با کودکانی که از دستورات نمی توانند پیروی کند، چه باید کرد؟

کودک از دستورات نمی تواند پیروی کند

“پسرها و دخترها! وقت تمام است دیگر ننویسید. برگه های امتحانی خود را از گوشه چپ میز من بگذارید و سرجایتان بنشینید. یک ورق کاغذ بردارید و اسم و تاریخ را در گوشه سمت راست برگه بنویسد. نام برگه “دیکته” بگذارید و از یک تا بیست و پنج بشمارید. وقتی آماده شدید، دستتان را بالا ببرید.” کودکی که این دستورالعملها را میشنود گیج میشود. درست مثل کودکی که در خانه مادرش می گوید: “جری! به اتاقت برو، لباسهایت را عوض کن، دست و صورتت را بشوی. بعد کتابهای کتابخانه ات را بردار، کت را هم همینطور. وقتی به فروشگاه رفتیم میتوانیم آنها را برداریم”.

والدین و معلمان وقتی میخواهند دستوری بدهند از کلمات زیادی استفاده می کنند و برای کودک سخت است که آنها را به خاطر بسپارد و سپس اطاعت کند. به همین دلیل والدین باید مراقب باشند که با یک رشته طولانی از دستورها کودکشان را دچار مشکل نکنند (بویژه وقتی این دستورات شفاهی باشد). اما واقعیت اینست که موفقیت در کلاس درس به توانایی پیروی از دستورات بستگی دارد. شما به عنوان والدین در خانه فرصتهای زیادی دارید تا تلاش کودکتان را برای تبعیت از دستورات بسنجید. ولی نسبت به انواع دستوراتی که در کلاس درس داده میشوند یا پاسخ کودکتان به آنها، کنترل کمی دارید. برای اجرای مجموعهای از دستورات با موفقیت، به توجه درک درست و سازماندهی نیاز داریم. یادتان باشد هر مشکل در هر مرحله از این مسیر دردسرساز است. بعضی از کودکان حتی متوجه دستورات نمیشوند، در حالیکه بقیه آنها را نمیفهمند و کارهایی که از آنها خواسته شده را به خاطر نمیآورند. گروهی دیگر قبل از اینکه معلم دستورالعمل هایش را به پایان برساند، شروع به انجام تکلیف می کنند. در حالی که بعضی دیگر به نظر میرسد، نمیتوانند حتی شروع کنند. با دانش شخصی از روش متداول کودکتان نسبت به دستورات و هر اطلاعاتی که از معلم جمع آوری می کنید، طرحی بیندیشید تا توانایی فرزندتان در پیگیری دستورات را افزایش دهید.

مشکل را تعیین کنید

مثل بسیاری از رفتارهای دوران کودکی ابتدا مشخص کنید چه مشکل خاصی بر عملکرد کودک شما تأثیر گذاشته است.

آیا این یک بخش از مشکل بزرگ در یادگیری است؟ گاهی ناتوانی در پیروی از دستورات نشانه های ناتوانی در یادگیری است. ممکن است این کودک، مشکل بتواند تصمیم بگیرد که کدام اطلاعات در مجموعه دستورالعمل ها مهمتر هستند و بتواند دستورات را به طور درست دنبال کند. ممکن است کلمات را بفهمد اما به نظر آنها را نمیشنود و یا امکان دارد دستورالعملهایی را که شما به طور مستمر می گویید، حتی نتواند مقایسه کند. به فرض مثال، وقتی از او میخواهید دنبال چیزی بگردد، آیا فقط یک مکان را می گردد، وقتی میگوید: “لطفا برو حمام” آیا تصور میکند دوش گرفتن غلط است؟

احتمال دارد کودک در انتقال کارهای مورد نیاز در کلاس ساعت دشواری داشته باشد. بسیار از کودکان در یادگیری مشکل دارند. یعنی در شنیدن دستورات و به خاطر سپردن آنها به اندازه ای که بتوانند آنها را انجام دهند مشکل دارند. اگر این الگوها در مورد کودک شما صدق می کند در زمینه ناتوانی یادگیری مراجعه کنید.

آیا کودک شما در ارتباط برقرار کردن با دستورات ناتوان است؟ بعضی کودکان همیشه بدون اینکه منتظر تمام شدن دستور و راهنمایی بمانند، فوری به انجام تکلیف میپردازند. بعضی دیگر نمیتوانند متمرکز شوند و کار را تمام کنند. اگر کودک شما از الگوی رفتاری کلی تبعیت می کند، یعنی قادر نیست تمام توجه خود را به یک محیط در یک زمان معطوف کند (صدای معلمش، برگه امتحان، سؤال) و نمی تواند بر یک فعالیت و یا مجموعه ای از راهنماها به اندازهای متمرکز شود که آن را کامل کند.

