تزریق واکسن ها برای کودکان

کتابچه تزریقات واکسن برای اطفال

بسیار بجا و شایسته است که کتابچه ای ( که توسط طبیب طفل امضاء شده باشد) برای طفل خود داشته باشید که حاوی تاریخ و تعداد تزریق واکسن ها) و حساسیت طفل بدارو ، اگر وجود داشته باشد) بوده و در موقعیکه بمسافرت میروید آنرا همراه خود بردارید . همچنین اگر از شهری بشهر دیگر نقل مکان کنید و یا طبیب خود را تغییر دهید ، وجود این کتابچه بسیار مفید و ارزنده خواهد بود. البته میتوان با تلفن با مکاتبه تمام این اطلاعات را از طبیب مربوطه دریافت کرد ولی انجام این امر در موارد فوتی و اضطراری بفوریت امکان پذیر نیست و وقت زیادی را خواهد گرفت مثلا یکی از موارد فوتی ومهم، موقعی است که طفل دچار حادثه ای شده زخمی در بدنش ایجاد شده باشد و باید برای جلوگیری از ایجاد کزاز در طفل ، تزریقات لازم بعمل آید و طبیب بطور قطع و یقین باید از تعداد و تاریخ تزریق واکسن ضدکزاز در طفل مطلع شود تا در باره نوع و مقدار تزریقات ضدکزاز بطفل در آن شرایط تصمیم بگیرد.

واکسن دیفتری، سیاه سرفه و کزاز (واکسن سه گانه)

واکسنهای این سه مرض معمولا با هم مخلوط شده است و بطفل تزریق میشود . تزریق این واکسن سه گانه و خیلی زود ، در حدود یک ماهگی ، باید شروع شود . این واکسن سه مرتبه ، هر ماه یک مرتبه ، تزریق میشود. اگر فاصله هر تزریق با تزریق بعدی بیش از یکماه هم طول کشید ، اشکالی نخواهد داشت.

مصونیتی که از سه مرتبه تزریق این واکسن سه گانه در بدن بوجود میاید، بسیار خوب و قوی است ولی بعد از چند ماه بتدریج از توت آن کاسته میشود لذا در سنین بین دوازده و هیجده ماهگی ، بک تزریق مجدد این واکسن سه گانه که به واکسن یادآورا مشهور است ، لازم میباشد تا درجه مصونیت را بسطح اولیه برساند. تزریق دیگر در چهار سالگی باید انجام شود.

تزریق واکسن سه گانه (بعلت وجود واکسن سیاه سرفه ای که در آن است) غالبا توام با عکس العمل هائی است از قبیل : تب ، گریه و بهانه گیری ، کم شدن اشتها ، درد ناحیه تزریق که معمولا سه الی چهار ساعت بعد از تزریق واکسن شروع میشود . البته گاهی طبیب داروهای مسکن تجویز خواهد کرد ولی بهرجهت، حال عمومی بعد از بیست و چهار ساعت بهبود میابد لذا اگر بعد از آن تبی عارض شد نباید آنرا معلول تزریق واکسن دانست بلکه دلیل آن عفونت جدیدی است . تزریق واکسن سه گانه سبب بروز سرفه و علائم سرماخوردگی نمیشود.

هنگامیکه طفل مبتلا بسرماخوردگی است و یا عارضه عفونی دیگری در کار باشد، طبیب تزریق واکسن را بتأخیر خواهد انداخت تا عفونت از بین برود. همچنین در جریان یک اپیدمی (شیوع) پولیومیلیت (مرض فلج اطفال)، باطفال بزرگتر از یکسال، واکسن سه گانه را تزریق نمی کنند زیرا تزریق این واکسن ، سبب کم کردن موقتی مقاومت بدن شده ممکن است بدن را مستعد مبتلا به پولیومیلیت سازد. لیکن در بچه های کوچکتر از یکسال احتمال این خطر بسیار کم است. معمولا در جای تزریق واکسن سه گانه که در بالایران و ناحیه سرین با در بالای بازو است یک بر آمدگی سفت بشکل یک ساچمه تا چند ماه باقی می ماند که بتدریج آب میشود و از بین می رود و به هیچ وجه جای نگرانی نباید باشد.

