چند سئوال درباره تغذیه با شیر مادر

تغذیه نوزاد با شیر مادر

اندام مادر

بعضی از مادران از شیر دادن بطفل ، از ترس این که ممکن است موجب تضییع اندام آنها شود ، امتناع می کنند . مسلم بدانید که تولید شیر مستلزم زیاد خوردن و چاق شدن مادر نیست زیرا یک مادر شیرده فقط بایستی از تخلیه ذخائر بدنی اش جلوگیری کند والا احتیاج بچاق شدن حتى بمقدار بسیار کمی هم ندارد. اما شیردادن چه اثراتی در شکل و اندازه پستان ها می گذارد؟ در هنگام آبستنی پستانها بزرگ می شود و بزرگی آنها مادامیکه مادر شیر میدهد ادامه خواهد یافت ولی بعد از اتمام دوره رضاع ، تقریبا باندازه قبلی بر میگردد. در مورد این سئوال که اگر زنی چندین طفل را شیر دهد پستانهایش صاف و یا شل و افتاده خواهد شد، جواب معینی وجود ندارد زیرا زنانی هستند که بچه های زیادی را شیر داده انده و پستانهایشان نیز در طی سالها صاف و شل نشده است همچنین زنان دیگری هستند که در عمرشان هرگز بچه ای شیر نداده اند معذالک پستانهای سست و افتاده ای دارند ، من شخصا زنانی را می شناسم که چندین نوزاد را پی درپی شیر داده اند و هرگزر لملمهای زیبائی پستانهایشان وارد نیامده حتی در بعضی دیگر موجب زیباتر گشتن پستانهایشان شده است.

دو نکته مهم را هرگز فراموش نکنید : اول آنکه مادر بایستی حتما پستان بند کاملا مناسبی که بتواند پستانها را در جای خود نگاهدارد ، ببندد . بستن پستان بند در تمام مدت شبانه روز ، هم در دوره شیردادن و هم در ماههای آخر حاملگی که استانها کاملا بزرگ میشوند ، لازمست . زیرا بدین وسیله از کش آمدن پوست و نسوج پستان در هنگامی که بزرگ و سنگین شده اند جلوگیری می شود . حتی تعویض پستان بند بتوع بزرگتری در ماه هفتم در بعضی از زنان توصیه می شود ، بهتر است پستان بند دارای پارچه پنبه دوزی شده ای باشد تا ترشحات شیر را بخود جذب نموده قابل تعویض و شستشو باشد ( البته ممکن است فقط از پنبه استفاده شود ) همچنین بهتر است جلوی پستان بند قابل باز شدن باشد تا در موقع شیر دادن بسهولت بپستانها دسترسی باشد ( خصوصا نوعی را تهیه کنید که فقط با یکدست بشود باز کرد).

نکته دوم آنست که از چاق شدن زباد پرهیز کنید زیرا چاقی ، پستانها را در هر حال سست و آویزان خواهد کرد که بهیچوجه بحاملگی و شیردادن ارتباطی ندارد.

اندازه پستانها اهمیتی ندارد

بعضی از خانم هائی که پستانهای کوچک دارند تصور می کنند که این علت ، قادر بتولید مقدار کافی شیر نیستند . این عقیده بنیان و اساس درستی ندارد . زیرا غده و نسوج ترشحی پستان زنی که حامله نیست و شیر نمی دهد قسمت کوچکی از پستان را تشکیل میدهد و قسمت اعظم پستان از نسج چربی تشکیل شده که به منظور زیبائی در آنجا جمع شده است بنابراین در پستان های بزرگتر نسج چربی بیشتر و در پستان های کوچکتر نسج چربی کمتر است . هنگام حاملگی ترشحات تخمدان ، نسوج غددی و مترشحه شیر را در پستان تحریک نموده رشد می دهد . شرائین و ورید های غدد مترشحه شیر نیز بزرگتر می شوند به طوری که گاهی عروق سطحی پستان از زیر پوست نمایان میشود و بالاخره خود جریان شیر هم که چند روز بعد از زایمان شروع می شود در بزرگ کردن پستان ها دخالت دارد.

پزشکانی از مادران شیرده مراقبت و توجه کرده اند اعتراف می کنند حتی زنانی که قبل از حاملگی دارای پستان های بسیار کوچکی هستند می توانند شیر فراوانی داشته باشند.

