در پر تو فعالیت چشمگیر غدد پستانی و تغذیه کامل مادر، کودکی که از شیر مادر تغذیه میکند، چه از لحاظ کمی و چه از لحاظ کیفی، غذائی ایده آل می خورد. بعد از آزمایش شیر مادر بوسیله میکروسکوپ، اینک جای آنست که در برنامه غذایی تولید کننده این غذای فوق العاده کودک تأمل شود، زیرا، باید گفته شود، تغذیه مادر، نه تنها کیفیت، بلکه کمیت شیر حاصله از غدد پستانی را تحت تأثیر قرار میدهد.
با اینحال نمی توان، نه از لحاظ کیفی و نه از لحاظ کمی، بصورتی که قبلا اشاره شده است، جز در موارد جدی کم غذائی، از فساد شدید سخن گفت: در واقع، حتی در ممالک عقب مانده، مادران شیرده در ماههای اول زایمان قادرند شیری که باندازه کافی حاوی مواد پروتئین، چربی ولاکتوز (قند) باشد تولید کننده وقتی که مساله بدغذائی شدید مطرح باشد، آنچه بافقدان آن روبرو می شوند کمیت شیر است و نه ترکیبات اصلی آن.
برعکس، بنظر ما، شیر مادری که از غذای کامل و کافی برخوردار است، از لحاظ مواد پروتئینی سرشیارتر از شیر مادری است که غذای مناسب نمی خورد؛ بعلاوه، مادری که غذای خوب و کافی میخورد؛ امکانات مخصوص خود را بخطر نمی اندازد و این جنبه نباید بی اهمیت تلقی شود.
منظور این است که برنامه غذائی مادر شیرده چیز مبهمی ندارد و از همان غذاهای مناسبی تشکیل می شود که در دوره حاملگی هم خیلی اهمیت دارد، ولی از لحاظ مقدار، کمی بیشتر از مقادیر آن دوره می باشد.
از آنجائی که نوزاد بیش از دوره جنینی به غذا نیازمند است، برنامه غذائی مادر شیرده، بشرطی که بخواهد باندازه کافی شیر داشته باشد، باید پر بارتر از غذای دوره حاملگی اش باشد. در رابطه با مقدار انرژی که برای زن حامله توصیه شده و مورد لزوم میباشد، در اینجا موضوع فقط شامل روزانه ۲۰۰ کالری اضافی می باشد؛ در رابطه با مقدار لازم برای زنی که بموقع وضع حمل میکند افزایش مقدار کالری اضافی بالغ بر ۵۰۰ کالری میباشد. این اضافه کالری، بنظر میرسد که برای تولید روزانه ۴۸۰ تا ۸۲۵ میلی لیتر شیر خیلی کم باشد، ولی روشن است که شامل تنها منبع انرژی که در اختیار مادر شیرده گذاشته می شود نمی باشد…
دو تا سه کیلو (یا بیشتر اضافه وزنی که در دوره حاملگی در ارگانیسم مادر بوجود می آید و بعد از زایمان از بین نمی رود بعنوان منابع اضافی انرژی و با مصرف۳۰۰ کالری روزانه مورداستفاده قرار می گیرد، و در ۳ یا ۴ ماه اول تولد کودک بتدریج از بین می رود. .
برنامه غذایی روزانه شامل تقریبأ ۲۲۰۰ تا ۲۵۰۰ کالری، بنظر میرسد که نیازهای مادر و کودک را بر آورده کند؛ این برنامه غذائی ممکن است باز هم ، با توجه به عادات غذائی و درجه فعالیت مادر، پربارتر باشد.
مقادیری که برای هر دسته از غذاها توصیه می شود، مصرف حداقل» مقادیری است که قادرند احتیاجات غذائی زنی را که قبل از حاملگی و در دوره حاملگی از غذای خوب و کامل برخوردار بوده است، برآورده کنند. مقادیری که در دیگر نشریات اخیر توصیه شده شامل حداکثر» مقادیر غذائی میباشد: توصیه این مقادیر ، بدون شک، بمنظور ترمیم آثار بد غذائی زنانی است که در ابتدای کار از غذای کافی برخوردار نبوده اند.