در اینجا مختصری از مواد سه گانه این واکسن بحث خواهیم کرد:

واکسن سیاه سرفه

واکسن سیاه سرفه یکی از مواد واکسن سه گانه را تشکیل میدهد که از میکروبهای کشته شده سیاه سرفه ساخته شده است. تزریق این واکسن ممکن است بطور کامل مصونیتی بر علیه مرض سیاه سرفه ایجاد نکند ولی چنین طفلی بهر حال اگر هم بمرض سیاه سرفه دچار شود، مرض او بسیار خفیف خواهد بود ، سیاه سرفه ، خصوصا در نوزادان، مرض خطرناکی است و بهمین دلیل باید واکسن سیاه سرفه خیلی زود به نوزادان تزریق شود.

معمولا در تزریق دوم و حتی سوم است که در بدن بر علیه سیاه سرفه مصونیت ایجاد میشود لذا تزریق مرتبه اول ، در مواردیکه طفل در معرض سرایت بیماری سیاه سرفه قرار گرفته باشد، تولید مصونیت فوری نمیکند و از ابتلاء طفل بمرض سیاه سرفه جلوگیری نخواهد کرد.

واکسن دیفتری

واکسن دیفتری نیز یکی دیگر از موادی است که واکسن سه گانه را تشکیل میدهد . زهری را که از میکروب دیفتری ترشح میشود و بنام تو کسین دیفتری معروفست ( که همان چیزی است که در شخص مبتلا بمرض دیفتری سبب بروز علائم بیماری و زحمات فوق العاده زیاد میشود) با مواد شیمیائی ترکیب کرده تبدیل بماده غیرسمی می نمایند که بنام توکسوئید دیفتری است. تزریق این ماده اخیر ببدن ، تولید پادزهری می نماید که بدن را از ابتلا به بیماری دیفتری مصون می نماید.

تزریق واکسن دیفتری، ابتدا سه مرتبه در ماههای اولیه بعد از تولد ، سپس یک مرتبه در یک سالگی و بعدا هر سه سال یکبار، توصیه میشود . بدین طریق طفل مصونیت کاملی برعلیه مرض دیفتری پیدا خواهد کرد

واکسن کزاز

واکسن کزاز ماد؛ سومی است که در واکسن سه گانه موجود است. این واکسن (توکسوئید) که از ترشحات سمی (توکسین) میکروب کزاز بدست می آید ، بعد از آنکه ببدن تزریق گردید ، بتدریج و آهستگی پادزهری تولید میکند که بدن را برعلیه بیماری کزاز مصونیت طویل المدتی میبخشد. واکسن کزاز را نباید با سرم ضدکزاز که سرم اسب است و تزریق آن سبب مصونیت فوری ولی موقتی میشود اشتباه کرد.

مرض کزاز عفونت بسیار وخیم و خطرناکی است که از آلودگی زخم و خراشهای وارده بر پوست با میکروب کزاز ایجاد میشود . میکروب کزار غالبا در خاک و دراماکنی که پهن حیوانات بوده یا موجود است ، زندگی میکند . حتی میتوان میکروب کزاز را در کف خیابانهای اسفالن شهر نیز براحتی بدست آورد. زخمهای عمیق بیشتر استعداد آلودگی بمیکروب کزاز را دارد . بنابراین زخم و سوراخ عمیقی که از فرو رفتن بک میخ بیدن در طویله حیوانات بوجود میاید از خطرناکترین موارد خواهد بود.

خیلی از مردم خیال میکنند که زنگی که روی میخ ممکن است وجود داشته باشد باعث ایجاد مرض کزاز میشود. این مطلب بهیچوجه صحیح نیست. مطلب مهم آنست که باید دانست میخ در کجا قرار داشته است.