آیا شیر دادن مادر را خسته می کند؟

گاهی از اوقات از گوشه و کنار میشنویدر که می گویند و شیر دادن باعث لاغری و خستگی مادر میشود . بسیاری از زنان در طی هفته های اول شیردادن حقیقه احساس خستگی و کوفتگی می کنند ولی بسیاری از زنانی که نوزاد خود را مصنوعه تغذیه می کنند نیز دچار چنین خستگی شدید می کردند. این خستگی ناشی از بازگشتن قوا و نیروئی است که در هنگام زایمان و بستری شدن در بیمارستان از دست رفته و در عین حال مسئولیت پرستاری از نوزاد اصولا وفی حدذاته خسته کننده است ، ولی در هر حال مسلم است که تغذیه با شیر مادر سوپا انتقال مقدار کالری از پستان ( یعنی بدن مادر ) ببین طفل میشود لذا مادر خودش بایستی بیشتر از معمول تغذیه کند تا جبران این انتقال کالری را نموده بتواند وزن بدنش را متعادل نگاهدارد . از نظر کلی ، دلیلی ندارد که خستگی زن از شیر دادن ، بیشتر از خستگی راه پیمائی ، شنا کردن و ورزش های دیگری باشد که هنگام مرخصی و تعطیلات انجام میدهد . بدن انسان خیلی زود با ازدیاد و یا نقصان انرژی لازم خومیگیرد و بمنظور ثابت نگاهداشتن وزن ، اشتها را زیاد یا کم می نماید . اگر مادر از نظر روحی سالم ، راضی و راحت باشد ، ازدیاد اشتها و خوردن زیادتر از معمول ، جبران کالری را که از طریق شیر دادن از دست میدهد خواهد کرد ، لذا بعضی از مادران از اشتهای زیاد خود و مقدار غذائی که روزانه می خورند و باز هم وزن آنها ثابت میماند ، تعجب می کنند ، اگر گاهی از اوقات اشتها فوق العاده زیاد شود ، مادر برای جلوگیری از افزایش وزن ، بایستی از نیروی اراده خویش و کمک و مشورت اطباء ، مؤسسات بهداری و متخصصین رژیم غذائی استفاده نماید.

مادری که در نتیجه شیردادن لاغر میشود ممکن است بعلت احساس مسئولیت زیاد در پرستاری از طفل ، پریشان و ناراحت شده روحیه اش ضعیف گشته و بالنتیجه اشتهایش زائل شده است . یا ممکن است با وجودیکه بدنش در موقعیت و شرایط فعلی خیلی خوب مانده است ، هر گز بلامت وقوای بدنی اش اعتماد نداشته شیر دادن را یک نوع تهدیدی نسبت بلامت خود تصور نماید . یا ممکن است ، باحتمال ضعیف ، واقعا مریض باشد. در هر حال نیازی بسفارش ندارد که اگر مادری احساس کسالت میکند بایستی فوره با طبیب خود مشورت نماید.

بعضی از مادران ، بعلت تربیت اولیه خود ، نسبت بحالت و منظره شیر دادن با پستان ، احساس نفرت و ناراحتی عمیقی میکنند و آنرا یک عمل حیوانی و ناشایستی میدانند. اگر این نوع احساسات در مادر بسیار شدید است ، من خیال میکنم بهتر است که مادر اساسا برای شیردادن طفل از پستان خود سعی و کوششی ننماید.

عده ای از پدران ، مخالف تغذیه طفل از شیر مادر هستند زیرا این عمل در آنها تولید مادته نسبت بطفل میکند. در این مورد مادر بایستی قضاوت کرده تصمیم بگیرد.

مادری که کار میکند

اما تکلیف زنی که در خارج از منزل کار میکند و در شیر دادن بطفل مردد است چیست ؟ جواب این سؤال بساعات کار روزانه او و زمانی که بایستی ، بعداز مرخصی زایمان ، بسر کارش برگردد بستگی دارد ، اگر مجبور است روزی هشت ساعت در خارج از منزل باشد ، باز هم میتواند بچه خود را ( باستثنای یک وعده ) شیر دهد. اگر طوری است که بعد از اتمام مرخصی و برگشتن پسر کار ، شیر دادن برایش میسر نیست ، بازهم بهتر است در مدت یکی دو ماه یکه در مرخصی است موقتا نوزاد را شیر دهد.

