تاثیر شیر دادن در روابط مادر و نوزاد

شیر دادن به کودک

زمانیکه دختری پا به سن بلوغ می گذارد، ناخواسته به طور طبیعی برجستگیهای ناحیه سینه رخ می نمایاند و حالت بسیار جذاب و زیبایی را بر اندام دختر جوان میدهد. این حالت تا زمانیکه هنوز آبستن نشده است به حالت طبیعی و اندک رشد میکند و حالات و تغییراتی را بوجود می آورد. اما همینکه مرحله زایمان شروع می شود و زن بالغ و ازدواج کرده که تا آن لحظه با تغییراتی محسوس در ناحیه سینه روبرو بوده، ناگهان جهشی بزرگ بر این مرحله می کند و پستانها از حالت زیبایی بخش به رسالتی عظیم و وظیفه ای خطیر گام می نهند و اهمیت آنها بیشتر میشود.

آبستنی خود تغییرات بسیاری را ظاهر می سازد که تیره رنگ شدن هاله اطراف نوک پستان، بزرگ شدن مختصر، برجستگی خوشایند و سفتی و صافی پوست پستان از این نمادهاست.

به طور طبیعی یک تا دو روز پس از وقوع زایمان شیر در داخل پستانها و رگهای خاص خود قرار می گیرد و برای جاری شدن به دهان نوزاد آمادگی می یابند. سابق بر این توصیه می شد که از ابتدای زایمان نوزاد به پستان نباید گرفته شود و آغوزی که از شیر اولیه به شکم نوزاد جاری می شود، موجبات ناراحتی نوزاد را از نظر گوارشی و هضم شیر پدید می آورد. حال آنکه مطالعات و بررسیهای انجام گرفته به ثبوت رسیده است که این ماده یعنی آغوز خود حاوی مقدار متنابهی مواد غذایی سودمند است که برای تثبیت بنیه جسمانی نوزاد از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. لذا امروزه توصیه می شود که از همان ابتدا نوزاد به پستان مادر گرفته شود. سابق بر این نوزاد تا دو روز و یا بیشتر توسط زنان دیگری که شیرده بودند، تغذیه شده و یا با آب قند و سایر مواد غذایی تغذیه می شدند ولی امروزه چهار ساعت پس از زایمان نوزاد به آغوش مادر سپرده می شود تا شیر لازم را به وی برساند، این موضوع علاوه از اینکه از لحاظ معنوی برای مادر بسیار مفید است و مادر با بغل گرفتن فرزندش احساس اطمینان و موفقیت زیادی می کند و تاثیرات روانی او را برای تقویت جسمانی نیز مهیا می سازد از طرفی مکیدن پستان توسط نوزاد باعث میگردد که هورمونهای شیری به جریان افتاده و سریعتر به تولید شیر لازم و فعالیت خویش بپردازند. البته اگر شیر مادر از همان ابتدا کافی نباشد، توصیه می شود که به طریق دیگری نوزاد تغذیه شود.

لازم به یادآوری است که نباید مادر به طور پیوسته نوزادش را شیر بدهد، زیرا نوزاد خود در صورت نیاز به شیر به راحتی احتیاجش را با رفتارهای طبیعی نشان می دهد. به خصوص در ماههای نخست باید این مسئله رعایت شود، زیرا تاثیرات روانی نوزاد که حاصل احساس نیاز اوست باعث می شود که کودک آمادگی لازم را برای هضم شیر داشته باشد. به طور معمول نوزادان هر سه ساعت یکبار با گریه کردن نیاز خودشان را به شیر مشخص و آشکار می سازند. در برخی از نوزادان حتی در هفته های نخست هر در ساعت یکبار نیز این واکنش دیده شده است.

شیر دادن به نوزاد در هر نوبت نباید بیش از ۱۵ دقیقه باشد. زیرا یک نوزاد سالم به طور معمول در همان مدت نیاز کافی خود را تأمین خواهد کرد. حتی بسیاری از نوزادان مستعد و همچنین مادران شیردهی که دارای شیر بسیار زیادی هستند در ۵ دقیقه نیز نیاز کودکانشان را تأمین می نمایند. علت اینکه تأکید بر روی زمان شیردهی داریم، اینکه مکیده شدن شیر بیش از این مدت منجر به تحریک و التهاب پوست شده و ناراحتیهایی را برای زن زائو از ناحیه پستان عارض می گرداند. از طرفی چون کودک هنوز آمادگی کافی از لحاظ هاضمه ندارد، بیشتر از این منجر به بلعیده شدن هوای زیاد شده و دردهای شکمی و به اصطلاح دل درد را برای نوزاد فراهم می آورد.

در روزهای بعدی اگر مقدار شیر مادر چنان تشخیص داده شود که زیادتر از نیاز است، آن زمان ابتدا یکی از پستانها در یک نوبت و پستان دیگر در نوبت دیگر خورانده شود. البته بسیاری از زنان علیرغم داشتن شیر هنوز نگران عدم وجود و یا کافی نبودن آنها هستند و به خاطر عشق و علاقه ای که به نوزاد خود دارند، متردد به سیر نشدن کودک می شوند و خودسرانه از داروهایی استفاده مینمایند که شیر را افزایش می دهد. این عمل تا حدودی زیانبار است و بدون مشورت و توصیه پزشکی هیچ مادری نباید چنین اقدامی بنماید. اگر زنی عادت به خوردن قهوه و یا کشیدن سیگار دارد، در زمان شیردهی باید آنها را کنار بگذارد. زیرا قهوه و سیگار از مرغوبیت و کیفیت شیر می کاهد و سبب انسداد مجاری شیر می شود.