فرآورده های شیری
محصولات و فرآورده های شیری، بدون کمترین شک و تردیدی، شامل دسته ای از غذاهاست که بطور ویژه ای، در دوره شیردادن، برای مادر و کودک مفید میباشند. مصرف روزانه یک لیتر شیر یا معادل آن از فرآورده های شیری معرف حداقل جیره روزانه ای است که قادر است تمام کلسیم مورد لزوم استخوان بندی و دندانهای کودک، ضمن مراقبت از سلامتی مادر، را فراهم کند. بعنوان توضیح بیشتر، یک لیتر شیر محتوی ۳۲ گرم پروتئین کامل، مقدار قابل توجهی ویتامین B و تمام ویتامین D مورد لزوم روزانه میباشد.
بجای یک لیوان شیر (۲۵۰ میلی لیتر) می توان مواد زیر را با مقادیر مشخص مصرف کرد:
* ۵۰ گرم پنیر
* ۲۵۰ گرم ماست
* ۲۵۰ گرم سوپ بادسری که با شیر تهیه شده است.
* مقداری خامه یاشیر سرد
گوشت، مرغ، ماهی یا مشابه آنها
برای تأمین مقدار قابل توجهی پروتئین، ویتامین B و آهن مقدار ۱۲۵ تا ۱۵۰ گرم گوشت، مرغ یا ماهی کافی است.
غذای هفتگی جگر، دل و قلوه یا صدف تازه مقدار اضافی آهن و روی را، که از عناصر غذائی مفید و ضروری برای زن شیرده می باشند، تأمین می کند.
یک فنجان حبوبات پخته (باقلا، سویا، نخود خشک، عدس و غیره) یا بیشتر، بهترین نوع پروتئین گیاهی را روزانه برای زن شیرده گیاهخوار فراهم می کند ولی در صورتی برای ساختن و ترمیم نسوج کاملا مؤثر میباشند که با مصرف غلات یا نان سبوس نگرفته، در تمام مدت روز، تکمیل شوند.
معمولا هر هفته ۴ تا ۷ عدد تخم مرغ در برنامه غذائی زن شیرده پیش بینی می کنند؛ دو عدد تخم مرغ می تواند جای غذای گوشتی را بگیرد. تخم مرغ حاوی پروتئینی است که بخوبی مورد استفاده ارگانیسم قرار می گیرد و ضمنا دارای ویتامین های مختلف و مواد معدنی هم می باشد.
تخم مرغ نباید کم اهمیت تلقی شود و به سادگی، به بهانه اینکه محتوی مقدار زیادی کلسترول میباشد، از برنامه غذائی حذف شود؛ بعقیده بسیاری از محققین قلمرو آتروسکلروز (تصلب شرائین)، مقدار مجموع چربی های اشباع شده است که بیش از هر چیزی در مقدار کلسترول خون مؤثر میباشد. بجای خودداری سیستماتیک از خوردن تخم مرغ بهتر است مقادیر مصرفی گوشت، پنیر، کره یا مارگارین را، که شدید با هیدروژن ترکیب شده است، دقیق نظارت و کنترل کرد.
به زن شیرده گوشتخوار توصیه می شود روزانه ۴ تا ۶ تکه نان سپروس نگرفته یا معادل آن غلات مصرف کند و بخورد. نان نه تنها در جمع و جور کردن مجموع کالری مؤثر است بلکه مقدار قابل توجهی پروتئین، آهن و ویتامین B تأمین می کند.
به زن شیرده گیاهخوار توصیه می شود، روزانه ۶ تا وعده فرآورده های غلات بخورد تا پروتئین حبوبات را ضمن تأمین آهن، ویتامین B و کالری تکمیل کند.
بجای یک قطعه نان سبوس نگرفته می توان از غذاهای زیر – به مقدار معین – استفاده کرد:
* یک پرس غلات سبوس نگرفته پخته یا آماده
یا * یک پرس برنج دم کرده
* یک پرس ماکارونی
* نان شیرمال، نان سیاه، آرد جو سیاه
* یک عدد بیسکویت بزرگی از آردجو سیاه
انواع میوه ها، که سرشار از ویتامین های مختلف، مواد معدنی، ترکیبات غذائی و قند «مجاز» میباشند در غذای زن شیرده نقش مهمی ایفا میکنند. و علاوه بر مزایای دیگری که دارند از رنگ و طعم مخصوصی نیز برخوردار میباشند و هیچ وقت سبب بهم خوردن تعادل سلامتی نمی شوند. مصرف دو پرس روزانه میوه «حداقل» مقدار لازم میباشد. میوه، خواه تازه باشد، خواه یخ زده یا بصورت کنسرو باشد در برنامه غذائی نقش «کارت برنده» را ایفا میکند. امروزه میوه های زیادی بصورت کنسرو بدون قند یا در آب میوه بدون قند – اگر قیمت میوه تازه گران باشد – بهترین نوع مناسب و ارزنده آنرا تشکیل میدهند.
