آشنایی با علل و علائم ابتلا به هیپوگلیسمی

هیپوگلیسمی

اگر تحت درمان با انسولین با قرص های سولفونيل اوره هستید ، لازم است به بیماری هیپوگلیسمی ( هیپوز ) توجه داشته باشید . اگر دیابت شما تنها با رژیم غذایی کنترل میشود و با متفورمین با آکاربوز مصرف . می کنید ، این مشکل را نخواهید داشت .

هیپوگلیسمی یعنی کاهش قند خون و در فردی که مبتلا به دیابت نیست ، سطح گلوکز به پایین تر از ۳۰ میلی مول بر لیتر نمی رسد. علت این است که سیستم کنترل طبیعی بدن کاهش گلوکز را احساس و این حالت را با توقف ترشح انسولین و آزادسازی هورمون های دیگر مثل گلوکاگون که گلوکز خون را افزایش می دهد ، اصلاح می کند. همچنین شخص به تدریج احساس گرسنگی خواهد کرد و با خوردن غذاهای مناسب سطح گلوکز خون نیز افزایش می یابد . وقتی انسولین با قرص های سولفونيل اوره مصرف می شود ، این سیستم مهاری عمل نمی کند . هرگاه انسولین تزریق کرده باشیم و با تولید آن را با مصرف قرص نحر یک ساخته باشیم نمی توانیم از اثر آن جلوگیری کنیم.

بنابراین به تدریج گلوکز خون کاهش خواهد یافت مگر اینکه مقداری غذا به شکل کربوهیدرات بخوریم . به محض اینکه سطح گلوکز خون کاهش می یابد معمولا علایم هشداردهنده متفاوت آن بروز می کنند . هیپوگلیسمی بسیار خطرناک است زیرا تقریبا تمامی فعالیت های طبیعی مغز به گلوکز وابسته می باشد . اگر کاهش سطح گلوکز زیاد باشد فعالیت مغز به تدریج کم می شود و علایمی را که در زیر است را آشکار می سازد . اگر کاهش سطح بسیار شدید باشد ممکن است بیهوشی ( كما ) ایجاد شود .

علائم هیپوگلیسمی

باید از علایم هیپوگلبمی آگاهی داشت به طوری که بتوان اقدامات لازم را انجام داد. ممکن است کاهش قند به صورت مکرر نشان دهد که درمان با الگوی غذایی فرد نیاز به تنظیم دارد . گاهی اوقات افرادی که از کاهش گلوکز خون رنج می برند رفتارهای ناهنجاری را از خود نشان می دهد به طوری که دیگران گمان می کنند که فرد مست شده است . در اکثر افرادی که انسولین مصرف می کنند بروز این علایم می تواند نشان دهنده این مطلب باشد که آنها سریعا به غذا نیاز دارند. به هر حال علایمی که بروز می کنند و شدت آنها بستگی به خود فرد دارد . به عنوان مثال بعضی از افراد قبل از آنکه هر علامتی را نشان دهند احساس گرسنگی می کنند و بعضی نیز دچار سوزش دور لب یا لرزش می گردند. ممکن است فرد ، تمامی علایم زیر را بروز ندهد اما پس از یک هیپوز معمولا سردرد وجود دارد .

• احساس عرق ریزی یا سرما
• لرزش و احساس ضعف
• سوزش دور لب ها
• احساس گرسنگی
• تاری دید
• بد خلق شدن و عصبانیت
• عدم تمرکز
• رنگ پریدگی
• خواب آلودگی( و اگر اقدامی صورت نگیرد ایجاد بی هوشی)

جلوگیری از کاهش قند خون

در گذشته بعضی از افرادی که انسولین استفاده می کرده اند ، ممکن بود از طریق یک هیپوگلیسمی که خودشان ایجاد کرده بودند ، دچار علایم آن می شدند و بنابراین آن را می شناختند . این روزها پزشکان کمتر در مورد این عارضه با بیمار صحبت می کنند زیرا موضوع چندان خوشایندی نیست . با انجام آزمایش گلوکز خون در خانه می توان به سرعت و به آسانی کاهش سطح گلوکز را متوجه شد و اقدامات لازم را انجام داد. یکی از جنبه های مهم مراقبت از بیماران مبتلا به دیابت این است که اطمینان یابیم که آنها از هیپوگلیسمی رنج نمی برند. این امر مستلزم آن است که فرد مبتلا در صورت نباز ، بحث در مورد درمان و نحوه تنظیم آن را مورد توجه قرار دهد تا با زندگی وی و بویژه با غذا و الگوی کاری او هماهنگی داشته باشد.

این امر همیشه کار آسانی نیست اما می بایست این موقعیت ها را پذیرفت و با آن مدارا کرد . فرد مجبور است بپذیرد که چاره ای به جز خوردن غذای منظم ندارد . با این وجود ، در دسترس بودن انواع متفاوت انسولین و انواع وسائل تزریق ، معمولا دستیابی به یک برنامه درمانی که مناسب فرد خواهد بود را امکان پذیر می سازد . حملات دائمی هیپوگلیسمی نشان میدهد که نیاز است تا فرد نزد پزشک یا پرستاران برود تا برای جلوگیری از بروز این حملات چگونگی درمان و الگوی غذایی را بررسی کند .

ابتلا به هایپو

در هیپوگلیسمی کاهش سطح گلوکز خون ، سلولهای مغز را از منبع انرژیشان محروم می سازد . این بیماری می تواند در آن دسته از بیماران دیابتی که انسولین با قرص های سولفونيل اوره  مصرف می کنند، رخ می دهد .

