استفاده از پنجره های متنوع در معماری ایرانی؛ ارسی های خاطره انگیز!

استفاده از پنجره های سنتی راهی برای ایجاد دکوراسیونی

بدون شک یکی از مهمترین و اصلی ترین بخش های یک ساختمان که بین فضای داخل و بیرون موجب برقراری ارتباط می شود پنجره می باشد. پنجره علاوه براینکه دید کافی را به وجود می آورد، امکان تهویه هوا را هم فراهم می کند و با این وجود در معماری سنتی ایرانی از پنجره های مختلف با اشکال محتلف در زیباسازی نما استفاده می شود. به ویژه نماهای طاقی شکل و گنبدی شکل زمانی که با پنجره های سنتی ایرانی ترکیب می شوند، ظاهر زیبایی را به شهر می دهند و همین امر باعث ماندگار شدن بناهای ایرانی و  سنتی شده است و زیبایی این پنجره ها موجب شده تا دکوراسیونی زیبا در خانه های امروزی به وجود بیاید و افراد بیشترین استفاده را از طرح و هنر موجود در فضا ببرند.

درمعماری سنتی ایرانی انواع متفاوتی از پنجره ها را می توان نام برد که از جمله: پنجره های روزن، جامخانه، ارسی و پنجره های شباک از جمله پنجره های سنتی هستند که می توان از آن ها در طراحی داخلی مدرن نیز استفاده کرده و طرحی جذاب و زیبا را در دکوراسیون به وجود آورد.

پنجره های شباک

این نوع از پنجره ها ساخته شده از یک سطح مشبکی می باشند که از یک سمت پنجره ،آن سوی آن براحتی قابل مشاهده می باشد. پنجره های شباک از مصالح مختلفی همچون سنگ، گچ، آجر، کاشی و چوب ساخته می شوند و به دلیل کاربردهای گوناگونی که دارد، در اشکال متنوعی ساخته شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

سطوح مشبک علاوه بر اینکه نور و تهویه ی محیط را برای ما فراهم می سازند، حریم خصوصی و بحث محرمیت که برای ما مسلمانان بسیار حائز اهمیت می باشد را محفوظ می کنند. یکی از کاربردهای پنجره های شباک این است که در مناطق گرم و مرطوب در پشت بام به عنوان جان پناه استفاده می شود به این طریق که با وزش باد از داخل فضاهای خالی به دفع رطوبت پشت بام کمک می کند. اکثر ما شاهد استفاده از پنجره های مشبک در فضاهایی مانند زیر زمین که باعث تهویه ی مناسب به سمت حیاط می شود بوده ایم وبه این ترتیب از پنجره های شباک نهایت استفاده را برده ایم.

پنجره های روزن

همان گونه که از اسم این پنجره ها برمی آید، این نوع از پنجره ها به کوچکی روزن هستند و در معماری ایرانی به دلیل اینکه کوچک هستند در نورگیری و تهویه ی فضاهای بزرگ نقش مکمل و غیر اصلی را ایجاد می کنند به این نام معروف شده اند. اگر به دنبال نمونه هایی از پنجره های روزنی شکل هستید می توانید آن ها را در اتاق های سه دری و یا پنج دری و حتی هفت دری و کاروانسراها و حجره های مدارس مشاهده کنید. البته به منظور جلوگیری از ورود نور مستقیم که گاهی برای دیدگان آزاردهنده می باشد و یا حتی ورود حیواناتی مثل گربه، بر روی بیشتر روزن ها گچ، چوب و یا آجر قرار گرفته است‌.

این نوع پنجره ها در اشکال مختلفی همچون دایره، مستطیل و مثلث و مربع و یا ترکیبی از دوشکل مثلث ومربع یا مثلث ومستطیل ساخته می شدند و در بخش های مختلفی از معماری مورد استفاده قرار می گرفتند. این مدل از پنجره ها در زمان خود دارای طرفداران زیادی بودند و اکنون نیز برخی از طراحان برای استفاده از آن ها در طراحی های مدرن علاقه نشان داده اند.

اگر دقت کرده باشید متوجه می شوید که در مکان هایی مانند مطبخ ها وانبارها، نورگیری و تهویه توسط پنجره های روزن  و از مسیر سقف انجام می شود و حتی در بسیاری از دهانه های بازارهای سرپوشیده در بالاترین نقطه ی سقف را اگر بنگرید شاهد روزن می باشید.

آشنایی با پنجره های جامخانه و تاثیر آن ها در جذابیت دکوراسیون داخلی

در گذشته پنجره های سفالی بود که به صورت کروی شکل بودن که برروی پشت بام ها و سقف های گنبدی شکل قرار می گرفتند. برروی سطح سفالی ان پنجره ها حفره هایی را درست می کردند که برروی یک جام شیشه ای قرار میگرفت. شاید وجه تسمیه ی این پنجره ها همین جام ها باشد. جامخانه به گونه ای طراحی شده بود که با کم و زیاد کردن جام ها درفصل های مختلف سال میزان رطوبت موجود در فضا و حرارت قابل تنظیم بود به خاطر سهولت در جابه جا کردن و کم و زیاد کردن جام ها توسط صاحب خانه از بتونه استفاده می کردند. این مدل از پنجره ها نیز در دوران خود کاربری زیادی داشته اند اما امروزه نسبت به آن ها توجه بسیار کمی می شود اما طراحان داخلی چندسن سال است که استفاده از این پنجره ها را در برنامه های کاری خود قرار داده اند و طرح های زیبایی را نیز خلق کرده اند.

ارسی های پر طرفدار

یکی از پر طرفدارترین و پرکاربردترین پنجره های سنتی ایران که بسیار معروف می باشد پنجره های ارسی است .

طراحی آنها اینگونه است که برای اینکه براحتی داخل یک چهار چوب قرار بگیرند  بصورت لنگه ساخته می شوند تا براحتی به صورت افقی یا عمودی باز و بسته شوند. به همین خاطر ارسی ها از دوسطح ثابت و متحرک ساخته می شوند و تمام سطح بیرونی اتاق را دربرمی گیرد.

یکی از کاربردهای قسمت مشبک ارسی ها این است که نور مناسب به داخل اتاق عبور  می کرد و به گونه ای بودند که افراد تماشای فضای بیرون بی بهره نمی شدند و می توانستند از داخل خانه به تماشای فضای بیرون بپردازند. به دلیل مشبک بودن پنجره های ارسی فصل گرم سال به دلیل جلوگیری از تابش شدید خورشید استفاده می شده است. این دسته از پنجره ها تاثیر بسیار زیادی در خنک ماندن خانه در هوای گرم تابستان داشته اند و همین مساله موجب می شد تا نسبت به استفاده از آن ها علاقه زیادی نشان داده شود.

همانطور که قبلا ذکر کرده بودیم یکی از مسائل مهم برای ما ایرانیان حفظ حریم خانه و بحث محرمیت است که می توان به عنوان سومین ویژگی پنجره های ارسی از آن یاد کرد. زیرا این پنجره هاطوری طراحی شدند که امکان دید مستقیم از بیرون به اتاق ها و تالارهای پذیرایی وجود نداشت. از پنجره های ارسی بیشتر در بالاخانه ها و یک یا دو طرف تالارهای بزرگ که معمولا مرتفع تر بودند و اتاق های گوشواره استفاده می شد. برای زیباسازی این پنجره ها از شیشه های رنگین و گره سازی استفاده می کردند که همین شیشه های کوچک و زیبا و رنگی موجب می شد تا افراد بسیاری علاقه مند به استفاده از آن ها باشند.