هر آنچه باید درباره آکنه (جوش غرور جوانی) بدانید!

آکنه بیماری التهابی فولیکول های مو و غدد سباسه مرتبط با آن است و در اصل به تغییرات هورمونی حین بلوغ ارتباط دارد. در بیشتر موارد آکنه در سنین ۱۲ تا ۱۴ سالگی بروز میکند و از آنجا که بلوغ جنسی در دختران زودتر از پسران اتفاق می افتد، آکنه هم در دختران زودتر و در سن پایین تر دیده می شود. بعد از چند سال آکنه ممکن است شدت یابد در سنین ۱۵ تا ۱۹)، بعد از آن ضایعات به تدریج بهبود می یابند و ناپدید می شوند (در اواسط دهه ۲۰ زندگی). در تعداد کمی از بیماران حتی تا ۴۰ سالگی نیز آکنه ادامه می یابد. باید توجه داشت که آکنه ممکن است بیش از ۱۰ سال فرد را درگیر کند و در این مدت گاه به گاه نیاز به درمان داشته باشد.

ضایعات آکنه ای

آکنه با ظهور ضایعات زیر خود را نشان می دهد:

• کومدون باز (جوشهای سر سیاه)
• کومدون بسته (جوشهای سر سفید)

ضایعات اصلی آکنه همین کومدونها هستند. ضایعات دیگری که در آکنه دیده می شوند، درجات مختلف التهاب پوستی هستند که شامل موارد زیر است: • پاپول: ضایعه ای کوچک و برآمده که تا 5/.  سانتیمتر قطر دارد و معمولا صورتی یا قرمز است:

• پوستول: ضایعه حاوی چرک است.
• ندول: برآمدگی ملتهبی است که در مقایسه با پاپول در عمق بیشتری از پوست فرو رفته است. وقتی ندول بزرگ می شود، قوام پوست را تغییر می دهد و برآمدگی بزرگی ایجاد میکند
• کیست: فضای بسته زیر سطح پوست که حاوی مایع یا ماده نیمه جامد است.

مبانی ایجاد آکنه

برای درک بهتر چگونگی ایجاد ضایعات آکنه ای باید با ساختمان میکروسکوپی پوست، فولیکول مو و غدد سباسه آشنا شویم. فولیکول مو ساختمان لوله ای طویلی است که مو از آن به بیرون می روید. هر فولیکول مو یک یا چند غده سباسه دارد که به آن متصل هستند. غده سباسه سبوم ترشح می کند، ماده چربی که روی موو پوست را می پوشاند.

سبوم مستقیما به سطح پوست ترشح نمی شود، بلکه به داخل فولیکول مو می ریزد و از آنجا به سطح پوست می رسد. درازی و قطر مو ارتباطی به اندازه غدة سباسة آن ندارد. مثلا غدد سباسه صورت در زنان و غدد سباسه منطقه بینی نسبتا بزرگ هستند در حالی که موهای این مناطق به زحمت دیده می شوند. وقتی مو کوچک و فولیکول مو و مویی که از آن مجرای غده باز است، دهانه غده به صورت سوراخ روییده و غدد سباسه متصل به آن. کوچکی روی سطح پوست دیده می شود. غدد سباسه در پوست تمام بدن پراکنده اند و فقط در کف دست و پا وجود ندارند. روی صورت، بالای سینه و پشت عمیق تر و تعدادشان هم بیشتر است. آکنه هم در این مناطق بیش تر دیده می شود.

ضایعات اولیه در آکنه: کومدون های باز و بسته

دو دلیل برای ایجاد ضایعات اولیه آکنه (کومدون های باز و بسته) وجود دارد:

• افزایش تعداد سلول های موجود در فولیکول مو که باعث افزایش ماده شاخی (کراتین) در فولیکول مو می شود،
• افزایش تولید سبوم تولید شده در غدد سباسه.

در حالت طبیعی، سلول های فولیکول مو مثل دیگر سلول های سطح پوست به طور دایم در حال تکثیرند. به همین شکل غدد سباسه نیز دائما در حال ترشح سبوم هستند. در شرایط نرمال سلول هایی که به داخل فولیکول مو می ریزند، با جریان دایم سبوم به بیرون از فولیکول منتقل می شوند ولی در آکنه تکثیر سلول ها در فولیکول مو بیش از حد است و داخل فولیکول مو مواد چربی و کراتین جمع می شوند که از تجمع سبوم و سلولهای مرده ایجاد شده اند. بنابراین، خروج سبوم از غده با مشکل مواجه می شود. به تدریج مواد چربی و سلولهای مرده مجرای خروجی غده سیاسه را می بندند. در مرحله بعد، مجرای خروجی گشاد می شود و غدة سباسه بزرگ تر و عریض تر می شود که این امر به دلیل تجمع مواد در داخل آن است.