اگر طفلی که قبلا برعلیه بیماری کزاز واکسینه شده است ، مبتلا بحراش یا زخم خطرناکی بشود، طبیب فقط یک تزریق یاد آور تو کسوئید (واکسن) کزاز بار خواهد نمود تا درجه مصونیت طفل زیاد شود. ولی اگر طبیب نداند یا دلیل قانع کننده ای راجع بتزریق واکسن در این طفل در دست نداشته باشد، مجبور است برای حفظ سلامت طفل احتیاط را رعایت کند و سرم ضدکزاز (سرم اسب) بطفل تزریق نماید . این دلیل است که در مقدمه این فصل بشما توصیه شد که برای طفل کتابچه ای ترتیب دهید که تعداد و تاریخ تزریق واکسن ها در آن نوشته شده باشد تا در صورتیکه به طبیب خانوادگی دسترسی نداشته باشید و با از شهر خود دور باشید، طبیب محلی بتواند تصمیمات مقتضی اتخاذ نماید.

مصونیتی که از تزریق واکسن کزاز بدست میاید، بعد از تزریق دوم خواهد بود بنابراین در موقعیکه طفلی دچار زخم خطرناکی میشود، شروع به تزریق واکسن بلانتبجه است و باید سرم اسب تزریق نمود تا بدینوسیله مصونیت نوری برای او تحصیل شود.

بعد از سه تزریق اولیه واکسن ، یک تزریق یاد آور در یک سالگی و بعدا هر سه سال یکبار باید تکرار گردد . بعلاوه هروقت طفل دچار زخم عمیق و خطرناکی باشد. باید بلافاصله تزریق واکسن یاد آور تکرار شود تا بدین وسیله مقدار پاد زهر در بدن زیاد شده درجه مصونیت تکمیل و تشدید شود.

سرم گزاز (سرم اسب)

قبل از اینکه واکسن کزاز (تو کوئید) که تولید مصونیت طویل المدتی می نماید کشف شود، فقط سرم کزاز (سرم اسب) در اختیار بشر بود. طرز تهیه این سرم از این قرار است که میکروب کزاز را باسب تزریق می نمایند تا در خون اسب پادزهر میکروب کزاز ترشح شود و اسب را بر علیه این بیماری مصون نماید. تزریق سرم خون چنین اسبی بشخصی که گرفتار زخم عمیق و خطرناکی شده است. تولید و مونیت می نماید و این مصونیت موقتی است و بیش از چند هفته طول نمی کشد زیرا مواد مصون کننده به تدریج از بدن دفع میشود. یکی از مهمترین اشکالات تزریق سرم اسب به انسان آنست که یکی دو هفته بعد از تزریق آن ممکن است مرض سرم (با عوارض کهیر وتب) تولید نماید . بعلاوه ممکن است بدن انسانرا نسبت بسرم اسب حساس نماید که در این صورت تزریق ثانوی سرم اسب سبب تولید عوارض فوق العاده شدیدی خواهد شد، مگر اینکه با دقت و حذاقت بسیار زیادی تزریق شود.

اگر طفل یاشخص بزرگی که بعلت حادثه ای دچار زخمی میشود ، قبلا بر علیه کزاز واکسینه نشده باشد و یا دلیل قانع کننده ای در این مورد در دست نباشد، گاهی قضاوت و تصمیم دائر بر تزریق کردن یا نکردن سرم اسب بسیار مشکل میشود: مثلا اگر زخم خیلی عمیق نباشد و یا اگر در مورد احتمال آلودگی زخم بمیکروب کزاز، شک و تردیدی وجود داشته باشد . بهرحال در این موارد قضاوت و تصمیم بعهد، والدین و طبیب هردو خواهد بود. معمولا سرم اسب باطفالیکه بعلل مختلفی در اطاق دچار بریدگی و خراشیدگی پوست میشوند تزریق نمیشود.