میوه های سرشار از ویتامین C، از قبیل پرتقال، دارابی، توت۔ فرنگی یا خربزه باید بعنوان قسمتی از غذای روزانه تلقی شود وخصوصا در غذاهای گیاهی انواع غلات یا حبوبات مورد استفاده فراوان قرار گیرند زیرا بهترین طریق جذب آهن برای بدن به حساب می آیند.
همانطوریکه میدانیم، آهن یکی از عناصر غذائی اصلی در تنظیم کار ارگانیسم بشمار میرود ولی، مانند بسیاری از چیزهای خوب و ارزنده، خصوصا در غذای بدون گوشت ضعیف، و آسیب پذیر میباشد. ویتامین C ضمن اینکه کاربرد آهن محتوی غذاهای گیاهی را افزایش میدهد وجود میوه و سبزی نیز در هر غذائی بسیار مفید میباشد.
سبزی های زرد، سبز، قرمز یا سفید، خام یا پخته، بصورت عصاره یا سوپ، غذاهائی هستند بدون ضرر، که حاوی مقدار زیادی عناصر غذائی و مقدار کمی کالری میباشند. سبزیجات، خواه تازه، یخ زده یا بصورت کنسرو باشند در تعادل غذائی روزانه سهم بسزائی دارند.
مصرف سه پرس سبزی روزانه مصرف حداقل جیره است و مصرف مقداری اضافی سبزی از لحاظ سلامتی دارای اهمیت فراوانی می باشد.
مقدار کمی کره، مارگارین «کم هیدروژنه» یا روغن اشباع نشده ذرت، آفتاب گردان…) برنامه غذائی را کامل می کند. مواد چرب، که بمقدار کمی در آشپزی، همراه با «مربا» با سس سرکه مورداستفاده قرار می گیرند ضمن تسهیل جذب بسیاری از ویتامین ها، مقداری کالری لازم به بدن اضافه می کنند.
خاطر نشان می شود که غذای حاوی مقدار زیادی از چربی اشباع نشده، بیش از غذای حاوی چربی اشباع شده، محتوای چربی اشباع نشده شیر مادر را تحت تأثیر قرار میدهد. این تغییرات که بر پایه تجربی صورت گرفته اند، نشانه تأثیر غذای مادر روی بعضی عناصر شیر بوده و در مورد مادران «گیاهخواری» که نه گوشت، نه فرآورده های شیری، نه تخم مرغ میخورند، صدق می کند: باین ترتیب که چنین مادرانی بیش از مادران «گوشتخوار» از شیری برخوردارند که سرشار از چربی های اشباع نشده می باشد…
با اینحال، مادر احتیاجی به استمداد از غدائی تا این حدرافراطی» ندارد زیرا شیر انسان معمولا حاوی مقدار قابل توجهی از چربی اشباع نشده – یعنی ۵ برابر بیش از شیر گاو – می باشد.
از طرف دیگر، شیر مادر در برابر تغییرات کلسترول برنامه غذائی مادر مقاومت می کند، این برنامه غذائی خواه سرشار از کلسترول یا فاقد آن باشد، مقدار کلسترول شیر مادر نسبتا ثابت باقی می ماند و باین ترتیب پاسخگوی مقتضیات طبیعت بوده و در رشد مغز و سیستم عصبی کودک فعالانه مؤثر می باشد.
بر خلاف نظر عامه مردم، مایعاتی که مادران مصرف میکنند مستقیم در تولید شیر مادری تأثیر نمیکند. چون کودک اولین کسی است که از این شیر استفاده می کند، بنابر این مادر است که احتمال دارد، در نتیجه مصرف ناکافی مایعات و خشک شدن آب بدنش، ناراحت شود.
اگر فرآورده های شیری بصورت شیر طبیعی مصرف شوند، یکی از میوه های روزانه بصورت آب میوه، و یاسوب و عصاره سبزی در برنامه غذائی گنجانده شده باشد، تنها چیزی که باقی میماند خوردن چند لیوان آب در طول روز می باشد.
ولی اگر غذاهائی که بطور مرتب مصرف می شوند بیشتر بصورت غذاهای سفت (پنیر، کمپوت میوه یا سبزیجات پخته) باشد، باید در فکر گنجاندن چندین لیوان آب در بین غذاها و در خود غذاها بود تا مقدار آب مورد لزوم برای تنظیم کار ارگانیسم مادر باقی بماند.