در نتیجه این فرایند ضایعات اصلی آکنه پدیدار می شوند (توجه داشته باشید که در این مرحله هنوز ضایعات ملتهب نشده اند).

کومدون های باز (جوش های سر سیاه)

این جوش ها به دلیل گشاد شدن دهانه فولیکول بر اثر تجمع کراتین و سبوم به وجود می آیند. رنگ سیاه آن به علت رنگدانه های موجود در موادی است که مجرای فولیکول را سد کرده اند.

کومدون های بسته (جوش های سر سفید)

وقتی دهانه فولیکول بسته می ماند، زیر دهانه فولیکول ماده کراتین متراکم و سبوم جمع می شود. کومدون بسته به خودی خود ضایعه ای التهابی نیست بلکه ضایعه اولیه ای است که از آن ضایعات التهابی گوناگون آکنه ایجاد می شود.

ضایعات التهابی آکنه

ضایعات التهابی آکنه از کومدون های بسته (جوش های سرسفید) ایجاد می شود که فضاهای بسته پر از سبوم، مواد چرب، مواد کراتین متراکم و باقیمانده سلولهای مرده هستند. در این فضاها، میکروب هایی که به طور معمول در سطح پوست و مو وجود دارند، شروع به تکثیر می کنند. به هر حال، در کومدون بسته باکتری ها شرایط ایده آلی برای تکثیر دارند: محیط مغذی سرشار از چربی (چربی سبوم) و نبود اکسیژن در فضای بسته. در این شرایط باکتری ها به سرعت تکثیر می شوند و موادی ترشح می کنند که باعث واکنش التهابی می شود. فعالیت های باکتری ها باعث ایجاد ضایعات آکنه ای می شود که در این جا این ضایعات با تصویر به طور دقیق شرح داده می شوند.

پاپول

ضایعات اولية التهابی است. پاپول ضایعه ای است که معمولا کمتر از نیم سانتیمتر قطر دارد، نسبت به سطح پوست بر آمده است و به دلیل روند التهابی در آکنه به رنگ قرمز یا صورتی دیده می شود.

پوستول

اگر فضای فولیکول پر از چرک شود، پوستول به وجود می آید. پوستولها فضاهای کوچک پر از چرک هستند. رنگ آنها از سفید / زرد تا نارنجی / سبز متغیر است. چرک داخل پوستول را می توان با سوزن زدن تخلیه کرد.

ندول

وقتی مقدار زیادی سبوم و باقیمانده های کراتین داخل فولیکول تجمع می یابد، فولیکول بزرگ و عمیق تر می شود و ایجاد ندول می کند. ندول تورمی التهابی است که نسبت به پاپول عمق بیشتری در پوست دارد. تشخیص ندول از پاپول از طریق لمس با انگشت انجام پذیر است.

کیست

وقتی فولیکول مو با مایع و چرک پر می شود، کیست به وجود می آید. کیست فضای پر از مایعی درون پوست است. اگر با دقت کیست را لمس کنیم، وجود مایع را در آن حس میکنیم.

آکنه و رژیم غذایی

در بیشتر موارد رژیم غذایی تأثیری روی آکنه ندارد ولی چند توصیه غذایی در این ارتباط وجود دارد.

حساسیت به مواد خاص

اگرچه در بیشتر افراد ارتباطی بین رژیم غذایی و آکنه وجود ندارد، در موارد استثنایی بعضی غذاها چند روز بعد از مصرف باعث ظهور آکنه می شوند. اگر ارتباط مشخصی بین مصرف غذا و بروز آکنه وجود داشته باشد، بیمار باید از مصرف آن غذا پرهیز کند.

لبنیات و آكنه

در مواردی که برای درمان آکنه از آنتی بیوتیک های گروه تتراسیکلین استفاده می شود، طی دوره درمان بیمار نباید لبنیات مصرف کند. در صورت مصرف لبنیات، بیمار باید حداقل دو ساعت بعد دارو را مصرف کند. برای بیمارانی که تتراسیکلین مصرف نمی کنند، منعی برای مصرف لبنیات وجود ندارد.

درمان های طبی فرعی در مورد رژیم غذایی

در نوشته های پزشکی معتبر هیچ مدرکی دال بر این که درمان های طبی فرعی تأثیری روی آکنه داشته باشند، وجود ندارد. با این حال، بیشتر این روش ها بی ضررند. به همین دلیل اگر بیماری به درمان های فرعی علاقه دارد (چه این روش ها در مورد رژیم غذایی باشند و چه نباشند می توان این روش ها را امتحان کرد مشروط بر این که احتمال ضرری برای سلامتی بیمار وجود نداشته باشد. به هر حال، این روش ها را باید در کنار روش های طبی متعارف به کار گرفت. با توجه به گستره وسیع درمان های موجود، امروزه بسیار به ندرت اتفاق می افتد که بیمار با روش های معمول طبی نتیجه نگیرد.

