نحوه صحیح تنبیه کودک کدام است؟

درست تنبیه کردن کودک به چه شکلی باید باشد؟

والدین اعتقاد شدیدی نسبت به تنبیه دارند. تمام والدین چه تنبیه را تأیید کنند یا نکننده از تنبیه به عنوان روشی برای آموزش رفتار مناسب کودکانشان استفاده می کنند. اگر تاکنون کودکتان را به اتاقش فرستادهاید، ساعت تماشای تلویزیون را محدود کردید، عروسک مورد علاقهاش را از او گرفتید، یا وقتی که کودک شما خواست به گاز داغ دست بزند با قاطعیت فریاد زدید، نه!، بنابراین شما برای تغییر رفتار او از اصل تنبیه استفاده می کردید.

حیرت انگیز و فوق العاده است، اگر کودکانمان را فقط با استفاده از روش های مثبت بزرگ کنیم، اما ما نمیتوانیم. برای آموزش ویژگی های رفتاری مطلوب به آنها، هم عواقب مثبت و هم منفی را باید در نظر گرفت. ما نمیگوییم تنبیه لزوما خوب یا بد است. وقتی این روش اصولی تنبیه مناسب باشد، استفاده از آن برای ما مؤثر است.

با این حال، تنبیه به تنهایی بر نتایج مطلوب تأثیر نخواهد داشت. به این دلیل که به طور کامل منفی است. به کودک میآموزد چه کاری را انجام ندهد، اما به او نمی آموزد چگونه رفتاری کاملا پذیرفته است و جایگزین رفتار ضعیف و بد بکند.

«هدر» سه ساله از صندلی بالا میرود تا لیوانی را بردارد. مادرش او را از صندلی پایین می کشد و به خاطر بالا رفتن از صندلی او را سرزنش میکند. «هدر» گریه میکند و میگوید: «دیگه این کارو نمی کنم، مامی!» برای الان خوب است، اما آیا او میآموزد که در سطحی ایمن و بی خطرتر، فنجانهایی قرار دادند یا اینکه آیا دفعهی بعد باید کمک بخواهد؟ او یاد گرفت که چه کاری را نباید انجام دهد، اما یاد نگرفت که در آینده چه کاری را باید انجام دهد.

به علاوه، تأثیرات تنبیه در بهترین حالت موقتی است و وقتی اغلب از تنبیه استفاده میشود، تأثیر خود را از دست خواهد داد. والدین اغلب مواردی از این قبیل را می گویند، «اولین باری که من کارل را زدم، او به تلخی گریست و بعد برای مدت طولانی خوب رفتار کرد. حالا به نظر میرسد من همیشه او را میزنم، اما هیچ تأثیری ندارد. به نظر حتی گریه هم نمی کند.» این تأثیر سازواری کلاسیک است و یکی از دلایلی است که ما زدن را به عنوان شکلی از تنبیه توصیه نمی کنیم.

با این حال، چون تنبیه گاهی یک روش حتمی مدیریت است، سؤال این است: کی و چگونه باید از آن استفاده کنید؟ ما این اصول را توصیه میکنیم: تنبیهی را انتخاب کنید که رفتار نامطلوب را کاهش میدهد.

تنبیه وقتی مؤثر است که باعث شود رفتار نامناسب کمتر رخ دهد. اغلب کودکان برای تنبیه شدن به دفتر مدیر فرستاده می شوند، اما آنطور که انتظار داریم، کار نمیکند.

دانش آموز تکالیفش را انجام نمیدهد و از انتظار ماندن برای مدیر لذت میبرد. بنابر این رفتار اشتباه او سهوا تقویت شده است. این امر (تنبیه) وقتی درست است که به خاطر کارهای خوبش کمی تشویق میشود. اگر از تنبیه بدنی، درون اتاق حبس کردن، محدودیتها و برداشتن اسباب بازی یا حذف امتیازات استفاده میکنید ولی اثرگذار نیستند، بنابراین نمیتوان آنها را تنبیه نامید.