اگر به تمام غذاهای کلیدی، که در این دوره حساس، برای مادر و کودک، مفید هستند نوعی ارجحیت قائل شویم و در عین حال بخواهیم از افزودن زیاد کالری های «بی فایده» در برنامه غذایی روزانه خودداری کنیم، برای شیرینی جات قنادی و شیرینی پزی … محلی از اعراب باقی نمی ماند… یک غذای فوق العاده موقتی به کسی ضرر نمی رساند، ولی مصرف مرتب غذاهای شیرین و فاقد عناصر غذائی (شکلات، آب نبات، نوشابه های گازدار، شیرینی جات) توصیه نمیشود.
بمنظور موفقیت در خوردن تمام غذاهای کلیدی که قبلا اشاره شد، مادر بهتر است اغلب با افزایش تعداد دفعات غذاهای اضافی مرکب از فرآورده های شیری و میوه های تازه یا حتی خشک اقدام کند.
در این صورت هضم غذا بهتر انجام می شود و جذب آن آسان تر می گردد و غذاهای اصلی که سه وعده صرف می شود، کاملا منطقی بنظر میرسد. غذاهای اضافی و خارج از نوبت که سرچشمه انرژی میباشند نیز ممکن است بصورت لحظات استراحت قابل توجهی در نظر گرفته شوند.
در واقع، تعداد کمی از غذاها یا نوشابه هائی هستند که بطور جدی مادر یا کودک را، در دوره شیردادن ناراحت می کنند.
* بعضی از آنها از قبیل انواع میوه ، غذاهای سرشار از قند یا خیلی شیرین، ممکن است موجبات اختلال گوارش مادر را فراهم کنند ولی این غذاها ، در هر حال، برای هر کسی قابل توصیه نمی باشد.
* سبزیجاتی که دارای طعم تند میباشند، از قبیل کلم، پیاز یا سیر ممکن است طعم شیر مادر را تغییر دهند ولی بسیاری از کودکان این نوع غذاها را بخوبی تحمل می کنند. بهتر است قبل از اینکه این نوع غذاها از برنامه غذائی حذف شود واکنش کودک نسبت به آنها امتحان شود.
* غذاهای پرادویه یا پر نمک و خیلی شور هم طعم شیر مادر را تغییر میدهند، ولی، معمولا، هیچ کس، تا چه رسد مادر شیرده، از افراط در آن لذتی نبرده و نمی برد.
* شهرت غلط شکلات شاید شهرت کاملا مناسبی باشد زیرا در بعضی موارد در کودکانی که مادرانشان در مصرف آن افراط می کنند، واکنش های ناراحت کننده ای از قبیل یبوست، اگزما، حساسیت، مشاهده شده است. در اینجا نیز، مثل هر جای دیگر، باید عوامل «کمیت و فراوانی» در نظر گرفته شوند؛ تنها مصرف مختصر و اتفاقی شکلات نیست که باید مورد انتقاد و ایراد قرار گیرد بلکه بیشتر باید مصرف روزانه با مصرف مرتب فرآورده های دیگری که از کاکائو تهیه می شود مورد نظر باشد.
* ماهیهای آب شیرین (ماهی آزاد، بروشه، قزل آلا …) -خصوصا اگر از آبهای آلوده رودخانه مید شده باشند – به مادران شیرده توصیه نمی شوند زیرا اغلب حاوی مقدار زیادی BPC میباشند. ماهیهای دریا (ماهی سفید، سپر ماهی…) هیچ مشکلی ایجاد نمی کنند و می توان، بهر اندازه و آزادانه آنها را مصرف کرد.
* قهوه و چای مادر را تحریک می کنند و ممکن است، در صورتی که مقدار مصرف آن زیاد باشد، کودک را شدیدا تحریک کنند. میانه روی و اعتدال در مصرف انواع غذاها در موارد بسیاری برای مادر و کودک سودمند است و ضرری در بر ندارد.
* مشروبات الکلی سریعه داخل شیر می شوند و ممکن است، در صورت افراط در مصرف آن برای نوزاد زبان آور باشد. برعکس، ماءالشعیر یا شراب اتفاقی» و نه دائمی از طرف
بسیاری از پزشکان متخصص کودکان، بعنوان عامل ترشحات بدنی و تمدد اعصاب زن شیرده توصیه شده است.
همانطوریکه در فصل مربوط به زن حامله گفته شد، زن شیر دهی که از غذای کافی و مناسب برخوردار باشد، اصولا نیازی به ویتامین و مواد معدنی اضافی ندارد.