پاک کردن پوست

آکنه در سطح پوست ایجاد نمی شود بلکه از لایه های عمیق تر، داخل فولیکول ها و غدد سباسه سرچشمه می گیرد. بنابراین، صرف تمیز کردن و شستن پوست مشکل را حل نمی کند زیرا عامل آکنه بیشتر هورمونی است. افرادی که پوست خود را تمیز میکنند هنوز ممکن است دچار آکنه شوند و برعکس کسانی که پوست خود را تمیز نمیکنند ممکن است هرگز دچار آکنه نشوند. با این حال تمیز کردن پوست و شستن سبوم، عرق، آلودگی ها و سلولهای مرده از سطح پوست تأثیر مثبتی دارد. برداشتن لایه چربی و آلودگی ها از روی سطح پوست تا حدی از مسدود شدن منافذ پوستی جلوگیری میکند و باعث تخلیه بهتر محتویات داخل فولیکول مو می شود. به همین شکل استفاده از مواد چرب در پوست چرب که خود مستعد آکنه است، منافذ پوست را می بندد و آکنه را بدتر میکند). به غير از این، اگرچه تمیز کردن پوست باعث تمیز شدن لایه های عمقی پوست نمی شود، با پاک کردن باکتری ها از سطح پوست، مانع رسیدن باکتری ها به فولیکول ها و غدد سباسه می شود. تمیز کردن سطح پوست باعث از بین رفتن کومدونها نمی شود ولی از گسترش عفونت و ایجاد ضایعات جدید جلوگیری می کند.

به همین دلیل، به فرد مبتلا به آکنه توصیه می شود روزی دو یا سه بار به آرامی صورت خود را بشوید تا آلودگی های اضافی پوست و مواد چرب، باکتری ها و سلولهای مرده را از سطح پوست پاک کند. تمیز کردن پوست باید به آرامی صورت گیرد و سابیدن و مالیدن شدید پوست هیچ فایده ای ندارد بلکه حتی باعث گسترش التهاب به مناطق دیگر می شود. باید از صابون های نسبتا ملایم استفاده کرد زیرا بیشتر داروهای آکنه خود حاوی موادی هستند که پوست را خشک می کند. اگر با استفاده از صابون به خصوصی پوست قرمز، آزرده و پوسته پوسته شد باید نوع صابون را عوض کرد و از صابون ملایم تر استفاده کرد.

صابون ها

صابونهایی که برای درمان آکنه استفاده می شوند، نسبتا ملایم هستند و باعٹ ایجاد واکنش های التهابی نمی شوند. گروه دیگری از صابون های مورد استفاده در آکنه حاوی مواد ضد باکتری هستند که بر ضد باکتری هایی عمل میکنند که آکنه را به وجود می آورند. این صابونها در فصل ۵ در بخش پاک کردن پوست شرح داده شده اند.

بنزوئیل پراکسید در صابونهای ضد آکنه

بنزوئیل پراکسید ترکیب رایجی است که در صابونهای ضد آکنه استفاده میشود. این ترکیب پراکسیدی ماده اکسیدکننده ای است که بر ضد باکتری های ایجاد کننده آکنه عمل می کند. این ماده در بسیاری از فرآورده های پوستی ضد آکنه استفاده میشود و مشخص شده که در درمان آکنه مؤثر است. با این حال، تأثیر بنزوئیل پراکسید در فرآورده هایی مثل صابون و پاک کننده های پوست که کمی بعد از استفاده از روی پوست شسته می شوند کم تر است تا فرآورده هایی که مدت زیادی روی پوست باقی می مانند.

تاثیر آفتاب بر آکنه

بیشتر مبتلایان به آکنه وقتی در برابر آفتاب قرار می گیرند، وضعیت آنها بهتر می شود؟ تقریبا در یک پنجم موارد آفتاب تأثیری ندارد و در تعداد کمی هم آفتاب وضعيت آکنه را بدتر می کند. دلیل بهبود آکنه در اثر آفتاب، اثر ضد التهابی اشعه ماوراء بنفش است. به علاوه، برنزه شدن تا حدی ضایعات آکنه را پنهان می کند. البته قرار گرفتن بیش از حد در آفتاب باعث تولید بیش از حد کراتین و سبوم هم در سطح پوست و هم در منافذ پوستی می شود که خود می تواند آکنه را بدتر کند. به همین دلیل، عده ای از متخصصان پوست توصیه می کنند که بعد از قرار گرفتن در آفتاب ملایم پوست به آرامی تمیز شود.