یک مثال کلاسیک؛ “مایک” نه ساله است. او به خاطر زدن خواهرش، به اتاقش فرستاده شد. در آنجای او با آدم آهنی و کامپیوترش بازی کرد. وقتی مادرش به او گفت میتواند بیرون بیاید، او مشغول تماشای قهرمان مورد علاقه اش از تلویزیون بود. او نمیتوانست زیاد علاقه مند به بیرون آمدن از اتاقش باشد. به علاوه وقتی او از اتاقش خارج شد، دوباره خواهرش را زد تاتوی دردسر بیفتد. بنابراین توصیه ی ما این است که تأثیر تنبیه را مشاهده کنید.

اگر رفتار هدف کاهش یافته باشد، بنابراین نتیجه باید تنبیه کردن باشد. در این صورت، نیازی نیست آن عمل را تکرار کنید. روش دیگر را امتحان کنید.

از تنبیه کم استفاده کنید. اگر زیاد از تنبیه استفاده کنید، کودکتان به آن عادت می کند و دیگر مؤثر نخواهد بود. هر عملی – حتی اگر مؤثر باشد – شامل حبس کردن، قطع تلویزیون، اگر بیش از حد استفاده شود تأثیرش ضعیف خواهد شد و وقتی به آن نیاز پیدا کنید تأثیر مطلوبی نخواهد داشت.

از تنبیه در ترکیب با روشهای مثبت استفاده کنید. وقتی استفاده از تنبیه را انتخاب می کنید، دقت کنید به همان نسبت نیز از روش تربیتی مثبت استفاده کنید. وقتی تنبیه به تنهایی به کار برده میشود، به طور خودبه خود به کودک رفتار خوب را نمیآموزد. برای تشویق کودک جهت رفتار کردن به شیوهای که شما دوست دارید، باید رفتارهای مثبت قابل پرورش را تعیین کنید، آموزش و پاداش دهید. اگر گفته میشود کودکتان را به خاطر دویدن به میان خیابان تنبیه کنید، در عین حال باید به او آموزش بدهید چگونه قبل از عبور خیابان بایستد، نگاه کند و گوش فرا دهد. به خاطر اینکه قبل از عبور خیابان در محدوده توقف می کند و با دقت نگاه می کند، او را تشویق کنید. این باعث میشود که تنبیه برای رفتارهای نامطلوب مؤثرتر بشود.

تنبیه را به تأخیر نیندازید. اگر قصد دارید کودکتان را تنبیه کنید، به محض اینکه رفتار بد را انجام داد این کار را انجام دهید. رفتار با پیامدهای سریع کنترل میشود – چه مثبت و چه منفی۔ بنابراین صبر نکنید تا «پدر به خانه بیاید»، تا بعد از ظهر یا فردا و یا هفته ی بعد به تأخیر نیندازید. در اثر صبر کردن، هر نوع تنبیهی تأثیر خود را از دست خواهد داد و کودک نمیتواند آن را با اشتباهی که انجام داد مرتبط سازد.

همیشه پیامدها را شرح دهید. کودک باید بداند که چه رفتاری شما را می رنجاند و اگر به آن رفتار ادامه دهد، شما چه کار خواهید کرد. قانون خود و پیامد نادیده گرفتن آن را برای او بگویید.

محکم و ثابت قدم باشید. تنبیه مؤثر نه تنها سریع است، بلکه قابل پیش بینی نیز میباشد. هر زمان رفتار ناشایستی از او سر میزند، تنبیه نیز باید انجام شود. اگر به کودک خود گفته اید چنانچه چیزی را پرت کرد، آن را از دست خواهد داد؛ بنابراین بعد از اینکه آن را پرت کرد، به سرعت باید آن را از کودک بگیرید.

