضطراب و ترس می باشد.)

۵.از راه دهان چیزی به مصدوم نخورانید.

۶. یخ را بر روی موضع قرار ندهید.

۷.به آهستگی موضع را با آب و صابون با یک ماده ضد عفونی کننده ملایم تمیز کنید.

۸. پانسمان خشک بر روی موضع گزش گذاشته، عضو دچار مارگزیدگی را ثابت نگه دارید(اگر گزیدگی بر روی انتهاها بود، عضو را جهت ثابت نگه داشتن آتل بندی کنید).

۹. محل مارگزیدگی را پایین تر از سطح قلب قرار دهید.

۱۰. به دلیل احتمال تورم، النگو، انگشتر، و ساعت فرد را خارج کنید و در صورت بروز تورم، اطراف موضع گزش را علامت گذاری کنید. ( با خودکار)

۱۱. اگر گزش بر روی تنه صورت گیرد (به ندرت)، بهتر است فرد را صاف به بخوابانید و با کمترین حرکت به مراکز درمانی منتقل کنید.

۱۲. در صورت بروز علائم شوک، فرد را در وضعیت شوک قرار داده، او را گرم نگه دارید.

۱۳. در مورد مارهای افعی گوده دار مانند مار زنگی، مار کبری، و غیره اگر دستیابی به وسایل پزشکی و آنتی ونین (پادزهر) جهت درمان فرد مبتلا بیشتر از یک ساعت طول می کشد یا مار بزرگ بوده یا پوست مصدوم سریعا در حال تورم است، فورا بدون بریدن موضع، مکش را توسط اکستراکتور (بادکش مصنوعی) انجام دهید. رساندن سریع فرد به مراکز درمانی بسیار اهمیت دارد.

مصدوم یا سایر افرادی که در آن مکان حضور دارند را از مار دور سازید، زیرا مار قادر است بیشتر از یک بار نیش بزند و می تواند به اندازه نصف طول بدنش خود را به جلو پرتاب کند. حتی سر بریده مار افعی می تواند به طور رفلکسی به مدت ۲۰دقیقه یا بیشتر عمل نیش زدن را انجام دهد. بنابراین باید از مار کشته شده نیز دوری کنید. جهت دور کردن فردی که دچار گزیدگی شده است از مار در صورت عدم امکان حمل مصدوم، به او در قدم زدن و راه رفتن آهسته کمک کنید.

۱۴. اگر مصدوم توسط مرجان مارگزیده شده باشد، محل گزش را با ۱تا ۲لیتر آب شسته، سپس با آب و صابون سم موجود بر روی سطح پوست را تمیز کنید و پس از خشک کردن موضع، در صورتی که گزش بر روی اندام ها (دست و پا) صورت گرفته باشد، توسط باند کشی فشار خفیفی را بر روی محل گزش وارد کنید. استفاده از باند کشی فقط در مورد گزش مرجان مار بوده، در مورد مارهای افعی فشار خفیف را بر روی موضع گزش اعمال نکنید. در گزش توسط مرجان مار، برش دادن پوست مصدوم و استفاده از اکستراکتور ممنوع می باشد. مصدوم را باید جهت دریافت مراقبت های پزشکی و آنتی ونین (پادزهر) به مراکز درمانی منتقل کنید.

گزش مار غیر سمی:

محل گزش مار غیر سمی به شکل نعل اسب است که شکل دندان های مار بر روی پوست می باشد و ممکن است موضع گزش دردناک باشد.

اقدامات لازم در این گونه موارد چیست؟

الف) موضع را با آب و صابون بشویید.

ب) در صورت وجود زخم کوچک، از آن مراقبت کنید و فرد را جهت دریافت مراقبت های پزشکی به مراکز درمانی منتقل کنید.

عقرب زدگی:

عقرب، جزء سخت پوستان هشت پا می باشد که بیشتر در مناطق بیابانی زندگی می کند. گزش عقرب های بی خطر، دردناک است و فقط باعث نرم و تغییر رنگ در محل گزش می شود. گزش عقرب های خطرناک با علائم زیر همراه است :

الف) حساسیت شدید موضع ب) انقباض شدید عضلات ج) زیاد شدن بزاق دهان د) افزایش فشار خون و نارسایی قلب ه) تشنج.

در مورد ابتلا به عقرب زدگی چه کار هایی باید انجام داد؟

۱.کنترل A.B.C و در صورت نیاز، انجام C.P.R ۲. محل نیش زدگی را به آرامی با آب و صابون شسته، الكل بمالید. ۳. كيف یخ بر روی موضع قرار دهید. ۴. جهت دریافت پاد زهر (سرم آنتی ونین)، فرد را به مراکز درمانی منتقل کنید.

نیش عنکبوت سیاه:

عنکبوت سیاه در جای خشک و تاریک و در اطراف ساختمان ها و تیرهای چوبی و اطراف نخاله ها زندگی می کند. اندازه عنکبوت ماده بزرگ تر و سم آن خطرناک تر است و علائم گزش تا ۴۸ساعت بعد بروز می کند. علائم عبارتند از:

الف) گرفتگی عضلات همراه با درد از ۱۵دقیقه تا ۴ساعت بعد از گزش بروز می کند.

ب) تأثیرات بر روی بافت عصبی که شامل سرگیجه، سفت شدن عضله سینه، و اشکال در تنفس، تعریق، تهوع و استفراغ، و بثور پوست می باشد.