کودکی که به شدت حواسش پرت میشود، اغلب تمام اطلاعات محیط اطراف خود را با شدت برابری دریافت میکند و نمی تواند مطالب غیر مهم را محدود نماید. بنابر این مشخص نمیتواند فقط بر یک چیز متمرکز شود.

• آیا کودک برای گوش دادن به دستورات انگیزه ندارد؟ تفاوت زیادی بین کودکی که نمی تواند از دستورات تبعیت کند با کودکی که از دستورات تبعیت نمیکند چون نمیخواهد وجود دارد. کودکی که ناتوانی یادگیری دارد نمی تواند دستورات را پردازش کند. حتی اگر به آنها گوش بدهد و کودکی که نقص توجه دارد، نمی تواند به دستورات توجه کند، چون به همه چیز توجه می کند. این کودکان تا زمانی که چگونگی آن را بیاموزند، نمیتوانند از دستورات تبعیت کنند. کودکانی دیگر، فقط انگیزه با دقت گوش دادن ندارند، آنها میدانند چگونه از دستورات پیروی کنند ولی نمی خواهند.
• آیا کودک مهارت آموزشی دارد؟ شاید زبان یا ساختار زبانی که در دستورالعملها به کار برده میشوند، دلیل اصلی مشکل باشند. امتحان دادن و مسایل ریاضی، مهارت هایی هستند که باید کسب شوند. اگر کودکی که به طور طبیعی و نرمال از دستورالعملها پیروی می کند و اینک مشکلاتی در او پدیدار شود، تجربه و کمی کمک در تفسیر این دستورالعمل ها می تواند این خلاء و مشکل را رفع کند.

بالا بردن سطح توجه کودک

برای خوب آموختن و خوب عمل کردن در مدرسه، کودک دانش آموز باید بداند که چگونه توجه کند. با معلم صحبت کنید و ببینید آیا این توصیه ها کمک می کنند؟!

• جای کودک را تغییر دهید. این روش برای کودکی خوب عمل میکند که به مکانی از کلاس میرود، چون احساس میکند آنجا بهتر میتواند تمرکز کند (شاید در ردیف جلوی کلاس، نزدیک میز معلم و یا یک گوشه دور از دوستان پر سر و صدا). یادتان باشد این کار را به عنوان تنبیه انجام ندهید، بلکه راهی برای کمک به موفقیت کودک باشد.
• تماس چشمی برقرار کنید. وقتی فرزندتان دستورهای مجزا دریافت می کند، باید به طور مستقیم به شخص در حال صحبت نگاه کنید. بدین معنا که معلم برای لحظهای مکث می کند تا مطمئن شود قبل از دادن دستورالعمل کودک توجه کافی داشته باشد.
• علامتی ایجاد کنید. از کودک بخواهید وقتی به دستورالعملهای معلم گوش میدهد، یک علامت بی صدا نشان دهد. با سر تکان دادن یا گذاشتن انگشت روی بینی، به معلم می گوید پیام دریافت شده است. در مورد دستورالعملهای کتبی می توانند معلم و کودک توافق کنند که کودک زیر کلمات کلیدی دستورالعمل خط بکشد
• دستورالعملهای کمتری را به صورت پشت سر هم بدهید. اغلب در یک دوره زمانی خیلی کوتاه به کودکان دستورالعملهای زیادی داده میشود. معلم آگاهانه میتواند آهسته تر دستورات را بگوید یا دستورالعملهای کمتری در هر مجموعه قرار دهد. توانایی کودک در دنبال کردن یک رشته از دستورات را ارزیابی کنید و بهترین ظرفیتش را با آزمایش مجموعه ای از دو دستور، سه دستور و به همین ترتیب بیشتر تعیین کنید.
• یک دوست تحصیلی انتخاب کنید از کودکتان بخواهید یک دوست داشته باشد تا دستورات معلم را برای او تکرار کند و او می تواند توضیح دهد چه چیزی خواسته شده است. این کار باعث میشود کمی از مسئولیت های معلم کم شود و برای کمک به او گزینه دیگری داده شود.
• از کودک بخواهید دستورات شفاهی را تکرار کند. اگر پیشنهاد رفیق تحصیلی امکان پذیر نیست، از کودک بخواهید دستورالعملها را برای خودش تکرار کند و بعد از اینکه این دستورات داده شدند به سرعت آنها را بنویسد. قبل از اینکه کودک کارش را شروع کند باید معلم ابتدا آنها را کنترل کند.
• کودک را برای توجه بیشتر تشویق کنید. بر حسب شدت مشکل در ابتدا، بهتر است که فقط کودک را تشویق و ترغیب کنیم تا به دستورات توجه نماید. معلم میتواند به راحتی این کار را توسط توضیحاتی انجام دهد. “فیلیپس به من نگاه میکند و وقتی من می گویم بعدا چه کار باید بکنید، او به من گوش میدهد. او می تواند پیشقدم باشد”. معلم می تواند کودک را به خاطر اینکه دستورات را درست تکرار کرده است، تشویق کندیا به خاطر درست نوشتن دستورات شفاهی، به او یک امتیاز دهید که در جهت پاداش است.