تهدیدهای پوشالی و پوچ نکنید. کودک را با تهدیدی نترسانید که بعد از انجام آن ناتوان باشید. قبل از انجام عمل، به او فرصت دوباره، سه باره و یا یک فرصت دوازدهم ندهید. هر دفعه آنچه را که عقیده دارید به زبان بیاورید و به آنچه می گویید، ایمان داشته باشید. عدم ثبات و تهدیدات توخالی به رفتار بدتری منتهی میشود که به شدت در فرد شکل می گیرد و در برابر تغییر بسیار مقاوم و پایدار است.

فرصتی برای انجام رفتار خوب بدهید. جنبه ی دیگر تنبیه کردن آموختن رفتار مناسب به کودک است، اما باید این فرصت را نیز به کودک داد تا آنچه فرا گرفته است را نشان دهد. تنبیه نکردن طولانی مدت مانع اثر مثبت آن میشود. برای مثال، حبس کردن، کودک خیلی دیر به خانه می آید و به صدازدنهای شما برای شام خوردن توجهی نمی کند. شما در نهایت عصبانیت، به مدت یک ماه او را حبس می کنید. در مدت آن یک ماه، او نمیتواند به شما نشان دهد که یاد گرفته است به موقع خانه بیاید و صدا زدنهای شما را به موقع جواب دهد. او ممکن است آن چنان از تنبیه ناراحت و خشمگین شود که دزدکی بیرون برود و یا مثل یک حیوان در قفس رفتار کند. با این حال، اگر تنبیه او این گونه باشد که مجبورش کنید به مدت ۲ روز مستقیم از مدرسه به خانه بیاید، سپس خیلی زود این فرصت را مییابد تا به شما نشان دهد قوانین خانه را فرا گرفته است. در ظرف دورهی یک ماهه، او فرصت های زیادی خواهد داشت تا اعتماد شما را دوباره جلب کند.

اگر از تنبیه بدنی استفاده می کنید، خلاصه و کنترل شده باشد. به عنوان یک اصل کلی، ما تنبیه بدنی را توصیه نمی کنیم اما چند استثناء وجود دارد. برای مثال اگر فرزند دو ساله ی شما سعی می کند سنجاق سر را درون پریز برق فرو کند، شما ممکن است فریاد بزنید: «نه!» ممکن است سنجاق سر را بقاپید و به سرعت پشت دست فرزندتان بزنید. برای یک کودک نوپا، این پیامد مناسب تر از سخنرانی در مورد خطرات مربوط به برق است..

یک روش دیگر در مورد بعضی از کودکان واقعأ مؤثر است، گرفتن دست کودک است در حالی که با قاطعیت نه می گویید. محدود کردن لحظهای، اغلب در مورد بچههای کوچک خوب کار می کند. همچنین وقتی یک روش خوب است که شما آنقدر ناامید شده اند و احساس میکنید ممکن است خونسردی خود را از دست دهید و به شدت کودک خود را بزنید.

هرگز تنبیه بدنی را در حالت خشم به کار نبرید. اگر به پشت کپل زدن را انتخاب می کنید، آن را به عنوان یک انتخاب آگاهانه انجام دهید تا یک واکنش احساسی لحظه ای؛ بنابراین باید عمل هدفمند، مختصر و کنترل شده باشد. ما معتقدیم محدوده های خارجی تنبیه بدنی با دست باز به پشت دست یا به باسن زدن باید باشد. هر چیزی بیشتر از این میتواند خطرناک باشد. هرگز از چوب، کمربند، ترکه یا هر چیز دیگر برای کتک زدن کودک استفاده نکنید. بلکه، از روشهای مدیریتی غیربدنی از قبیل؛ مهلت دادن، حبس کردن، جریمه و شکل های دیگر تنبیه از قبیل محدودیت ها و حذف امتیازات یا اشیاء استفاده کنید. به خاطر داشته باشید! بهترین روشهای اصولی تربیتی شامل پیامدهای مثبت و منفی با هم هستند که به عنوان روشی برای تغییر یک رفتار طرح ریزی شده اند.