ج) عضله شکم مانند چوب سفت و سخت می شود.

اقدامات ضروری در این موارد:

تنها اقدامی که در این موارد باید انجام داد این است که هرچه سریع تر مصدوم جهت دریافت پاد زهر به مراکز درمانی برسانید.

نیش کنه:

درد نیش کنه بسیار کم است. بنابراین کنه می تواند چندین روز به صورت فرو رفته در بدن بدون آزار باقی بماند. اکثرا نیش کنه بدون آزار و صدمه است، اما گاهی باعث بروز بیماری جدی در بدن می شود.

اقدامات لازم در مقابله با نیش کنه:

الف) موضع را با آب و صابون بشویید و الكل جهت جلوگیری از عفونت های بعدی بر روی موضع بمالید

ب) جهت تسکین درد، کیف یخ بر روی موضع قرار دهید.

ج) فرد را از نظر بروز علائمی مانند تب، درد عضلانی، و فلج همراه با ضعف عضلانی بررسی کنید.

د) ناحیه را تمیز نگه داشته، به مدت یک ماه موضع را از نظر وجود علائم عنونت کنترل کنید.

ه) جهت کاهش خارش، از لوسیون کالامین بر روی موضع استفاده کنید.

گزش حشرات:

در موقع گزیدن یک شخص توسط حشره، زهر وارد بدن می شود مانند مورچه یا زنبور که باعث واکنش شدید در بدن شخص می گردد. این واکنش شدید به شکل تورم و خارش اطراف بافت گزیده شده (واکنش موضعی) یا واکنش عمومی با سیستمیک می باشد که قسمت های داخلی بدن را درگیر کرده، به آن واکنش حساسیتی (آنافیلاکتیک) گویند و علائم واکنش حساسیتی را به دنبال خواهد داشت.

زمان ابتلا به گزش حشرات انجام چه کار هایی ضروری است؟

١. محل نیش زدگی را بررسی کنید. در صورتی که حشره (معمولا زنبور) یانیش آن که حاوی کیسه زهر نیز می باشد، در محل باقی مانده باشد، آن را خارج کنید. در صورت باقی ماندن نیش، تا ۳-۲دقیقه ورود زهر به بدن ادامه می یابد.

۲. برای خارج کردن نیش و کیسه زهر، یک شیء سفت و غیر برنده مانند پشت چاقو، ناخن بلند یا کارت شناسایی را روی محل بکشید.

٣. به دلیل تزریق زهر نیش به داخل زخم، از چلاندن و فشار دادن با موچین پرهیز کنید.

۴. موضع را با آب و صابون یا یک ضد عفونی کننده ملایم به آرامی بشویید.

۵. دستبند، انگشتر، و ساعت فرد باید به دلیل احتمال تورم خارج شود.

۶. محل نیش را کمی پایین تر از سطح قلب قرار داده، کیسه یخ بر روی موضع بگذارید تا جذب سم کند شود.

۷. کنترل A.B.C و در صورت نیاز، انجام C.R.P

۸. به مصدوم چیزی از طریق دهان نخورانید.

۹.او را در وضعیت شوک قرار داده، آماده هرگونه استفراغ و واکنش حساسیتی باشید.

۱۰. در مورد زنبور زدگی چون زهر زنبور قلیایی است، بر روی موضع آب ليمو يا سرکه (اسید ضعیف) بمالید. در مورد حشراتی مانند مورچه به دلیل اسیدی بودن زهر نیش مورچه، جهت کاهش التهاب و خارش، مقداری محلول جوش شیرین بر روی محل گزش بمالید.

۱۱. جهت کاهش درد می توان از آسپیرین (در بزرگسالان) و ایبوپروفن و استامینوفن استفاده کرد و کرم هیدروکورتیزون جهت کاهش التهاب بر موضع بمالید. آنتی هیستامین، از عوارض موضعی در صورت مصرف سریع جلوگیری می کند.

۱۲. به مدت ۳۰دقیقه بعد از گزیده شدن، فرد را تحت نظر داشته باشید. در صورت به وجود آمدن واکنش حساسیتی، از سرنگ آماده اپی نفرین استفاده کنید (در صورتی که مصدوم سرنگ آماده اپی نفرین همراه داشته باشد و در صورت برطرف نشدن علائم بعد از ۱۵دقیقه، تزریق مجدد اپی نفرین را برای او انجام دهید(در بزرگسالان ۰/۳ میلی گرم اپی نفرین و در اطفال ۰/۱۵ میلی گرم اپی نفرین).

۱۳.فرد دچار گزیدگی را هر چه سریع تر به مراکز درمانی برسانید.

گزش پشه:

نیش پشه علاوه بر آزار دهندگی می تواند ناقل برخی از بیماری ها مانند مالاریا ، تب زرد و غیره باشد و گاهی نیز باعث بیماری انسفالیت (ورم مغز) می شود. هیچ مدرکی دال بر انتقال بیماری ایدز و هپاتیت توسط نیش پشه وجود ندارد.

اقدامات ضروری در مقابل گزش پشه:

۱.ناحیه ی گزش را با آب و صابون بشویید.

۲.کیسه ی یخ بر روی موضع قرار دهید.

۳.جهت کاهش خارش و قرمزی، از لوسیون کالامین استفاده کرده، آن را بر روی موضع بمالید.