از من بپرس فرهنگی

زنانه ترین فیلم های ایرانی در تاریخ سینما

به خاطر نمایش دادن فیلم “رگ خواب” که حمید نعمت الله آن را ساخته است فیلم هایی را که زنان در آن نقش داشته اند را پی گیری و جایگاه فیلم های زنان را در سینمای ایران بررسی کردیم. با گذر زمان زنان توانستند که جای خود را در میان مردم باز کنند و فیلم سازانی که زن بودند را بیشتر مورد استقبال قرار دادند. از اواخر دهه هشتاد تغییراتی که در سیاست کشور شد برر روی سینما هم تاثیراتی را گذاشت. به تعداد زنانی که فیلم تولید می کردند و افرادی که فیلم هایی راجع به زن می ساختند اضافه شد و محتوای نگاه به زن هم تغییر یافت.

فیلم هایی با محوریت زن در سینمای ایران

وقتی به تاریخ سینما در دنیا توجه می کنید می توانید در آثار فلینی، برگمن و کیشلوفسکی سینمای زنانه را به طور واضح ببینید. سه فیلم هستند که جزو زنانه ترین فیلم ها به حساب می آیند که این فیلم ها عبارتند از:آبی، سفید و قرمز که ساخته ی کریستف کیشلوفسکی می باشد. در سینمای ایران موضوع کمی فرق می کند. از حدود شصت سال پیش که ایران در زمینه ی سینما پا گرفت تعداد فیلم هایی که به زنان مربوط می شد در برابر فیلم های مردانه بسیار ناچیز بود. در زمان قبل از انقلاب غیر از دو، سه فیلم که بلند و یا مستند بودند مانند فیلم هایی که فروغ فرخ زاد و یا شهلا ریاحی ساختند زنان در سینما حضوری نداشتند.

از اواسط دهه هفتاد با تغییراتی که در فرهنگ و اجتماع ایران شد اکثر فیلم سازان تصمیم گرفتند که از زن هم در فیلم های سینمایی شان استفاده کنند. ولی با همین تغییراتی که در اجتماع به وجود آمد دید فیلم سازان را قبل از آن که انسانی کند اجتماعی کرد. یعنی زن به عنوان یک زنی که در اجتماع بود مطرح شد. بنابراین بیشتر ویژگی هایی که او داشت کمتر به چشم آمد.

در این سال ها تعداد کمی از فیلم هایی که در مورد زنان بوده با تمام بالا و پایین های شخصیتی اش و فشار های اجتماعی ای که به همراه داشتند را ساخته اند. درباره مردان چنین فیلم هایی بسیار زیاد است که یکی از آن ها فیلم شب یلدای کیومرث پور احمد می باشد. در این فیلم بیشتر با احمد سروکار داریم زیرا در کل این فیلم در دنیای خودش غرق است. مردا از فیلم های زنانه در این نوشتار تلاش می کنند که آن گروه از آثاری که شخصیت و درون یک زن را به نمایش در می آورد نشان دهند.

لیلا ساخته ی داریوش مهرجویی

آخرین فیلمی که از چهار فیلم داریوش مهرجویی در باره ی زنان بود لیلا نام داشت. او یکی از اندک کسانی است که فیلم های متنوعی در مورد زنان ساخته است. فیلم لیلا آخرین کاری بود که این روند را پایان داد. با اینکه فیلم گلابی را در این زمینه تولید کرد ولی نتوانست جای لیلا و سه فیلم دیگر را بگیرد. داستان فیلم لیلا مربوط به لیلا و رضا می شود که به چالش کشیده می شود. لیلا نمی تواند بچه دار شود و با اینکه رضا با این موضوع مشکلی ندارد ولی خانواده ها در این مسئله دخالت دارند و لیلا را مجبور می کنند که برای شوهرش زن بگیرد. داریوش مهرجویی در این فیلم لیلایی را نشان می دهد که با اینکه ظاهری آرام و با قدرت دارد ولی درونش آشفته و نگران است.

سگ کشی ساخته ی بهرام بیضایی

تنها فیلم ساز ایرانی که همه آثار او زن را در مرکزیت فیلم و یا جایگاه بسیار ویژه ای قرار می دهد بهرام بیضایی است. اولین آثار او رگبار، غریبه و مه و چریکه تارا است و فیلم های بعدی او باشو غریبه کوچک، مسافران و شاید وقتی دیگر می باشد که د راین فیلم ها به زنان احترام ویژه ای می گذارند که این جهان نگری بهرام بیضایی را به نمایش می گذارد.

حال می رسیم به فیلم سگ کشی بهرام بیضایی که بعد از اینکه 10سال اجازه نداشت کار کند هم اکنون آن را ساخت و اکران کرد. این فیلم در مورد فریب دادن انسان ها در عصر هجون سرمایه داری است که قهرمانش گلرخ کمالی با بازی مژده شمسایی است که نقش زنی روشن فکر و مستقل را بازی می کنند. او قصد دارد که برای اینکه شوهرش را از زندان آزاد کند تمام چک ها را از طلبکارانش می گیرد.

فیلم های دیگری که زنان در آن ها نقش مهمی داشتند عبارتند از: گیلانه ساخته ی رخشان بنی اعتماد و محسن عبدالوهاب، من ترانه پانزده سال دارم ساخته ی رسول صدر عاملی، به همین سادگی ساخته ی رضا میر کریمی و رگ خواب حمید نعمت اله.