این که نقش طراح دقیقا در پروژه چیست، شاید سوالی باشد که جنبه های زیادی را به خود اختصاص می دهد، که از دید شما دور مانده است. پس در این مطلب به توضیح مختصری در این امر می پردازیم. معنای لغوی طرح یعنی پیشنهاد دادن و قصد کردن، و در حالت اسمی به معنای برنامه و نقشه ای است که در ذهن انسان است.

طراح کیست؟

در مرحله ی اول هر طراحی باید با مشکلات و مسائلی که مردم با آن روبرو هستند، آگاه باشد. طراح در مسیر کاری خود با دو فاکتور روبرو است که یکی از آن ها فرآیند طراحی و دیگری روش های طراحی است. در پروسه ی کاری هر طراحی ، فرد به هدف نهایی فکر می کند. به طور مثال یک شخص خوشنویس که در ابتدای راه قرار دارد طرز قلم دست گرفتن برایش اهمیت دارد ولی یک فردی که در این زمینه تبحر دارد، هدف نهایی و کلیت نوشته برایش مهم است.

به طور کلی می توان گفت که یک طراح پس از کسب دانش و تکمیل روند طراحی بوسیله ی درک و تخیل به کمک تجربه کاری می تواند طراحی خود را تقویت کند. در نهایت امر، طرحی که توسط طراح زده می شود به صورت دستور کار به پیمانکار، تولید کنندگان و دیگر عوامل اجرایی داده می شود. این دستور کار ها یا ممکن است به صورت گزارش باشد و یا به صورت نقشه های مفصل اجرایی باشد.

شرایطی که در حال حاضر وجود دارد این است که کارفرما بنابر احتیاجاتی که احساس می کند به طراح مراجعه می کند و با توجه به نیاز های کارفرما و دانشی که طراح در این زمینه دارد نیازها پاسخ داده می شود ولی در اکثر مواقع گزینه ی دیگری هم وجود دارد و آن این است که یک گزینه ی استفاده کننده هم به این چرخه اضافه می شود و طراح و کارفرما باید نیازهای آن را هم در پروسه ی کاریشان در نظر بگیرند.

به طور مثال بنایی مانند یک ویلا کاملا یک پروسه ی رفت و برگشت مابین کارفرما و طراح را دارد ولی در بناهایی مانند بیمارستان، مدرسه و از این قبیل در چرخه سه گزینه ی کارفرما، استفاده کنندگان و طراح را در پروسه ی کاری خواهیم دید که هماهنگی این سه گزینه با یکدیگر بسیار مهم است.

فرآیند کاری یک طراح برای ایجاد یک طرح به سه بخش تجزیه، ترکیب و ارزیابی تقسیم می شود. این تقسیم بندی در سال 1960 در یک کنفرانس در کشور انگلیس تعریف شد. اما مسلما ذهن ما دسته بندی مجزایی به این شکل برای خود قائل نیست و ایجاد مساله و پیدا کردن راه حل برای ان به صورت رفت و برگشت صورت می گیرد. این روند رفت و برگشت به دلیل اینکه هیچ راه حلی، راه حل نهایی نیست و در همه لحظه در حال تکمیل و بهتر شدن است به همین دلیل یک سیکل رفت و برگشتی برای طراح به وجود می آید.

نقش طراح و سابقه ی طراحی در ایران

در دوران گذشته اکثرا از یک الگو برای ساخت بناها استفاده می شد. این موضوع به این دلیل است که ذهن ما به صورت آنالوگ کار می کند و بواسطه شباهت ها و الگوهایی که وجود دارد ذهن آن ها را می بیند و شبیه سازی می کند، پس ذهن انسان وابسته به الگوها ست. استفاده از الگوها به معنای تقلید نیست، برای نمونه می توان به درخت ها اشاره کرد که همگی یک الگو دارند ولی هیچ گونه ای مشابه دیگری نیست. هنر طراح این است که الگوی مناسب را با موضوع مد نظر خود تطبیق دهند.

چند تعریف طراحی معماری از دیدگاه نظریه پردازان:

از نظر لنگ طراحی معماری، فرآیند گزینش اجزاء برای دست یافتن به کلی واحد است. از دیدگاه میلر طراحی معماری، شامل تمام فعالیت های انجام گرفته در خلق یک فضا است و از دیدگاه لاوسون فعالیت ذهنی شاخص و راه حل بهینه برای مجموعه ای از نیازهای واقعی در موقعیتی خاص می باشد.

دو روش کلی در طراحی معماری

در این زمینه دو روش کلی در نظر گرفته شده است. یکی روش عملکردگرا و دیگری روش فرم گرا ست که هر کدام از این زمینه ها به تفکیک توضیحات خاص خود را دارند. در روش عملکرد گرا فرم تابع عملکرد است به گفته ی لویی سالیوان ولی در روش فرم گرا سازه تابع فرم است. همان طور که از نام عملکرد گرا مشخص است تاکید بر ویژگی های کاربردی طرح دارد ولی در روش فرم گرا تاکید بر جنبه های زیبایی شناسانه ی فرم است.

روش عملکردگرا برای طراحی ساختمان هایی مانند بیمارستان، مدرسه و یا برج های مسکونی مناسب است و معمارانی که رد این زمینه کار کرده اند مانند میس ونده رو، والتر گروپیوس و کالاتراوا هستند. روش فرم گرا برای طراحی بناهایی مانند موزه، سینما، تئاتر، فرهنگسرا و تاحدودی بناهای مذهبی است و معمارانی که با این تفکر طراحی کرده اند زاها حدید، پیتر آیزنمن و فرانگ گهری را می توان نام برد.

مراحل سه گانه طراحی

اولین گام شناخت است، که شامل فعالیت هایی از قبیل شناسایی و جمع آوری اطلاعات اولیه، دسته بندی و نظام دادن به آن ها، ارزیابی و تحلیل این اطلاعات در مسیر ایجاد اطلاعات کاربردی در طراحی است. دومین مرحله ایده پردازی است. در این مرحله طراح به جمع آوری ایده ها برای طراحی مشغول است و با پخته کردن این ایده ها به کانسپت طراحی می رسد و در مرحله آخر به ارائه می پردازیم، که در عرصه ی ارائه طراح اقدام به ارائه ی پیشنهادات خود می کند و ذهنیت را به عینیت تبدیل می کند.