در مجموع، قرار گرفتن در برابر آفتاب باید تدریجی و متعادل باشد و اگر فرد متوجه بدتر شدن آکنه در اثر آفتاب شد، باید از آفتاب پرهیز کند. پاک کردن پوست بعد از قرار گرفتن در برابر آفتاب نیز توصیه می شود. بهتر است از ضد آفتاب غیر چرب مناسب برای پوست بیمار استفاده شود. به یاد داشته باشید که استفاده از مرطوب کننده های چرب ممکن است وضع آکنه را بدتر کند.

توجه: مطالب بالا در مورد آکنه ای که هنوز به مرحله التهابی نرسیده صحیح است. در صورت وجود ضایعات فعال التهابی بهتر است از قرار گرفتن در برابر آفتاب پرهیز کرد. زیرا گاهی ضایعات با تشکیل اسکار بهبود می یابند و قرار گرفتن در برابر آفتاب رنگ اسکار نهایی را تیره تر می کند و باعث مشخص تر شدن اسکار آکنه می شود.

تأثیر آرایش

دو نوع آرایش ممکن است آکنه ایجاد کند:

• فرآورده های ایجاد کننده کومدون (کومدوژن) که در این موارد آکنه بعد از چندین ماه استفاده از فرآورده ظاهر می شود. هم جوش های سیاه و هم جوش های سفید ممکن است پدیدار شوند.
• فرآورده های ایجاد کننده آکنه که در این مورد آکنه به شکل پوستول خود را نشان می دهد و یک تا دو هفته بعد از استفاده از فرآورده به وجود می آید.

معمولا فرآورده های آرایشی که خیلی چرب باشند، منافذ پوست را مسدود و در تخلیه طبیعی سبوم اختلال ایجاد می کنند و بنابراین قابلیت ایجاد آکنه یا کومدون دارند. در صنایع آرایشی تأکید بر اجزایی است که آکنه را کاهش دهند. بسیاری از فرآورده های آرایشی برچسبی دارند که نشان می دهد فرآورده ایجاد آکنه یا کومدون نمی کند. مواد آرایشی که برای زنان مبتلا به آکنه ساخته می شود، در واقع فرآورده های مخصوص پوست چرب است. این فرآورده ها قاعدتا آب بیش تر و روغن کمتری دارند و ممکن است حاوی مواد جاذب روغن نیز باشند. به همین شکل، کرم های مخصوص درمان آکنه وجود دارند که حاوی مواد رنگی هم هستند و می توان همزمان با آرایش از آن ها استفاده کرد و فرد می تواند رنگ کرم را بر اساس رنگ پوست خود انتخاب کند.

درمان متخصص زیبایی

وظیفه متخصص زیبایی در درمان آکنه این است:

• تمیز کردن پوست، و تخلیه کومدونها،
• راهنمایی فرد برای تمیز کردن و درمان پوست

واضح است که این درمان باید به همراه درمان طبی پزشک صورت گیرد.

توجه: باز کردن و تخلیه کومدونها که متخصص زیبایی انجام می دهد، هیچ تأثیری روی مدت زمان و سیر بیماری ندارد، این درمان فقط از ملتهب و عفونی شدن کومدونها جلوگیری می کند ولی کومدون های جدید دائما تولید می شوند. با این حال، درمان مناسب متخصص زیبایی باعث بهبود سریع وضعیت فرد از نظر زیبایی می شود که از نظر روانی تأثیر خوبی دارد.

مراحل درمان کومدون ها به شرح زیر است:

١. نرم کردن کومدون،

۲. تمیز کردن و ضدعفونی کردن پوست،

3. فشار دادن و تخلیه محتویات کو مدون (جوش)،

۴. تمیز کردن مجدد محل کو مدون.

نرم کردن کومدون ها

بهتر است قبل از تخلیه کومدونها آنها را نرم کرد. این کار را می توان با کرم های حاوی رتینوئیک اسید به بهترین شکل انجام داد. کرم به مدت یک ماه هر روز روی منطقه درگیر مالیده می شود و بعد از آن درمان متخصص زیبایی آغاز می شود. این درمان اولیه (نرم کردن کومدون ها) را فقط متخصص پوست باید تجویز کند. روش های دیگر نرم کردن پوست شامل بخور آب، استفاده از کمپرس گرم و مرطوب ۱۵ دقیقه قبل از درمان و یا استفاده از فرآورده های حاوی اسید سالیسیلیک یا سولفور اسید سالیسیلیک قبل از درمان است.

تمیز و ضدعفونی کردن پوست

برای تمیز کردن پوست (مرحله دوم) می توان از الکل ۷۰ درصد یا هر محلول ضدعفونی کننده دیگر استفاده کرد.

فشار دادن و تخلیه محتویات کومدون

برای خالی کردن کومدون از دو روش می توان استفاده کرد:

• فشار دادن کو مدون با نوک انگشتان،
• استفاده از وسیله ای برای تخلیه کومدون.