اگر چنانچه در روی نوک پستان و اطراف آن ترکیدگی مشاهده شود، باید از شیر دادن پرهیز آنتی بیوتیک دار آن را درمان کرد. البته درمان خودسرانه باز در این مورد نیز خطرناک است و باید با نظر پزشک باشد.

در تغذیه طبیعی نوزاد تا ۴ و نهایتا ۶ ماهگی می بایست از شیر مادر مطلقا استفاده کند. بعد از این مدت می توان در برنامه غذایی کودک سایر مواد غذایی مایع را افزود. شیر دادن بتدریج با افزایش غذای معلومی به برنامه غذایی کودک کاسته شده و تا دو سالگی به طور کلی قطع می شود. البته به دیدگاه، برخی از کارشناسان تغذیه و پزشکان، قطع شیر مادر از ۱۲ ماهگی یعنی یک سالگی بسیار مفید است.

اما نکته دیگری که در پایان دادن به دوره شیردهی باید به آن توجه داشت، اقدامات اولیه برای اقدام به این کار است که کودک نبایستی یکمرتبه از شیر گرفته شود، زیرا تاثیرات سوء روانی بر او میگذارد و باید به جای پستان با چیزهای دیگری او را عادت داد و بتدریج با کاسته شدن زمان شیردهی او را برای همیشه از شیر گرفت. این نکته نیز شایان ذکر است که مادران شاغل در بیرون از خانه که غالبا چندان به کودک خود نمی توانند برسند، بایستی سریعا کودکشان را از شیر بگیرند، بلکه در فرصتی مناسب که اوقات بیشترشان را با کودک می گذرانند. به این کار اهتمام بورزند. به طور فرض با اخذ مرخصی و ماندن در پیش کودک این امر مقدور است.

روابط مادر و نوزاد

عشق و محبت در زندگی انسان از همان بدو تولد ایجاد گشته و از آغوش مادر و به سینه فشردن جهت شیر دادن نشأت می گیرد. کودک ارتباط تنگاتنگی را با مادر احساس می کند، بدون اینکه این امر ارادی باشد، چنین عشق و محبتی و رابطه مادر با نوزادش باعث می گردد که کودک سریعه و با خیال راحت از نظر روانی رشد کند. جدایی و انقطاع رابطه به مدت نسبتا طولانی حتی چند ساعت در روز عامل بسیار منفی در ایجاد ارتباط تغذیه روحی کودک به شمار می رود. از اینرو زندگی شغلی برای مادران بسیار ناشایست بوده و ترجیح داده می شود که ما در حد امکان پس از زایمان حدود یک سال برای تأمین نیازهای روحی و روانی فرزند از کارش جدا شود و یا مرخصی بدون حقوق بگیرد. حتی امروزه ثابت شده است که دور نگهداشتن چندین ساعته کودک از مادر باعث ناراحتیهای ذهنی در نوزاد می شود. از اینرو ترجیح داده می شود که کودک بلافاصله پس از تولد به آغوش مادر سپرده شود.

یک ساعت یا یک و نیم ساعت پس از تولد، کودک برای مادرش موجودی جاندار و بسیار ارزشمند تلقی می گردد. حتی ثابت شده و طی تحقیقات انجام گرفته و با برداشتهای علمی با کمک وسایل و تجهیزات الکترونیکی فعل و انفعالات مغزی و واکنشهای شیمیایی مادر با دیدن فرزندش متغیر گشته است، زمانیکه مادر با عشق و علاقه فرزند تازه به دنیا آمده اش را که به کسی شباهت ندارد مورد نوازش قرار می دهد و با احتیاط انگشت خودش را بر روی ابروان تازه روئیده نوزادش میکشد، عرق پیشانیش را پاک می کند و یا با انگشتان نوزاد بازی میکند و با چشم گشودن کودک گل خنده بر لبان مادر می نشیند تمام نشانه های رضایت و اوج لذت عاطفی مادر در ارتباط با نوزادش است.

مادری که مدت بسیار طولانی را برای دیدن فرزندش متحمل گشته و برای دیدار نوزادش رنجها و ملالتها را قبول کرده و خطرات بسیاری را به جان خریده، آرزو دارد که با فرزندش باشد. حتی شاید برای برخی از پدران این امر غیر قابل قبول و غیر منطقی باشد که زن با چنان عشق و علاقه اش به شوهر و زندگی یکمرتبه تمام محبت خودش را معطوف فرزندش می سازد. اما اگر از زبان خود مادر بشنویم و مادر بدون اکراه و شرمساری صراحتا لب به سخن بگشاید، تمایل خودش را به تنها ماندن با فرزندش نشان خواهد داد.

از اینرو برای اینکه ارتباط عاطفی و وابستگی و علایق مادر و فرزند و پدر مستحکم تر شوند، ترجیح داده می شود که پس از تولد، مادر، پدر و فرزند را ساعتی تنها در اتاق بگذارند و این امر برای زندگی عاطفی آینده امری حیاتی و مهم تلقی می شود.