برای مهربانی کردن طرق دیگری هم وجود دارد

فرض کنید شما (مادر) مایلید نوزاد خود را با شیر خود تغذیه نمائید ولی میسر نیست . آیا در این صورت از نظر روحی و جسمی بنوزاد لطمه ای خواهد خورد ؟ خیر . قضیه باین شدت هم نیست اگر شیر گاو یا شیر خشک را بدقت تهیه کنید و با پزشکی همیشه و منظما در تماس باشید، از نظر جسمی نوزاد رشد و نمو کافی خواهد داشت و اگر هنگامیکه شیشه شیر را اور میدهید او را عاشقانه در آغوش خود گرفته و نوازشش کنید ، طفل از نظر روحی نیز ، عینه مانند تغذیه با شیر مادر، تغذیه شده رشد خواهد کرد. بعضی از مادرانیکه نوشته های روانشناسان را در مورد اهمیت تغذیه طفل با شیر مادر خوانده اند ، تصور می کنند سلامت روحی اطفالی که با بطری تغذیه میشوند ، کمتر از اطفالی است که با شیر مادر بزرگ شده اند، ولی هنوز چنین چیزی بطور یقین ثابت نشده است.

به عبارت دیگر ، مادر میتواند از صدها طریق ، فداکاری و عشتش را بفرزند خود ثابت کند و اعتمادش را جلب نماید تغذیه با شیر مادر گرچه برای این منظور راه بسیار خوبی است ولی الزامی نیست ، مثلا تقدیم یکدسته گل از طرف مردی بزنش وسیله ایست که عشق خود را بزنش نشان دهد لیکن یک زن عاقل که دلایل بسیاری از عشق شوهرش نسبت بخود در دست دارد، اگر شوهرش دسته گلی هم باو ندهد، هرگز دلگیر و ناراحت نخواهد شد، تأکید من در این نکته بجهت آنست که مادران وظیفه شناسی وجود دارند، که در نتیجه آنچه که خوانده اند و شنیده اند ، از صمیم قلب مایلند طفل را با شیر خود تغذیه کنند ولی اگر نتوانند و یا میسر نشود ، خیال میکنند که طفل را از این نعمت محروم ساخته و خود در انجام وظائف مادری قصور کرده اند . قائل شدن چنین اهمیت فوق العاده ای برای تغذیه با شیر مادر با حتی تمت وفق نمیدهد و عدم موفقیت در اینکار ممکن است بار سنگینی بر وجدان مادران و من غیر مستقیم ، بر روحیه اطفال تحمیل نماید . زیرا در هر حال نیاز طفل بمادر مهربان بیشتر از نیاز شیر مادر است .

بخاطر داشته باشید که تولید شیر در پستان مادر بسته بترشح غدد ترشحه شیر در پستان است که خود مادر و مساعی او در آن دخالتی ندارد بنابر این عدم موفقیت در تغذیه طفل با شیر مادر نبایستی موجب هیچگونه سرزنش یا مذمتی برای مادر بشود . النا موفقیت در تغذیه طفل با شیر مادر را محکی برای درجه فداکاری خود نسبت بطفل ( بعنوان مادر و یا محلی برای اندازه گیری درجه کفایت و سلامت روحی وجسمانی خود ( بعنوان یک زن) بحساب نیاورید ، بلکه آنرا بعنوان یک کار نیک و پسندیده بشمرید تا اگر عملی و ممکن بود از آن لذت ببرید و اگر میسر نبود ، بی جهت ناراحتی روحی شما را فراهم نکند. غالب زنانی که علاقمند بشیر دادن بطفل خود هستند، حس میکنند که نسبت به بچه های بعدی ، بعلت تجربه و اعتمادی که کسب نموده اند ، این عمل را بهتر و سهل تر انجام میدهند .

مادر میتواند زندگی طبیعی داشته باشد

بعضی از مادران نسبت به تغذیه طفل با شیر خود ، باین علت که خود را باید از خیلی چیزها محروم نمایند ، تردید دارند لیکن این مطلب بطور کلی صحیح نیست . زیرا دلیلی در دست نیست که ثابت نماید که نوشیدن قهوه ، چای و مقدار کمی مشروبات الکلی و کشیدن سیگار و یا ورزش کردن مادر ، آزار و صدمه ای بطغل میزند و یا موجب کسالت طفل خواهد شد. مادر شیرده میتواند غذائیرا که همیشه میخورده است کماکان بخورد . فی المثل دلیلی وجود ندارد که اگر مادر مقداری آلو بخورد ، بچه اسهال خواهد گرفت و یا اگر غذای سرخ کرده بخورد ، بچه، سوء هضم یا سرد بله بگیرد . البته راست است که گاهی اتفاق میافتد که طفل بعلت ماده خاصی در غذای مادر ، کسالت بیدا میکند . اگر این کالت چندین بار متوالیا تکرار شد، بناچار باید آن غذای بخصوص را از رژیم غذائی مادر حذف کرد. گاهی بعضی از داروها داخل شیر مادر میشوند ولی معمولا مقدارشان آنقدرها که بچه شیرخوار را ناراحت بکند، نیست. مادر میتواند شیر منیزی – روغنهای معدنی ( پارافین) و آسپیرین را بدون اینکه در طفل تأثیری داشته باشد میل کند.

