اجزای دستگاه تناسلی و تولید مثل زن

دستگاه تناسلی زن از دو قسمت داخلی و خارجی تشکیل شاه است. قسمت داخلی که در درون لگن کوچک قرار گرفته، تخمدانها، لوله های رحمی (لوله های فالوپ) ، رحم (زهدان) و مهبل (واژن) را در بر می گیرد و اعضای خارجی که در قسمت قدامی – تحتانی قوس پوبیک قرار گرفته اند شامل:

برجستگی عانه، لب های بزرگ، لب های کوچک، کلیتوریس دهلیز فرج، سوراخ خارجی مجرای ادرار، غدداسکن، غدد بارتولين (غدد فرجی مهبلی)، پرده بکارت وحفره ناوی شکل است.

تخمدان

یک زوج غدۀ بیضی شکل به رنگ سرخ مایل به خاکستری که هر کدام در یک طرف رحم در مجاورت لگن کوچک و در عقب و پایین لوله رحمی قرار گرفته و به رباط پهن متصل است. این غده به وسيله بند تخمدان به رباط پهن متصل است. تخمدان از اهمیت زیادی برخوردار است و بستر نگهداری سلول های جنسی اولیه و ودیعه های کروموزومی نسل مادر به شمار می آید.

تخمدان درجریان سال های باروری هر ماه یک تخمک آزاد می کند. ناتوانی تخمدان در آزاد سازی و تکامل تخمک بی نظمی های قاعدگی و ناباروری را به وجود می آورد. علاوه براین تخمدان تولید هورمونهای استروژن، پروژسترون واندروژن را برعهده دارد. هورمونهایی که برای رشد و اعمال طبیعی زن حیاتی به شمار می آیند.

لوله های رحمی

لوله ای است قرینه به طول تقریبا ۱۲-۱۰ سانتیمتر که در هر طرف تخمدان تا رحم در داخل چینی از صفاق امتداد دارد و به وسيله بند خود به نام مزوسالپنکس به رباط پهن متصل است. انتهای داخلی آن به زاویه فوقانی حفره رحمی و انتهای خارجی آن به حفرة مجاور تخمدان باز می شود. لوله رحمی شامل چهار ناحیه شیپور، آمپول، اسيموس  و قسمت انتهایی می باشد. لوله رحمی تخمک را از تخمدان گرفته و ناحیه ای است که در آنجا لقاح اتفاق می افتد لوله رحمی محل عبور اسپرماتوزئیدها برای رسیدن به تخمک است.

رحم

رحم عضوی است که در داخل لگن کوچک بین مثانه ورکتوم قرار گرفته است. در قسمت فوقانی طرفی آن لوله های رحمی متصل می شوند و در قسمت پایین با مهبل مرتبط است.

این عضو گلابی شکل دارای طول 5/7 سانتیمتر و عرض ۵ سانتیمتر و ضخامت 5/2 سانتیمتراست. رحم شامل نواحی سه گانه ای به نام های طاق رحم (فوندوس)، جسم رحم (کو رپوس ) وگردن رحم (سرویکس) می باشد.

رحم تا رسیدن به سن بلوغ کوچک است اما پس از بلوغ در پاسخ به استروژنهای مترشحه از تخمدانها بزرگ می شود. رحم از نظر تشریحی شامل سه ناحیه به نام های ۱ – طاق رحم ۲ – جسم رحم  ۳-گردن رحم می باشد. مخاط داخلی مجرای گردن رحم، دارای غدد ترشحی است که محیط درون گردن رحم را قلیایی می کند. جداره درونی حفره رحم نیزاز مخاطی پوشیده که هر ماه دستخوش تغییراتی است که خود را برای قاعدگی آماده میکند. حفره رحم از دو طرف در گوشه های بالایی خود به وسیله دو لوله بنام لوله های رحم مستقیما با محوطه داخلی شکم ارتباط می یابد. این لوله در فضای داخلی شکم متحرک و آویزان است، و هنگام تخمک گذاری آماده گرفتن تخمک می شوند. با باز بودن لوله های رحم، محیط خارج از راه مهبل وحفره داخلی رحم با فضای درونی شکم ارتباط مستقیم پیدا کرده و در زمان نزدیکی و موقعیت مناسب عمل گشن گیری (آمیزش تخمه مرد و تخمک زن ) انجام می شود.