در عمل، تعداد زیادی از زنان شیرده خوردن غذای اضافی دوره قبل از وضع حمل را در دوره شیر دادن هم ادامه می دهند.
وقتی که تأثیر این نوع غذاهای اضافی را از لحاظ محتوای غذائی شیر مادر و نیاز مادرانی که از تغذیه کامل برخوردار بوده اند ارزیابی می کنند، بین مادرانی که غذای اضافی میخورند و دیگران اختلاف قابل توجهی به چشم نمیخورد. با اینحال نباید فراموش کرد که در این موارد مخصوص تنها مادرانی مطرح هستند که «غذای کافی» خورده اند…، تمام راه حل و پاسخ مسأله به بشقاب و لیوان مادر ختم می شود؟
* اگر مادر روزانه حداقل دو لیوان بزرگ شیر نخورد، ۲۰۰ واحد ویتامین D اضافی، بصورت قطره یا قرص، لازم است تا کلسیم موجود در پنیر یا ماستی که هر روز میخورد، کاملا بمصرف برسد (شیر مایع تنها فر آورده شیری است که در کانادا بطور اجباری از ویتامین D غنی شده و در نیم لیتر شیر تمام ویتامین لازم روزانه وجود دارد؛ سایر فرآورده های شیری از این مقدار ویتامین برخوردار نمی باشند).
* اگر مادر باندازه کافی فرآورده های شیری، یعنی معادل یک لیتر شیر بصورت پنیر، ماست یا غذاهائی که با شیر درست می شوند، نخورد باید تغذیه خود را با مصرف مقداری کلسیم اضافی تکمیل کند تا ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم مورد نیاز روزانه خود را بدست آورد، در غیر اینصورت مواد معدنی موجود در استخوانهای مادر رو به کاهش خواهد گذاشت.
* اگر مادر «گیاهخوار» باشد، یعنی نه گوشت بخورد، نه فرآورده شیری و نه تخم مرغ، باید مقداری ویتامین B۱۲ کلسیم، ویتامین D اضافی مصرف کند تا آسیبی به رشد و کمال کودکش وارد نکند:
نیازهای روزانه: ویتامین B ۳ میلی گرم . . . کلسیم ۱۲۰۰ میلی گرم… ویتامین D ۲۰۰ واحد
* اگر مادر از نوعی تغذیه برخوردار است که علنا «می لنگد»، باید هر روز به صرف غذاهای دوره قبل از زایمان ادامه دهد… تا اینکه غذای بهتری بخورد؟
مواظب داروها باشید؟
کودک، علی رغم خودش هر چه را که مادرش از قبیل: غذا، نوشابه، دارو یا چیزهای دیگر میخورد، جذب میکند. صافی و فیلتر سحر آمیزی وجود ندارد که فقط مواد مناسب خون مادر را به غدد پستانی برساند.
هر چه هست به کودک منتقل می شود و ممکن است به دستگاههای گوارشی و کلیوی او، که هنوز تکامل نیافته اند، آسیب برساند.
داروهائی که مادر مصرف می کند تماما – با غلغلت مختصری – وارد شیرش می شوند که اغلب آنها تأثیر کمی در کودک میگذارند، ولی بعضی از این داروها از قبیل داروهای ضد لخته شدن خون، داروهای کو چک کننده تیروئید، آمفتامین ها و داروهای مدر، جدا غیر قابل مصرف میباشند. قرص ضد حاملگی خیلی جای بحث دارد، زیرا مقدار شیر مادر را کم می کند، و مقداری از هورمونها را در آن وارد می کند اگر مصرف قرص ضد حاملگی مورد نیاز حتمی است، مصرف مقدار بسیار کمی – با تجویز پزشک – که فقط حاوی پروژسترون باشد، بهتر بنظر می رسد.
در صورت امکان، عدم استفاده از قرص ضد حاملگی همانند هر نوع داروئی بهتر است؛ در صورت لزوم، حتما باید با نظر پزشک معالج مورد استفاده قرار گیرد.
هفته دوم بارداری هفته اول بارداری با تمام هیجاناتش گذشت و الان قصد داریم هفته…
بارداری دوران بارداری عمدتا 9 ماه به طول می انجامد اما پزشکان برای بررسی دقیق…
از جمله مراحل زایمان در بیمارستان از شما معاینه لگن به عمل می آید، تا…
زایمان شما نه ماه بارداری را پشت سرگذاشتید و حالا لحظه ای که منتظرش بودید…
مرگ و میر نوزاد یا تولد نوزاد ناسالم، از کابوس های یک مادر می باشد.…