در ابتدا کودکی که قبلا دستورات را نادیده میگرفت، به خاطر تکمیل تکلیفش مطابق با برنامه باید تشویق شود، حتی اگر پاسخ های او درست نباشند. “کرلا میبینم که دستورات را خواندهای. چون دور کلماتی که به تو می گوید چه کار باید بکنی خط کشیدی، و به من نشان دادی دستورات را متوجه شدهای. زیرا در دو جمله اول دور اسامی دایره کشیدی. حالا بیا باهم به شماره سه … نگاهی بیندازیم”. سپس وقتی کودک تکلیفش را بدون غلط تمام کرد، می توانید او را تشویق کنید.

روش هایی را به کودک آموزش دهید.

علاوه بر اینکه به کودک خود توضیح میدهید نشستن ردیف جلوی کلاس، مستقیم نگاه کردن به دستور دهنده یا خط کشیدن دستورات کتبی، به او کمک خواهد کرد تا در پیروی از دستورات موفق باشد. شما میتوانید با نشان دادن به او که چگونه دستورات را دنبال کند نیز به او کمک کنید.

• به او بیاموزید از پیش برنامه ریزی کند. به کودک یادآوری نمایید قبل از شروع تکلیف ابتدا دستورالعمل ها را بخواند. از او بخواهید مطالب لازم را جمع آوری نماید. اگر لازم است به صفحاتی در کتاب دیگر رجوع کند و نیز بخواهید که با یک گیره ی کاغذ صفحات را با هم نگه دارد.
• کلمات مهم را پیدا کند. بعضی از حوزههای موضوعی، اصطلاحات مهم خودشان را دارند. فرض مثال در مطالعات اجتماعی از کلماتی مانند؛ فهرست، تباین و ارزیابی استفاده می۔ شود، در حالی که ریاضی اصطلاحاتی مثل؛ مجموع، حاصل جمع و مساحت را در بر دارد. بدون حل مسایل برای او بازی انجام دهید که در آن کودک باید تمام واژههای کلید را در دستورالعملهای مسایل ریاضی پیدا کند و درباره معنی آن صحبت کند. از او بپرسید کدام واژگان خواننده را سمت مراحل لازم هدایت می کنند.
• تکالیف مدرسه را به طور هفتگی مرور کنید. از معلم بخواهید هر هفته تکالیف مدرسه را با او به خانه بفرستد. به همراه کودک دستورالعملهای کاری را مرور کنید و ببینید چقدر خوب آنها دنبال شده اند. برای موفق شدن در دستورالعمل های یک مساله، طرحی بیندیشید. وقت بگذارید تا بخش های مبهم دستورالعمل ها را بیابید و در مورد اینکه چه چیزی باعث میشود مسأله سخت شود، صحبت کنید و تصمیم بگیرید چگونه آن را به بخشهای کوچک تقسیم کنید. برای مثال، کودکی با مواجه شدن معنی تعاریف ذکر شده در فرهنگ لغت، بر مشکل یادگیری لغت غلبه کرد.
• از بازیها و نقش بازی کردن استفاده کنید. بچه های کم سن و سال اغلب از تمرین در پیروی دستورالعملها استفاده می کنند. «بازی به دنبال رهبر» یا «سیمون می گوید مهارت را یاد بگیر» انجام دهید. «سیمون میگه: دستت را روی گوشه چپ بالای صفحه بگذارد. سیمون میگه: ورقه را تا کن، سیمون می گه: به من نگاه کن.» نقش را عوض کنید و اجازه دهید کودک دستورالعملها را صادر کند و از آنها با دقت پیروی کنید.

برای کمک به کودک بزرگتر در ایجاد تماسی چشمی، بازی خیره نگاه کردن را انجام دهید تا متوجه شوید چه کسی اول به اطراف نگاه می کند. زمان بگیرید و ببینید چند بار از ده مرتبه، کودک مستقیم به شما نگاه می کند. زمان بگیرید چند ثانیه برای او طول می کشد تا رادارش قفل شود. توجه داشته باشید تا پیشرفت کودک به دستور را مورد پاداش قرار دهید.

به خاطر پیشرفت پاداش دهید. کودک را به دلیل اینکه از یک، دو و سه دستورالعمل در یک ردیف تبعیت کرد، تشویق کنید. با تعداد دستوراتی شروع کنید که او می تواند در آنها موفق شود و سپس به تدریج ان را افزایش دهید. بازی کنید به او بگویید چیزی دارید که می خواهید او انجام دهد. به خاطر تماسی چشمی او را تشویق کنید و از او بخواهید دستورات را تکرار کند. تشویق کنید تا با سرعت و دقت، کاری که از او خواستهاید را انجام دهد. در حالی که ترتیب را رعایت می کند.