هر دو روش قابل قبولند و هر یک طرفداران خود را دارد.

اگر تخلیه کومدون با انگشتان به درستی انجام نگیرد، ممکن است محتویات کومدون در بافت اطراف پخش و در نتیجه باعث ایجاد التهاب در محل و تشکیل اسکار شود. امروزه با توجه به خطر انتقال ایدز و افزایش شیوع هپاتیت B در اثر تماس با خون یا ترشحات فرد مبتلا به این بیماری ها، متخصص زیبایی باید حتما برای تخلیه کومدون با انگشت، از دستکش استفاده کند زیرا در روش تخلیه با انگشت ممکن است خونریزی اتفاق بیفتد. از سوی دیگر، استفاده از دستکش حس ظریف لامسه انگشتان را مختل می کند و این خود باعث می شود که روند تخلیه آکنه با انگشت به خوبی صورت نگیرد.

از طرف دیگر، بسیاری از متخصصان زیبایی روش قدیمی فشار دادن کومدون با انگشت را ترجیح می دهند. این عده عقیده دارند که فشار عمودی شدیدی که ابزار تخلیه بر کو مدون و به سمت لایه های عمیق تر پوست وارد می کند ممکن است باعث پاره شدن فولیکول (و انتقال محتویات آن به لایه های عمیق تر پوست. – م.) شود، در حالی که با انگشتان ماهر متخصص با تجربه چنین اتفاقی نمی افتد. عده ای از طرفداران این روش توصیه می کنند که قبل از شروع کار انگشتان را با لایه نازکی از پنبه و گاز الكل زده بپوشانید.

توجه: تمام این مراحل باید در شرایط خوب، زیر نور مناسب و با استفاده از ذره بین انجام شود.

روش کار

• در مورد کومدون های باز (جوش های سر سیاه) تخلیه با فشار ملایم و مداوم عمودی در اطراف ضایعه انجام می شود به طوری که محتویات کو مدون به سمت بالا و سطح پوست تخلیه شود. اگر در فشار اول تخلیه انجام نشد، دوباره همین کار را با کمی تغییر محل دست انجام می دهیم. اگر مواد چربی شروع به تخلیه کردند، باید چند بار نقاط مختلف را با استفاده از دو انگشت مقابل هم فشار داد تا حدی که تمام محتویات تخلیه شود یا خونریزی خفیفی اتفاق بیفتد. مواد تخلیه شده را با پنبه (نه گاز و نه دستمال کاغذی که هر دو زبرتر از پنبه هستند) از روی پوست پاک کنید و محل را مجددا با ماده ضدعفونی کننده شستشو دهید.
• در مورد کومدون های بسته (جوش های سرسفید) اگر کومدون به راحتی باز نشد، مرکز آن را با یک سوزن استریل سوراخ می کنیم. بعد از باز کردن کو مدون محتویات آن را به روش گفته شده تخلیه می کنیم.
• محتویات پوستول های کوچک (تا قطر ۳ میلیمتر) را می توان با استفاده از سوزن زدن به مرکز آن به روش بالا تخلیه کرد. برای پوستول های بزرگ تر باید بیمار را به پزشک معرفی کرد. اگر بیش از ۴ تا ۵ پوستول وجود داشته باشد، باز هم باید بیمار را به پزشک معرفی کرد.
• ندول ها و کیست ها را نباید سوزن زد یا فشار داد و فقط باید متخصص پوست آنها را معالجه کند.
• در مورد پا پول های قرمز و ملتهب باید از هر نوع دستکاری ضایعات ملتهب پرهیز کرد. این ضایعات را نباید دست زد، فشار داد یا سوزن زد. اگر به این ضایعات سوزن بزنیم، فقط خونریزی بدون تخلیه محتویات فولیکول ایجاد خواهد شد. دستکاری پاپولهای ملتهب فقط باعث صدمه غیرضروری بافت می شود که بعدا ممکن است ایجاد اسکار بکند. از این نوع ضایعات هیچ ماده چرب یا چرکی تخلیه نمی شود.

تمیز کردن مجدد

برای تمیز کردن مجدد بعد از درمان بهتر است محل ضایعات را با الکل یا ضدعفونی کننده دیگری ضدعفونی کرد.

درمان متخصص پوست

در این بخش خلاصه ای از درمان های متخصص پوست برای آکنه ارائه می شود. معمولا درماتولوژیست ها دو نوع درمان انجام می دهند:

• استفاده از فرآورده هایی با مصرف خارجی برای استفاده روی پوست،
• استفاده از داروهای خوراکی (درمان سیستمی).