واکسن خوراکی فلج اطفال (واکسن سی بین۲)

باید به تمام کودکان از دو ماهگی و یا بعد از آن داده شود. این واکسن از ویروس زنده که روی سلولهای زنده در آزمایشگاه کشت داده شده تهیه گردیده است و از راه دهان بطفل داده میشود. علت بیماری فلج کودکان سه نوع ویروس است و شخص باید از هر سه نوع واکسن بخورد تا مصونیت کامل در برابر بیماری پیدا نماید. در زمانی که این کتاب نوشته میشود (۱۹۶۸) طرز دادن این واکسن از این قرار است که نوع اول، نوع سوم و نوع دوم هریک بفاصله شش تا هشت هفته به ترتیب مذکور داده شود. اما بهرحال ، نوع دیگری از این واکسن موجود است که شامل هر سه نوع بوده و سه مرتبه بهمان نواصل داده میشود. در هر صورت یک واکسن یادآور مخلوط از هر سه نوع در پانزده ماهگی و شش سالگی باید داده شود.

دنیا برای تهیه این واکسن مدتها انتظار کشید. هر واکسنی را باید با کشت میکروب یا ویروس آن در آزمایشگاه تهیه کرد ، عامل بیماری فلج کودکان یک ویروس است و ویروس، بر خلاف میکروب، فقط در نسوج زنده انسان با حیوانی که بان حساس است رشد میکند. سه نفر دانشمند بنام های جان اندرس ، فردریک رابینز و تاماس ولره بالاخره توانستند ویروس فلج اطفال را روی نسج کلیه میمون – با حفظ حبات آن در لوله آزمایشگاه – کشف نمایند. بعد از حل این مشکل، دکتر جوناس ساک۶ توانست با کشتن ویروس بوسیله مواد شیمیائی واکسن مطمئن تهیه نماید (واکسن تزریقی فلج با واکسن ساک) ولی درجه مصونیت بخش آن کامل نبود و بعلاوه بمرور ایام از شدت آن کاسته میشد مگر اینکه بوسیله تزریقات مکرر باد آور سطح آن بالا نگاه داشته میشود. سپس دکتر آلبرت سی بین توانست ویروس زنده را بنحوی آنقدر تضعیف نماید که اثر بیماری زائی نداشته باشد ولی در عین حال مصونیت کافی و مداوم در بدن ایجاد نماید.

واکسن سرخک

خوشبختانه در دسترس ما قرار گرفته و باید به تمام کودکان سالم بدون استثناء در یک سالگی و یا هر چه زودتر بعد از آن داده شود. اگرچه بیشتر مردم تصور میکنند که سرخک بیماری بی خطری است همچنانکه خود آنها نیز گرفته و طوری نشده اند ولی این بیماری میتواند عوارض خطیری داشته باشد مانند گوش درد جر کی ، سینه پهلو ، آنسفالیت (ورم مغز) و حتی آسیب های مغزی که برای همیشه باقی میماند . اهمیت واکسن از همین جهت است. واکسن سرخک ویروس زنده ایست که با کشت های مکرر روی جنین مرغ خاصیت بیماری زای آن تضعیف شده است . دلیل اینکه تا یک سالکی آنرا تجویز نمبکنند آنست که باید ابتدا مصونینی که کودک ممکن است از مادرش بارث برده باشد از بین برود. واکسن بدن را تحریک میکند تا مصونیتی از خود بسازد که ممکن است تا پایان عمر باقی بماند.

اگرچه تزریق واکسن سرخک ممکن است سرخک خیلی خفیفی که از خود بیماری بمراتب سبک تر است ایجاد نماید معذالک باید دانست که ۱۰% از کودکان یک هفته بعد از تزریق واکسن ممکن است مبتلا به تب شدید ۲۰ درجه سانتیگراد کردند که بین یک تا پنج روز طول میکشد و در ۱۰% ممکن است دانه های خفیف سرخکی بیرون بزند.

