مد در قرن نوزدهم

انقلاب صنعتی تأثیری تماماً فراگیر و نافذ بر سبک­ های قرن نوزدهم اعمال کرد. این واقعه بر میزان دسترسی، قیمت، پیدایش و توزیع آن­ها تأثیرگذار بود و به شکل­ گیری ساختار اجتماعی جدیدی منجر شد که طبقات متوسط درون آن و ارزش ­هاشان، نگرش­ های فرهنگی و در نتیجة مُد زمانه را رقم می­زد.

هم­چنین در ادامه، کانون­های مقاومتی به وجود آورد که مکانیزه­سازی زشت و شوم، شرایط خشن و بی­ رحمانة اجتماعی و سرشت محدود کنندة پوشش­های زنانه را مردود می­دانست.

انقلاب صنعتی

انقلاب صنعتی؛ افزایش طبقات متوسط؛ وقار و سنگینی؛ کت­ و شلوار؛ کُرست؛ کرینولین (crinolone)؛ بنیادِ «طراحی مُد و لباس» (Haute Couture)

در قرن نوزدهم؛ مُد، هم ­بازتابی از پیشرفت­های تکنولوژیک و هم بازتابی از تغییر نگرش­های فرهنگی / اجتماعی نسبت به جنسیت و طبقة اجتماعی به شمار می­رفت. جریان انقلاب صنعتی، که آغازش به یک سده قبل باز می­گشت، رفته­رفته شتاب یافت و گرچه این امر تولید، توزیع، برقراری ارتباط و مصرف مُد را تحت ­تأثیر قرار داد، اما بارزترین اثر آن در افزایش طبقات متوسط و تحمیل ارزش­های رواقی­شان بر بقیة جامعه ملموس بود.

کاپیتالیسم

توسعة کاپیتالیسم صنعتی به معنای آن بود که ثروت دیگر بر وراثت استوار نیست؛ بنا بر خرد و حکمت آن عصر، کار سخت و توان­فرسا به دین و ایمان بدل شد؛ مردم را به صرفه­ جویی تشویق می­کردند و از آنان انتظار می­رفت با وقار و سنگینی رفتار کنند.

پذیرش چنین قوانین اخلاقی خشک و انعطاف­ناپذیری از ضرورت دستیابی به نظم و سامان در دورانی از آشوبِ خشونت اجتماعی حکایت داشت.
ارزش­های طبقات متوسط درست به همان شیوة احمقانه و بی ­معنی اشرافیت، که در سده­ های پیش شکل گرفته بود، مُد سدة نوزدهم را شکل بخشید. اکنون مُد با تمایزی آشکار میان پوشش مناسب برای زنان و مردان، به منظور نمادین ساختن آرمان­های طبقاتی و جنسیتی به کار می­رفت.

این همان موضوعی است که سبب تداوم و شکل ­گیری تعاریف امروزی از مردانگی و زنانگی شده است.
دلایلی آورده­اند که مردان از تعقیب و جست­وجوی زیبایی دست شُستند و در عوض، به الگوی کامل خویشتن­داری بدل شدند. پوشش مردانة تجملی و پرزرق­وبرق، با اشارات ضمنی­اش به زیاده­روی اشرافیِ از نظر اخلاقی شرم­آور (به علاوة زن صفتی)، در شمار البسة تماماً نامطلوب قرار گرفت.

در عوض، کت و شلوار تیره، در اندازه­های متناسب و بی­زر و زیور اضافی، به­مثابه نمادی از آبرومندی و آرمان­های متعالی، اختیار شد.

آغاز قرن

در آغاز قرن، سبک ساده، کشیده، باریک و آزاد نئوکلاسیک حاکم بود، هرچند تجربة آزادی و رهایی زنان به واسطة پیراهن­های بی­کرستِ این سبک را می­توان هم­چون انحرافی در خط سیر مُد زنانة قرن نوزدهم در نظر گرفت. با پیشرفت قرن، سبک­هایی بیش­ازپیش سنگین و محدود کننده پدید آمد.

از دهة ۱۸۲۰ به بعد، کرست­هایی سفت­تر و تنگ­تر از هر زمان دیگر رواج یافت؛ دامن­ها فرم حجیم­تر و گشادتری یافتند و اوایل، زیردامنی­های بسیار سنگین و بعدها کرینولینِ قفس­مانند و دست­وپاگیر شکلشان را حفظ می­کرد؛ و پارچه­ها زرق­وبرق و تجمل بیش­تری یافتند. این شکل از محدودیت زنان به واسطة نوع پوشش­شان، بازتاب محدودیت روزافزون مقام و جایگاه آنان در اجتماع بود.
در جریان سدة نوزدهم بود که صنعت مُد با پایه­گذاری رسمی صنعت «طراحی لباس و مُد پاریس» (Persian Haute-Couture) در ۱۸۶۸ به دست چارلز فردریک وُرث، به گونه­ای که امروز قابل مشاهده است، آغاز به شکل­گیری کرد. این امر علاوه بر آن که فرد طراح را در مقام صاحب­نظر بی­چون­وچرای سبک قرار داد، به پایه­ریزی تولید مجموعه­های فصلی و برگزاری سالی دو مرتبه نمایش مُد انجامید.

برگرفته از کتاب گرایش های طراحی لباس

نویسنده آیدا تدین