توجه: این بخش فقط جهت آشنایی متخصص زیبایی و افزایش اطلاعات در این مورد ارائه شده است و این که بداند معمولا کدام داروها برای درمان آکنه استفاده می شوند، درمان طبی و دارویی را فقط پزشک باید انجام دهد.

فرآورده هایی که استعمال خارجی دارند

برای استفاده روی پوست در محل گرفتار آکنه ساخته شده اند و معمولا به شکل کرم یا مایع امولسیون، سوسپانسیون، محلول آبی یا الکلی) هستند. این فرآورده ها معمولا تا حدی موجب خشکی و پوسته پوسته شدن پوست می شوند. این پدیده به خصوص در مورد فرآورده هایی دیده می شود که باعث کاهش ترشح سبوم در پوست می شوند. وقتی فرآورده ای برای اولین بار مورد استفاده قرار می گیرد، باید مراقب بود و فرآورده را در ناحیه کوچکی از پوست که در معرض دید هم نباشد (مثل زیر بغل) استفاده کرد و اگر آزار و التهاب پوستی مشاهده نشد، در سطح وسیع تر به کار گرفت. می توان تلفیقی از فرآورده های مختلف را مورد استفاده قرار داد. مثلا یک محصول را صبح ها و یکی را شب ها استفاده کرد.

فرآورده های حاوی اسید سالیسیلیک ، گوگرد با رزورسینول

این ها فرآورده های سنتی هستند که امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند زیرا فرآورده های امروزی بسیار مؤثرترند. این ها فرآورده های کراتولیتیک هستند، کراتین پوست را حل می کشند و حل کردن کراتین پوست به دلیل حل کردن موادی که مجرای غدد سباسه را مسدود کرده اند، باعث باز شدن این مجاری می شود. البته، اثر حل کنندگی کراتین در اسید سالیسیلیک، گوگرد و رزورسینول ضعیف است. این فرآورده ها خاصيت خشک کنندگی دارند و ممکن است موجب آزار پوستی بشوند. خصوصیات ضد عفونی کننده خفیف نیز دارند.

آلفاهیدروکسی اسیدها

دلیل استفاده از این مواد در آکنه این است که این مواد اتصال بین سلول های مرده و یا در حال مرگ را با لایه خارجی پوست ضعیف می کنند و بدین ترتیب از مسدود شدن مجرای غدد با سلول های مرده جلوگیری می کنند. در مطالعات گوناگون تأثیر مثبت استفاده از آلفا هیدروکسی اسید در آکنه خفیف و متوسط مشخص شده است که ضایعات آکنه ای را کاهش می دهند. این فرآورده ها را در غلظت های پایین و به صورت یک یا دوبار در روز استفاده می کنند.

بنزوئیل پیراکسید

ماده ضد باکتری که از طریق اکسید کردن پروتئین های باکتری عمل میکند و وقتی روی پوست استفاده می شود، به داخل فولیکول های مو نفوذ می کند و تعداد باکتری های ایجاد کننده آکنه را در فولیکول مو کاهش می دهد، به علاوه اثر کراتولیتیک نیز دارد. این ماده به شکل های کرم، ژل، لوسیون، ماسک صورت و در بعضی صابون های مخصوص آکنه در دسترس است. بنزوئیل پراکسید در غلظت های 5/2، ۵ و ۱۰ درصد استفاده می شود. فرآورده های حاوی بنزوئیل پراکسید ممکن است باعث خشکی و آزار پوستی شوند. بنابراین بهتر است درمان با غلظت پایین آغاز شود و بعد در صورتی که واکنشی مشاهده نشد، به تدریج افزایش یابد.

آنتی بیوتیک های استعمال خارجی

این فرآورده ها حاوی یکی از آنتی بیوتیک های اریترومایسین، کلیندامایسین یا تتراسیکلین هستند، مستقیما روی باکتری های فولیکول مو اثر می کنند و در تعداد بسیار کمی از مصرف کنندگان واکنش حساسیتی به وجود می آورند.

رتینوئیک اسید

این ماده از نظر ساختمان شیمیایی وابسته به ویتامین A و تأثیر آن تنظیم سرعت تکثیر سلولی در فولیکول مو است. بدین ترتیب، چرخه سلولی در فولیکول مو و ریزش سلولهای مرده و جایگزینی سلول های جدید با سلول های مرده به طرز مؤثرتری اتفاق می افتد. بدین ترتیب، از ایجاد مانع در مجرای خروجی فولیکول مو و از تشکیل کو مدونها پیشگیری می کند. به همین دلیل، به خصوص در آکنه غير ملتهب که فقط شامل کو مدون های باز و بسته باشد مؤثر است. رتینوئیک اسید در فرآورده های مختلف از جمله کرم، ژل یا محلول و با غلظت 025/0 و 05/. درصد در دسترس است. در ابتدای استفاده ممکن است پوست قرمز و پوسته پوسته شود ولی بعد از یکی دو هفته التهاب پوستی فروکش میکند.

