با جبران بیش از حد به رفتارهای نامطلوب پایان دهیم

چگونه بیش از حد جبران کردن را به کار بگیرید

جبران بیش از حد، که توسط دکتر nathan azrin (روانشناس) استفاده شد، یک مجموعه ی نیرومند از روش ها می باشد که برای پایان دادن به رفتارهای نامطلوب ماندگار طراحی شده است. در این روش از پیامدهای طبیعی برای از بین بردن عادت های بد و آموزش رفتارهای مناسب به طور همزمان استفاده می شود. این یک روش کاملا مؤثر به جای فریاد کشیدن، سرزنش کردن، زدن و یا هر تنبیه دیگری می باشد که با کمک آنها سعی می کنید رفتارهای سخت و نامطلوب را به رفتارهای مورد قبول خود تغییر دهید. این روش برای رفتارهای آزاردهنده، عادت های عصبی یا رفتارهای پرخاشگرانه و احتمالا زیان بار به خوبی عمل می کند.

هنگامی که از روش جبرانی استفاده می کنید، کودک خود را وادار کنید آسیب وارد کرده را خنثی کند و سپس روش درستی را تکرار کند تا به هدف یا وظیفه ی مورد نظر برسد. او پادزهر را تا جایی تکرار می کند که دیگر نخواهد دوباره به رفتار نامطلوب باز گردد. در این میان، شما باید مقاومت گریه کردن و قشقرق راه انداختن را نادیده بگیرید و تا پایان به این کار ادامه دهید. این کار برای شما آسان نیست، ولی ضروری و اجباری است. به مثال توجه کنید:

کودکتان روی دیوار نقاشی می کشد، بار دیگر این کار را انجام می دهد. به او بگویید به خاطر این نقاشی های دیوار کثیف به نظر می آید و اینکه «کسی» باید آن را تمیز کند تا دوباره تمیز و زیبا شود. به کودک مواد پاک کنندهی مناسب بدهید و سپس به طریقه ی تمیز کردن نظارت کنید. آنگاه برایش توضیح دهید نقطه ی تمیز شده به نظر روشن تر از بقیهی دیوار است، بنابراین آن قسمت نیز باید تمیز شود (البته با دلیل و منطق).

اگر کودک امتناع کرد، با آرامش و قاطعیت بگویید شما احساس او را درک می کنید و این مشخص است که تلاش کافی برای تمیز کردن دیوار را نکرده است و خوشحال می شوید به او نشان دهید چگونه این کار را انجام دهد. دستان کودک را بگیرید و به او یاد دهید چگونه دیوار تمیز می شود، حتی اگر مقاومت و شکایت کرد شما به کار خود ادامه دهید. وقتی آن قسمت تمیز شد، از او بخواهید تا مکان مناسب برای نقاشی کشیدن را به شما نشان دهد. اگر دوباره روی دیوار نقاشی کشید. این روش را مجددا تکرار کنید؛ «اه! نه. دیوار دوباره کثیف شد، لازمه برای تمیز کردن دیوار تلاش بیشتری بکنی! وقتی کارت تمام شد، می تونی به من نشان بدی که کجا باید نقاشی بکشی.»

در اکثر موارد، این رفتار حتی برای کودکان به شدت نافرمان کافی است تا دیگر روی دیوار نقاشی نکشند. این روش هم در مورد کودکان خردسال و هم بزرگتر مؤثر است. گاهی جبران کردن به طور حیرت انگیزی در مورد رفتارهایی مؤثر است که به وسواس فکری گرایش دارد.

«کتی، چهارساله ی فعال» به کلید برق و دو شاخه های برقی بسیار علاقه مند بود، با کلیدهای برق بازی می کرد، وسایل برقی را از پریز می کشید، دستگاه از بین بردن زباله و فن ها را قطع می کرد. والدینش نصفه شب با تمام چراغ های روشن مواجه می شدند. در هنگام ظهر با فریزری که کاملا در حال ذوب شدن یخ بود روبرو بودند. آنها او را تنبیه محدود کردند، اما هیچ چیزی برای یک مدت طولانی مؤثر واقع نشد.

ما توصیه کردیم بیش از حد انجام دادن این رفتار مشابه می تواند به آن خاتمه دهد. وقتی کلید برق روشن میشد یا پریزی قطع می شد، کتی مجبور بود تمام پریزها و کلیدها را در خانه مرتب چک کند. بعد از چهار بار چک کردن کامل، او از این بازی خسته شد. مادرش گفت: «یک بار دیگه من در مورد کلیدهای برق آشپزخانه مطمئن نیستم.» بعد از سه بار رفت و آمد به کتی گفته شد که برای آن روز به اندازه ی کافی تمرین کرده است. بعد از چند جلسه تمرین، او تمام علاقه ی خود را نسبت به پریز و کلیدها از دست داد.

این روش پر قدرت در سراسر این کتاب توصیه خواهد شد. در این جا می گوییم که چگونه از آن استفاده کنیم:

١- کودک را مجبور کنید تا آسیب فیزیکی یا اجتماعی را خنثی و بی اثر کند. مثال؛ تمیز کردن دیوار، برداشتن لباسها از کف اتاق، معذرت خواهی به خاطر گاز گرفتن و …….

۲- از کودک بخواهید تا رفتارهای مثبت انجام دهد. برای مثال؛ وقتی او را صدا زدید، از بیرون خانه به درون خانه نیامد از او بخواهید بیرون برود و ۱۰ بار پی در پی بعد از اینکه او را صدا زدید، به داخل بیاید. این کار را از موقعیت و جهت های مختلف خانه تکرار کنید.

۳- بر جلسه ی تمرین نظارت کنید، ممکن است این کار کمی زمان ببرد. ولی ارزش نیرو و انرژی را دارد.

۴- در صورت نیاز از راهنمای دستی استفاده کنید. اگر کودک در انجام کار مقاومت کرد، در هنگام کار به صورت دستی او را هدایت و راهنمایی کنید. اگر نخواست اسباب بازی ها را بردارد دستانش را بگیرید و مثل ربات آنها را هدایت کنید و این در حالی است که اسباب بازی ها را برمیدارید و آنها را در مکان مناسب قرار میدهید. گریه کردن، قشرق راه انداختن و مقاومت او را نادیده بگیرید. خونسرد باشید و در عین حال با قاطعیت تا زمانی که کار انجام شود یا اینکه کودک خودش شروع به انجام دادن کار نماید ادامه دهید.

۵- پذیرفتن و تسلیم شدن را تشویق و تقویت کنید. وقتی کودک شروع به خوب رفتار کردن کرد و به تمرین و کار کمتری نیاز دارد، به او بگویید که فکر می کنید چه کار فوق العاده ای را انجام میدهد و به شدت او را تشویق کنید. به خاطر پیشرفت وی به او پاداش کوچکی بدهید.

۶- بر میل انجام کار برای او مقاومت کنید. محکم و استوار باشید. هرگز خودتان شروع به تمیز کردن دیوار یا برداشتن اسباب بازی ها نکنید، در غیر این صورت مزایایی که تاکنون به دست آورده اید را از دست خواهید داد. گاهی به او یادآور شوید که او همیشه می تواند در صورت نیاز، کار و تمرین بیشتری را تقاضا کند. و اگر این موضوع بود، یک بار دیگر بر کارش نظارت کنید.