واکسن آبله

تزریق (کوبیدن) واکسن آبله برای تمام کودکان ضروری و اجباری است . اولین تزریق باید قبل از یک سالگی که احتمال عوارض آن کمتر است صورت پذیرد. آبله مرض خیلی خطرناکی است و تزریق واکسن آن مصونیت مسلمی ایجاد میکند و حتما از آن جلوگیری مینماید . واکسن آبله از ویروس آبله گاوی بدست می آید و هنگامیکه آبلهکوبیده شد ، حالت خفیفی از آبله گاوی در طفل ایجاد میشود که آنرا باصطلاح «گرفتن، آبله میگویند . نکته جالب آنست که وقتی آبله گاوی دگرفته با وجود اینکه مرض خفیفی است، مذالک بدن را نسبت بمرض آبله مصونیت کاملی می بخشد.

آبله بعضی از کودکان نباید در طی سال اول کوبیده شود. این کودکان اولا آنهائی هستند که گرفتار کسالت سودا (اگزما) و با بیماریهای پوستی دیگر میباشند. در این صورت کوبیدن آبله تا معالجه بیماری پوست، باید بتأخیر انند ، مگر اینکه در آن شهر با محله مرض آبله شبوع (اپیدمی) داشته باشد. زیرا کوبیدن آبله در کودکانی که سودا با بنوران پوستی دارند، ممکن است عوارض شدید تولید نماید.

ثانیا کوبیدن آبله در کودکانی که فوق العاده ضعیف و رنجور هستند باید به تاخیر بیافتد. ثالثا در مواردی که کودک به تبه با سرماخوردگی با کسالت دیگری دچار شده باشد و با یکی از افراد خانواده سرماخوردگی داشته باشد، بهتر است تزریق واکسن آبله بتعویق افتد. رابعا اگر در میان افراد خانواده طفلی وجود دارد که مبتلا بسودا (اگزما) است و تاکنون آبله او نیز کو بیده نشده، از کوبیدن آبله افراد و کودکان دیگر در آن خانواده نیز باید اجتناب کرد، زیرا ممکن است کوبیدن آبله اطفال دیگر ، سبب سرایت آ بله بطفلی که دچار سودا (اگزما) است بشود.

برای حصول اطمینان، کوبیدن آبله باید هر پنج سال یکبار تکرار شود. همچنین در صورتی که در محله یا شهری بیمار مبتلا به آبله دیده شود باید فورا همه مردم آن شهر مجددا آبله خود را بکوبند.

طرز کو بیدن آبله از این قرار است که طبیب یک قطره واکسن آبله را روی پوست طفل میگذارد و با سوزنی پوست را خراش میدهد ابتدا عکس العملی در جای تزریق دیده نمیشود ولی سه روز بعد جوش قرمزرنگی ظاهر میشود که بزودی در روی آن تاولی بوجود میاید که بتدریج بزرگتر میشود و دور آنرا هاله قرمزی فرا میگیرد . روز هشتم یا نهم این کیفیت بحد اعلای شدت خود میرسد . اگر گرفتن آبله خفیف باشد ، تمام زخم و التهاب اطراف آن بقدر یک دوقرانی فلزی خواهد بود . در موارد شدید ، قرمزی و التهاب زخم آبله ممکن است حتی از یک یکتومانی فلزی هم بزرگتر شود . اگر زخم آبله خفیف باشد ، آثار و علائم عمومی ناخوشی در کودک تولید نمیشود ولی در موارد شدید، اشتها از بین میرود ، تب ظاهر میشود و طفل دائما گریه میکند و بهانه میگیرد و خلاصه کودک بنظر ناخوش میرسد . لذا در موقعیکه قصد مسافرت دارید و یا اگر در طی یکی دو هفته آتیه گرفتاری و مشغولیات زیادی خواهید داشت ، آبله طفل را نکوبید و آنرا تا مدتی بتاخیر بیاندازید.