هنگامیکه مادر شیرده عصبانی شود ، مقدار شیرش موقتا کمتر میگردد حتى ممکن است سبب ناراحتی نوزاد هم بشود . بعضی از زنان در دوره شیر دادن هرگز عادت ماهانه ندارند ولی بعضی دیگر منظما یا بطور نامرتب رگل میشوند . گاهی شیر دادن طفل در دوره قاعدگی ، موجب ناراحتی نوزاد میشود و گاهی اصولا خود نوزادان از خوردن شیر مادر در این دوره امتناع میکنند . در هر حال اشکالی ندارد که مادران شیرده گاهی و یا حتی یک بار در روز نوزاد را با بطری تغذیه کنند، بخصوص اگر در مدت روز بیشتر از چهار ساعت در خارج از مترل هستند.

رژیم مادر

رژیم غذائی مادر باید بمقدار کافی حاوی موادی باشد که از طریق شیر خارج میشود. مقدار زیادی کلسیم (آهک) در شیر است که برای رشد و نمو استخوانهای طفل بکار میرود. اگر مادر بمقدار کافی کلسیم نخورد ، کلسیم موجود در شیر از استخوانهای مادر برداشته میشود. سابقا فکر میکردند که کلسیم دندانهای مادر نیز نقصان می یابد ولی احتمالا این قضیه صحت ندارد. در هر حال مادر باید همانقدر که از پستانهای خود بطفل شیر میدهد، به اضافه مقدار بیشتری برای رفع احتیاجات بدنی خویش، خود نیز شیر بنوشد. مادر میتواند این مقدار شیر را به هر شکلی که مایل باشد میل کند. شیر تازه، مخلوط با اغذیه ویا پنیر دارد در رژیم غذایی روزانه مادر باید حتما شامل اقلام ذیل باشد ( ولو اینکه برای جلوگیری از افزایش وزن خود ، مجبور باشد که مقدار بسیار کمی غذا بخورد).

شیر، حداقل یک لیتر و مرجحا یک لیتر ونیم در روز . بشکل شیر تازه ، شیر غلیظ شده ، شیر خشک ، شیر بدون چربی و یا به شکل دیگری که باشد بلامانع است .

میوه و سبزیجات، شش بار در روز

ویتامین C لازم بوسیله خوردن دو وعده سبزیجات خام و دو وعده مرکبات ، توسرخ، گوجه فرنگی ، کلم خام وانواع توتها ( تمشک – توت فرنگی – شاه توت و غیره ) تأمین میشود . ویتامین A از طریق خوردن سبزیجاتی که برنگ سبز تیره یا زرد پر رنگندا بدست میآید . سیب زمینی بغیر از تولید کالری زیاد، از این نظر هم نافع است . میوه و سبزیجات ممکن است بشکل تازه، خشک ، یخ زده و یا به شکل کنسرو شده مصرف گردد.

انواع گوشت : ماکیان و ماهی لااقل یک و بلکه دو وعده کامل در روز خورده شود. جگر سیاه بسیار ارزنده است و باید گاهگاهی مصرف شود . تخم مرغ روزی یکدانه ، نان وحبوبات سه بار در روز، و متمداری کره یا روغن های نباتی که ویتامین A بان اضافه کرده اند. (اگر میترسید که مبادا وزن شما بالا رود ، بجای چربی ، از سبزیجات برای تأمین ویتامین A استفاده کنید.)

ویتامین D در بدن لازمست تا بتوانید کلسیم را بخوبی جذب و مصرف کنید ولی باید با تجویز پزشگی باشد .

اگر مادر بطرز شدیدی وزنش اضافه میشود، میتواند شیر بدون چربی بنوشد. کره نخورد و نان کم مصرف نماید . (حبوبات را بخاطر ویتامین B زیاد آنها ، مصرف کنید.) از خوردن شوکولات ها، نان های شیرینی، انواع کیکها وبیسکوئیت ها خودداری نمائید، ( ولی بدبختانه اشخاص چاق عموما این نوع چیز هارا بیشتر دوست دارند ) لیکن مصرف شیر، میوه، سبزیجات، گوشت و ویتامین D را کم نکنید .