گاهی در ابتدای درمان ممکن است وضعیت آکنه بدتر شود ولی بعد از مدتی بهبود ایجاد می شود. رتینوئیک اسید حساسیت پوست به آفتاب را زیاد می کند به همین دلیل فقط شب ها باید از دارو استفاده کرد و در طی روز باید تا حد ممکن از قرار گرفتن در معرض آفتاب پرهیز شود و از ضد آفتاب استفاده کرد. رتینوئیک اسید برای جلوگیری از پیری پوست و روشن کردن لکه های پوست استفاده می شود.

آداپالن

ساز و کار اثر این دارو که در فرآورده های موضعی ضد آکنه به کار می رود، شبیه رتینوئیک اسید است و با غلظت 1/. درصد و به صورت ژل در دسترس است. تحقیقات مختلف اثربخشی این ماده را در آكنه خفیف تا متوسط به اثبات رسانده است. این ماده تا حدی فعالیت ضد التهابی نیز دارد. عوارض جانبی این ماده شبیه رتینوئیک اسید است: آزار پوستی که به صورت قرمزی و التهاب پوست همراه با احساس خارش یا سوزش خود را نشان می دهد. فرآورده های حاوی آداپالن به صورت لایه نازکی، قبل از خواب و بعد از شستن صورت روی مناطق درگیر مالیده می شوند.

اسید آزلائیک

این ماده به طور طبیعی در بدن تولید می شود. فرآورده های متعدد نسبتا جدیدی بر پایه این ماده ساخته شده است که تا اندازه ای بر ضد آکنه مؤثرند. این ماده اثر دوگانه ای دارد: هم ضد باکتری است و هم ضد التهاب. در ضمن اسید آز لائیک چرخه سلولی را در فولیکول مو تنظیم می کند و بدین ترتیب از انسداد فولیکول با ماده کراتینی و تشکیل کو مدون جلوگیری می کند. فرآورده های حاوی آز لائیک اسید برای ضایعات آکنه ای التهابی و غیرالتهابی مفید هستند. همچنین، برای روشن کردن ضایعات تیره پوست به کار می روند.

داروهای خوراکی

آنتی بیوتیک ها

در آکنه برای ضایعات ملتهب و عفونی شده به کار می روند و علیه باکتری هایی عمل می کنند که در فولیکول مو ایجاد ضایعات التهابی آکنه ای می کنند. آنتی بیوتیک هایی که معمولا در آکنه استفاده می شوند، شامل تتراسیکلین و اریترومایسین هستند.

از میان آنتی بیوتیک هایی که به صورت خوراکی مصرف می شوند، معمولا تتراسیکلین ترجیح دارد و رایج ترین داروی این گروه مینوسیکلین است که ۵۰ میلی گرم از آن دو بار در روز به مدت چندین هفته تجویز می شود. بعد از بهبود نسبی، بیمار تا مدتی یک دوز نگهدارنده به میزان ۵۰ میلی گرم یک بار در روز را دریافت می کند. تأثیر مینوسیکلین در اصل عليه باکتری هایی است که در ایجاد آکنه دخالت دارند و البته روی روند التهاب نیز اثر دارد. داکسی سیکلین داروی دیگری از این گروه است که در آکنه استفاده می شود.

تتراسیکلین ها

در استفاده از تتراسیکلین ها که داروهای رایج درمان آکنه هستند، توجه به نکات زیر ضروری است:

• این داروها حساسیت به آفتاب را افزایش می دهد و به همین علت از قرار گرفتن در آفتاب باید تا حد ممکن پرهیز کرد. افرادی که تتراسیکلین دریافت می کنند، در صورت قرار گرفتن در آفتاب ممکن است دچار آفتاب سوختگی بسیار شدید بشوند.
• مصرف شیر و لبنیات، مثل پنیر، در جذب دارو ایجاد اختلال و تأثیر آن را کم می کند. حداقل دو ساعت فاصله زمانی باید بین مصرف لبنیات و تتراسیکلین وجود داشته باشد. به همین شکل، تتراسیکلین ها را نباید همراه آنتی اسیدها، مواد دارای آهن و فرآورده های حاوی ویتامین ها مصرف کرد.
• تتراسیکلین اثر داروهای ضد بارداری را تحت تأثیر قرار می دهد و در مورد استفاده از روش مؤثرتر یا روش دیگری برای پیشگیری از بارداری باید با پزشک مشورت کرد. . تتراسیکلین را نباید طی دوران بارداری و همچنین برای کودکان زیر ۱۴ سال تجویز کرد (در موارد خاص ممکن است با تجویز پزشک از این دارو برای کودکان نیز استفاده شود).