بعد از آنکه زخم آبله بحد اعلای شدت و التهاب خود رسید ، بتدریج خشک میشود و قشر سفت و سخت قهوه ای رنگی روی آن بسته میشود که چند هفته طول خواهد کشید تا بیافتد.

ارتباط زخم آبله با جریان هوا نباید قطع شود و نباید هرگز روی آن نوار چسب با پارچه دیگری گذاشت. بهتر آنست که زخم آبله را بحال خود بگذارید و مادام که طفل آنرا نمیخارد و نمی خراشد ، با چیزی بغیر از لباسهای طفل ، اصلا آن را نپوشانید.

اگر آبله در بالای بازو کو بیده شده است و طفل زخم را خیلی زیاد میخارد ، میتوان بک ورقه گاز (تنزیب) استریل بداخل آستین طفل دوخت با سنجاق کرد که روی زخم را بپوشاند. اگر آبله دختری در بالای ران (در ناحیه سرین) کو بیده شده است (که جای آن بازوی دختر را بدمنظره نماید) و زخم را در این ناحیه نمی توان با گاز پوشاند که از خاراندن و د خراشیده شدن محفوظ بماند ، میتوان آنرا با گاز استریلی پوشاند و اطراف گاز را با دو نوار چسب ، از بالا تا پائین ، بپوست ران چسباند. هیچوقت نوار چسب را بشکل حلقه در دور ران نچسبانید زیرا ممکن است باعث توقف گردش خون ران و ساق پا و بشود.

بعد از کوبیدن آبله ، محل آن تا سه چهار روز احتیاج بمراقبت و توجهی ندارد. بعد از آنکه تاول ظاهر شد ، بهتر آنست که از حمام دادن طفل بوسیله وان ( یا دوش – مترجم) خودداری کنید تا حتی الامکان از نرم شدن و ترک خوردن زخم جلوگیری شود. از زمانیکه تاول پیدا می شود تا وقتیکه قشر زخم بیافتد، طفل را حمام اسفنج بدهید.

اگر چه موارد بسیار شدید زخم آبله چندان شایع نیست و عوارض حاصله از آن بسیار نادر است ، معذالک در صورتیکه زخم آبله قسمت اعظم بازو را متورم و ملتهب سازد ، یاتب خیلی بالا باشد و یا بعد از روز دهم از شدت التهاب و قرمزی زخم کاسته نشود، باید جریان را بطبیب خود اطلاع دهید.

اگر آبله در مرتبه اول نگرفت، دلیل آن نیست که شخص با کودک بر علیه آبله مصونیت دارد. بلکه با خود واکسن ضعیف و خراب بوده یا طرز کوبیدن آن درست نبوده است. لذا بچنین شخصی باید دوباره و سه باره حتی چند بار تزریق شود تا آبلهاش بگیرد.

اگر شخصی که سالها قبل آبله خود را کوبیده و دگرفته ، بوده است ، مجدده آبله بکوبد ، زخم خفیف و التهاب مختصری بهر حال بوجود خواهد آمد . اگر مصونیتی که از کوبیدن آبله قبلی بدست آمده بوده است، از بین رفته باشد، شدت زخم و التهاب آبله کاملا مانند دفعه قبلی خواهد بود . ولی اگر قسمت اعظم مصونیت اولیه کماکان در بدن وجود داشته باشد ، زخم آبله بسیار خفیف و فقط عبارت خواهد بود از یک جوش قرمز رنگی کوچکی که چند روز طول خواهد کشید و بدون اینکه تاولی روی آن ظاهر شود از بین خواهد رفت . اگر کوبیدن آبله بدون پیدایش عکس العملی روی پوست بدن باشد، مطمئنا با واکسن ضعیف و فاسد بوده با طرز کو بیدن آن غلط بوده است بنابراین تلقیح آبله باید تجدید شود.