از من بپرس فرهنگی

خداحافظی دیوید لینچ از سینما

 مروری بر کارنامه کاری دیوید لینچ، به بهانه‌ی خداحافظی از سینما

به گزارش از من بپرس، شاید باورش سخت باشد که دیوید لینچ در یک مصاحبه اعلام کرد از دنیای سینما کناره گیری می کند. آن هم برای فیلم سازی که بر طبق نظر سنجی روزنامه گاردین در سال 2003 به عنوان بزرگترین کارگردان زنده دنیا انتخاب شد.

به بهانه اعلام خداحافظی او از سینما مروری بر کارنامه کاری این کارگردان تک رو خواهیم کرد.

دیوید لینچ در سال 1946 در ایالت مونتانای آمریکا به دنیا آمد. در ابتدا به نقاشی علاقه مند شد و به همین دلیل به تحصیل در این رشته پرداخت. فعالیتی که همواره در کنار فیلم سازی آن را ادامه داده است.

در کنار تحصیل نقاشی لینچ به ساخت چند فیلم کوتاه دست زد و با تجربیاتی که از این راه به دست آورد خود را آماده کرد تا اولین فیلم بلندش را بسازد.

کله پاک کن؛ آغاز رؤیای لینچ

اولین فیلم بلند لینچ، کله پاک کن نام دارد. این فیلم با بودجه محدود و شخصی لینچ ساخته شد. اثری سوررئال و عجیب که برخوردهای متناقضی را سبب شد. لینچ در جایی گفته استنلی کوبریک، فیلم ساز بزرگ آمریکایی عاشق این فیلم او بوده است.

اما فیلم بعدی که لینچ را به دنیای سینما معرفی کرد، مرد فیل نما بود. لینچ موفق شد با این فیلم در هشت رشته از جوایز اسکار نامزد شود. همچنین توانست جایزه بهترین فیلم خارجی را از جشنواره سزار فرانسه به دست بیاورد.

با چنین استقبالی لینچ توانست به ساخت آثار شخصی تر خود روی بیاورد. مخمل آبی محصول این دوران است. فیلمی در ژانر نئونوآر که جنایت را به طور مستقیم به روان شناسی ربط می دهد. این فیلم در یک رشته نامزد اسکار شد که نتوانست آن را به دست بیاورد.

لینچ در آغاز دهه نود میلادی فیلم قلباً وحشی را با بازی نیکلاس کیج ساخت. این فیلم توانست جایزه نخل طلای کن را دریافت کند. این فیلم داستانی به نسبت ساده تر از باقی کارهای لینچ دارد، اما مانند دیگر کارهای او گیشه موفقی نداشت.

آغاز کار در تلویزیون

لینچ سپس به تلویزیون روی آورد و توانست موفق ‌ترین سریال تلویزیونی دهه 90 را برای شبکه  ABCتولید کند. این سریال که «توئین پیکز» نام داشت، توسط تهیه‌ کننده معروف، مارک فارست تهیه شد.

داستان این سریال در شهری خیالی به نام «توئین پیکز» رخ می دهد و مایه های مورد علاقه لینچ مانند جنایت و روان شناسی را عرضه می کند.

مجله تایم این سریال یکی از 100 سریال برتر تاریخ تلویزیون معرفی کرد.

سپس لینچ با پشتوانه این موفقیت در سال 1997بار دیگر به سینما بازگشت و فیلم بزرگراه گمشده را ساخت. داستانی در ادامه فیلم های قبلی او، با موضصوعاتی مانند ناتوانی جنسی، جنایت، عشق و خیال. اما این فیلم لینچ نتوانست منتقدان آثارش را راضی کند.

موفقیت دوباره در کن

لینچ بعد از چهار سال دوری از سینما با فیلم جاده مالهالند به این دنیا بازگشت. این فیلم به از طرف منتقدان با استقبال زیای مواجه شد. لینچ با این فیلم بار دیگر در فرانسه درخشید. او توانست جوایز بهترین کارگردانی جشنواره کن و جایزه بهترین فیلم خارجی  در جشنواره سزار را برباید. او نامزدی اسکار بهترین کارگردانی را نیز با این فیلم به دست آورد.

نکته مهم تر شاید این باشد که فیلم جاده مالهالند در رأی گیری انجمن منتقدان فیلم لس‌آنجلس به‌ عنوان بهترین فیلم سینمای جهان در دهه‌ آغازین قرن بیست و بیست و یک انتخاب شد.

دیوید لینچ در سال 2006 جایزه شیر طلای افتخاری جشنواره ونیز را دریافت کرد. در همین سال او فیلم امپراتوری درون را به عنوان نخستین فیلمی که در ساخت آن از توانایی دیجیتال استفاده کرده، عرضه کرد. استقبال منتقدان از این فیلم چشمگیر بود؛ در حالی که مقدر بود این فیلم آخرین فیلم سینمایی او باشد.

واگذار کردن عرصه به بلاک باسترها

با نگاهی به آمار فروش فیلم ها در دنیا می توان متوجه شد که بازار در انحصار فیلم های پرهزینه و عظیم است. استقبال از ساخت و عرضه این فیلم ها که در اصطلاح بلاک باستر نامیده می شوند، ظاهراً دلیل لینچ برای خداحافظی از سینما باشد.

کارگردان مخمل آبی با بیان اینکه امپراتوری درون پایان حرفه فیلم سازی او در سینما بوده، گفت: به هر حال این صنعت در حال تغییر است و در این صنعت فیلم‌های چند قسمتی و بلاک‌ باسترها دیگر جایی برای افراد خلاقی چون من وجود ندارد.

لینچ همچنین گفت: خیلی چیزها فرق کرده و بسیاری از فیلم‌هایی که ممکن است آثار فوق‌العاده‌ای هم باشند دیگر در گیشه فروش خوبی ندارند و شرایط فروش برای فیلم‌هایی فراهم است که من علاقه‌ای به ساخت آنها ندارم.

این کارگردان باسابقه که قرار است ماه آینده فصل سوم سریال پرآوازه خود توئین پیکس را پس از یک وقفه 27 ساله عرضه کند، در مصاحبه با روزنامه سیدنی مورنینگ با علام خداحافظی از دنیای سینما گفت که دیگر فیلم بلندی در سینما نخواهد ساخت.