اجزای دستگاه تناسلی و تولید مثل مرد

دستگاه تناسلی و تولید مثل مرد از بیضه ها یا غدد جنسی، اپیدیدیم، مجاری منی بر، مجاری انزالی، آلت تناسلی (پنیس) و غدد ضمیمه که شامل:

کیسه های منوی، پروستات، غده های بولبواورترال یا غدد کوپر تشکیل شده است.

بیضه ها

دو عدد بیضه یکی در طرف راست و یکی در طرف چپ پنیس مرد قرار دارد. هر یک از بیضه ها در داخل کیسه ای از پوست به نام اسکروتوم قرار گرفته و توسط طناب اسپرماتیک آویخته شده است.

بیضه ها غدد جنسی مرد است و دارای ترشحات خارجی و داخلی است. هورمون جنسی مردانه تستوسترون) و سلولهای اسپرم که همان سلول های تولید مثل مردانه هستند توسط بیضه ها ساخته می شوند. تولید هورمونها در جوانی از سن بلوغ شروع می شود و در تمام دوران زندگی با مختصر تغییری ادامه پیدا می کند. مجاری ناقل اسپرم از شش قسمت تشکیل شده که به ترتیب عبارتند از: لوله راست، شبکه بیضه ، مجاری وابران، مجاری بربخ یا اپیدیدیم، مجرای دفران، مجرای انزالی. لوله راست، در رأس هر هرم بیضه از به هم پیوستن لوله های منی ساز پدید می آید. شبکه بيضه که ادامه لوله های راست می باشد میان پرده بيضه قرار گرفته است.

مجاری وابران لوله های چین داری است به طول ۱۰ سانتیمتر که شبکه بیضه را به سر اپیدیدیم اتصال می دهد. این مجاری در بلوغ و رشد اسپرم کمک میکند و مقداری از مایع مترشحه از بیضه که جهت راندن اسپرم به کار رفته را جذب می کند.

مجرای اپیدیدیم لوله ای است که بر روی خود چین خورده و مخزن اسپرماتوزونها است. از اپی تلیوم این لوله مواد غذایی برای اسپرم تهیه می شود. اپیدیدیم محلی است که اسپرم تا سه هفته در آن توقف می کند، متحول و بارور می شود. از دیگر قسمت های مجاری ناقل اسپرم مجرای دفران است که لوله ای به طول ۴۵ سانتی متر و از دم اپیدیدیمیس شروع می شود و نهایتا مجرای انزالی، مجرای کوتاه و باریکی است که از غده پروستات گذشته و به پیشابراه منتهی می شود. به هنگام انزال اسپرم توسط این مجرا خارج می شود.

غدد ضمیمه

غدد ضمیمه دستگاه تناسلی مرد با فعالیت بیضه در ارتباط هستند. این غدد که کیسه منی، غده پروستات و غدد کوپر نام دارند دارای وظایفی به این شرح هستند:

الف) کیسه منی

دو کیسه منی بین سطح خلفی مثانه ورکتوم قرار دارند. از سلول های پوششی جدار کیسه منی مایع ژلاتینی، قلیایی به رنگ متمایل به زرد تراوش می شود که سرشار از ویتامین C، فروکتوز (قند ویژه منی) و پروستاگلاندین است. غده پروستات این مایع را با سلول های اسپرم مخلوط میکند.

ب) غده پروستات

از بافت غده ای و لیفی عضلانی تشکیل شده است و در این نقطه سلول های اسپرم با مایع منی مخلوط می شوند. این مایع اسپرم را به خارج از بدن منتقل می کند. قاعده غده در زیر گردن مثانه قرار دارد و رأس آن متمایل به پایین است. ترشحات پروستات همچون کیسه منی تحت تأثير تستوسترون است و طی عمل انزال به مجرای پیشابراه هدایت می شود. در مایع مترشحه پروستات مواد معدنی و آلی از قبیل: کلسیم، سدیم، پتاسیم، فسفر، آب، گلوكز، فروکتوز، اسید فسفاتاز، آلكالن فسفاتاز، ویتامین B، C و غیره یافت می شود.

ج) غدد کوپر

غدد کوپر در عقب پیشابراه غشایی(۱) قرار دارد و تعداد آن دو عدد است. غدد فوق موکوس خاصی به وجود می آورند که شفاف و چسبناک است و مجرای آلت را روغن مالی کرده و برای ارگاسم انزال) مهیا می سازد.

آلت تناسلی مرد (پنیس)

عضوجفتگیری مردمی باشد و دارای دو قسمت ریشه و تنه است. این بخش از بافت اسفنجی ساخته شده و پوست شلی روی این بافت را پوشانده است.لوله پیشابراه از تنه پنیس می گذرد. آلت تناسلی را از خارج پوست نازکی باغدة عرق احاطه کرده است. در رأس آلت حشفه  قرار دارد. حشفه کناره آلت در نزدیکی نوک آن، توسط یک لایه پوست پوشیده شده است که پیش پوست نامیده میشود. در بسیاری از کشورها پیش پوست را غالبا با یک عمل جراحی کوچک به نام ختنه بر می دارند. در مواردی نادر علل ختنه طبی است، ولی معمولا این روش نوعی آداب مذهبی، اجتماعی به شمار می آید، مردان به عنوان یکی از ملزمات مذهبی ختنه می شوند. ارزش و اهمیت ختنه به طور معمول در مجامع علمی هنوز مورد بحث است ولی آنچه امروزه ثابت شده مسایل بهداشتی این عمل می باشد. هنگامی که پیش پوست برداشته نشود، ترشحات خمیری سفید رنگی موسوم به واسمگماء (Smegma) زیر آن جمع می شود که بسیار بد بو، چرکی، عفونی و گاهی اوقات ملتهب کننده است. همین طور ارتباط نزدیکی میان اسمگما و سرطان گردن زهدان در زنان وجود دارد. در حالت طبیعی کناره های آلت در نزدیکی نوک آن از یک لایه پوست، معروف به پیش پوست پوشیده شده است که معمولا پس از تولد با جراحی کوچکی (ختنه) برداشته می شود.