فرآورده های هورمونی

برای درمان آکنه معمولا از فرآورده های هورمونی حاوی استروژن (اتینیل استرادیول) یا مواد ضد هورمون مردانه (آندروژن) مثل استات سیپروترون استفاده می شود. این مواد معمولا در داروهای ضد بارداری وجود دارند که متخصصان زنان تجویز می کنند. گاهی هم برای پیشگیری از رشد موی اضافی در زنان استفاده می شوند.

ایزوترتینوئین

دارویی خوراکی از گروه ترکیبات رتینوئیدی است که از نظر ساختمان شبیه ویتامین A و نام تجاری آن آكوتان است. اثرات این دارو کم کردن اندازه غدد سباسه، کاهش فعالیت غدد سباسه و کم کردن ترشح سبوم، کاهش تعداد باکتری ها در فولیکول مو، عملکرد ضد التهابی و کاهش التهاب فولیکول و برگرداندن تولید کراتین و چرخه سلولی در فولیکول به وضعیت عادی است. داروی مؤثری است و در درمان مواردی از آکنه که به درمان های دیگر پاسخ نداده، بسیار مفید است.

شایعترین عوارض جانبی ایزوترتینوئین موارد زیر است:

• خشکی پوست در هفته های اول درمان، همچنین پوسته ریزی و پوسته پوسته شدن پوست؛
• افزایش حساسیت به نور خورشید که از قرمزی خفیف پوست تا راش شدید در اثر قرار گرفتن زیاد در برابر آفتاب به وجود می آید؟
• خشکی دهان و خونریزی بینی (در اثر خشکی بینی و التهاب لبها به همراه پوسته ریزی؛
• ریزش مو و اختلال عملکرد کبدی، هر دو به طور موقت و گذرا؛
• عملکرد کبدی در بیماری که ایزوترتینوئین مصرف می کند، باید حداقل ماهی یک بار بررسی شود.

عوارض دیگری نیز ممکن است ظاهر شود که موارد بالا شایع ترین آنها بود.

ترتيب بروز عوارض جانبی در مصرف ایزوترتینوئین

با مصرف ایزوترتینوئین، در یکی دو هفته اول خشکی پوست و مخاط (داخل دهان و بینی) و بدتر شدن وضعیت آکنه (به خصوص در هفته دوم) را داریم. ولی در هفته سوم ضایعات التهابی به تدریج کاهش می یابد و از هفته چهارم به بعد به تدریج بیشتر ضایعات آکنه ای شروع به بهبود می کنند.

توجه: ایزوترتینوئین قبل از بلوغ تجویز نمی شود. همچنین، این دارو نباید طی دوران بارداری مصرف شود چون ممکن است موجب ناهنجاری جنین به خصوص در قلب و سیستم عصبی شود. در ضمن، در صورتی که بیمار تصمیم به باردار شدن دارد باید حداقل یک ماه قبل از بارداری دارو را قطع کند. در هر حال، این دارو فقط با نظر و تجویز پزشک باید مصرف شود و نیاز به پیگیری ماهانه دارد.

تنظیم درمان بر اساس شدت و نوع آکنه

در آکنه خفيف بیش تر از داروهای استعمال خارجی استفاده می شود یعنی داروهایی که فقط در منطقه درگیر با آکنه مالیده می شوند. اگر فقط کومدون وجود دارد، معمولا فرآورده های حاوی اسید سالیسیلیک، گوگرد یا رزورسينول کافی است. می توان از فرآورده های حاوی رتینوئیک اسید، آلفا هیدروکسی اسید یا اسید آز لائیک نیز استفاده کرد. در مواردی که ضایعات التهابی مثل پاپول و پوستول وجود دارد، می توان آنتی بیوتیک های موضعی را نیز به درمان اضافه کرد (مثل محلول های اریترومایسین و کلیندامایسین). ترکیبی از این داروها را نیز می توان به کار برد، بدین شکل که یک نوع را روزها و یک نوع را شب ها استفاده کرد.

أكنه شدید

در این موارد درمان خوراکی نیز به همراه درمان موضعی نیاز هست و درمان بیشتر بر پایه آنتی بیوتیک ها (عموما تتراسیکلین) و داروهای ضد بارداری مخصوص برای خانم ها با ایزوترتینوئین استوار است.

نکته آخر هم پزشک و هم متخصص زیبایی باید این نکته را برای بیمار روشن کنند که درمان طبی استاندارد در آکنه بسیار مؤثر است. طی چند ماه بعد از درمان ۹۰ درصد بیماران بهبود مشخصی می یابند، حتی بیمارانی که طی چند ماه بهبود مشخصی نداشته اند، نباید ناامید شوند زیرا امکانات وسیعی برای درمان آکنه وجود دارد و بالاخره یکی از این درمان ها برای بیمار مؤثر خواهد بود.