مهبل

اندام جفت گیری و مقاربت زن مهبل نام دارد. مهبل کانال خروجی رحم و قسمتی از کانال زایمانی محسوب می شود، لوله ای است لیفی عضلانی قابل انبساط که از وستیبول تا رحم امتداد دارد.

مهبل ما بين مثانه و پیشابراه، رکتوم و مجرای آنال(۱) قرار گرفته است.

انتهای فوقانی مهبل به گردن رحم مربوط است و انتهای تحتانی آن توسط پرده بکارت محدود می شود. پوشش داخلی مهبل از سلول های مخاطی پوشیده شده که کار آن رساندن سلول های تولید مثل مردانه به رحم می باشد و دارای طولی بین ۱۵-۱۰ سانتیمتر است. به طور کلی مهبل در اندام آمیزشی وظایف پیچیده ای بر عهده

مهبل وسیله ای است که خون قاعدگی و ترشحات داخلی را دفع می کند، بخشی از مجرای زایمان است. علاوه بر این وظایف در امر دفاع از بدن در برابر میکروب ها فعالیت بسیاری دارد.

دستگاه تناسلی خارجی زن

کلیتوریس

عضوی است که در رأس وستیبول واژینال قرار دارد. در ساختمان آن دو جسم غاری و یک حشفه ناقص دیده می شود و ریشه آن از سه توده بافت قابل نفوذ به نام های شاخ های چپ، شاخهای راست و بولب وستیبول تشکیل شده است. از بافتی حساس ساخته شده و برای تحریک جنسی بسیار مؤثر است. در زنان طول آن متفاوت است.

پرده بکارت

پرده بکارت که دهانه مهبل را می پوشاند، از یک غشاء ظریف گوشتی شکل گرفته است. در وسط این پرده معمولا سوراخی به اشکال و اندازه های مختلف وجود دارد. سوراخ پرده بکارت به شکلهای غربالی، دندانهای، حلقوی، هلالی، عمودی دیده می شود و گاهی نیز از دو سوراخ بزرگ که به وسیله پرده نازکی از هم جدا شده تشکیل گردیده است. گاهی پرده بکارت بی سوراخ است که رفع این نقص به سادگی با یک عمل جراحی کوچک درمان می شود. پرده بکارت در اولین نزدیکی پاره می شود.

غدد بارتولین

این غدد در ضخامت دیواره جانبی دهلیز می باشد و به هنگام تحریک از خود موکوس تراوش میکند تا محل برای مقاربت آماده شود.

غدد اسکن

این غدد در ضخامت پیشابراه وکلیتوریس به صورت غده پراکنده موکوسی دیده می شود.

لب های بزرگ

در زن نزائیده دو لب باهم در تماس می باشند. لبهای بزرگ در زیر قوس پوبیس به هم ملحق می شوند بعد از بلوغ مو بر آن می روید. البها محل ورودی مهبل را محافظت می کند و از بافت های چربی ساخته شده است.

لب های کوچک

هر لب کوچک در طرف داخل لب بزرگ قرار گرفته است. لب های کوچک قبل از بلوغ در پشت لب های بزرگ مخفی است اما بعد از بلوغ به راحتی دیده می شود. لبهای کوچک برخلاف لب های بزرگ یکی از نقاط تحریکی جنسی زن به شمار می رود.

در فاصله بین دهانه بیرونی مجرای ادرار و زیر تپه ونوس دو لب کوچک به هم نزدیک شده و برآمدگی به نام کلیتوریس را به وجود می آورند که از حساسیت تحریک پذیری بسیاری برخوردار است. لب های کوچک بدون مو و مخاط آن مرطوب است.