علل احتمالی

• تأخیر با عدم مصرف غذا یا تنقلات
• انجام فعالیت های بیش از حد معمول مثل باغبانی ، کارهای سخت خانه یا ورزش های سخت
• ابتلا به هر نوع بیماری که موجب شود فرد کمتر از حد معمول غذا بخورد

درمان

• مصرف کربوهیدرات های با تأثیر سریع مانند قرص های گلوکز یا نوشیدنی حاوی گلوکز
• مصرف کربوهیدرات های با تأثیر کنند مانند ساندویچ با نان تست بلافاصله پس از به دست آمدن فرصت
• چک کردن گلوکز خون در صورت امکان
• مصرف گلوکز بیشتر در صورت ادامه علایم
• به کارگیری توصیه های پزشکی در صورت ادامه بروز علایم
• و اگر موقع صرف غذا است تا می توانید هر چه سریع تر به آن اقدام کنید .

علل بروز هیپوز

طولی نخواهد کشید که زمان آسیب پذیری خود را در می یابید اما به طور معمول این مواقع شامل موارد زیر می باشند :

• دیرتر از موقع پیش بینی شده با مقرر غذا خوردن که بعضی مواقع به صورت اتنانی حادث می شود . اگر فرد انسولین تزریق کرده باشد و به هر علتی نتواند غذا بخورد می بایست یک خوراک مختصر کربوهیدرات دار ( مانند آبنبات با بیسکویت ) که همیشه در دسترس می باشد ، مصرف کند .
• انجام اعمال غیر مترقبه مانند دویدن برای رسیدن به اتوبوس
• مصرف زیاد الکل

درمان هیپوز

بیماری خفیف معمولا می تواند توسط یک لیوان نوشیدنی شیرین یا شربت آبلیمو درمان شود . با این وجود باید به خاطر سپرد که نوشیدنی های رژیمی بیشتر حاوی شیرینی های مصنوعی هستند تا شکر و بنابراین در چنین مواقعی مناسب نمی باشند. همچنین باید به خاطر داشته باشید هرجا که هستید نوعی کربوهیدرات ( مثل بیسکویت با آب نبات که به راحتی قابل استفاده می باشند ) را به همراه داشته باشید. به ویژه اگر راننده هستید یا ورزش های سخت انجام می دهید این موضوع اهمیت زیادی دارد .

هیپوگلیسمی شدید

ممکن است فرد متوجه شود که آنقدر سطح گلوکز خونش سریع پایین آمده است که فرصتی برای انجام اقدامات اصلاحی که در بالا ذکر شد را نداشته است. ممکن است فرد خواب آلود یا بیهوش شود و حتی یک حمله صرعی داشته باشد. حقیقتا این موقعیت یک منظره ترسناک هم برای فرد و هم اطرافیانش به وجود خواهد آورد . بنابراین لازم است برای جلوگیری از بروز مجدد آن را انجام داد ، روش های متفاوتی برای برخورد با فرد مبتلا به هپپوی شدید وجود دارد که به شرح زیر است :

زمانی که فرد در موقعیتی باشد که بتواند چیزی بخورد یا بنوشد می توان یک ژله قندی به نام HYTO STOP درون دهان یا روی لثه مالید . اگر فرد غش کرده باشد این کار نباید انجام شود. هورمونی به نام گلوکاگون که باعث افزایش فشار خون می شود به صورت تزریقی موجود میباشد . فرد می تواند این ماده را از طریق بازو و یا باسن تزریق کند تا به هوش بیاید و سپس چیزی بخورد و یا بنوشد .

بروز هیپوز در شب

طبیعی است که شما و خانواده تان نگران باشید که ممکن است به هنگام خواب دچار هیپو شوید و یا حتی در شما بروز کند و از خواب بیدار نشوید. به ویژه اگر والدین یک کودک خردسال مبتلا به IDDM باشید منظره ترسناکی خواهد بود . در واقع این مشکل به هیچ وجه نه بحرانی نمی باشد . احتمال زیادی دارد که به وسیله علایم کاهش گلوکز خون تأثيرات كاهش گلوکز خون از خواب بیدار شوید. ممکن است خواب بیدار کند. احساس نا آرامی ، تعرق یا بد خلقی کنید . گه گاهی ممکن است حالت بی قراری شما همسرتان را از خواب بیدار کند ( در حالی که هنوز خواب هستید). خواب مناسب در طول یک واکنش هیپوگلیسمی شدید غیر عادی نمی باشد. بدن در واکنش به کاهش گلوکز هورمونهایی را در بدن به گردش در می آورد که آزادسازی گلوکز ذخيره شده را تحریک می کند تا این حالت را بهبود دهد . بعد از چنین واکنشی فرد با سردرد و علایمی شبیه به خماری از خواب بیدار می شود. گاهی اوقات ممکن است این تغییر در جهت عکس صورت گیرد به طوری که گلوکز خون فرد به مقدار بسیار زیاد افزایش یابد . اگر مرتبا با احساس بد همراه با این علایم از خواب بیدار می شوید بهتر است آزمایشات قند خون را در اول صبح (۴- ۲ بامداد ) انجام دهید تا دریابید که آیا اثرات هیپوگلیسمی در شما وجود دارد که تاکنون شما از آن اطلاعی نداشته اید ؟ حداقل با این آزمایش احساس بدتان را خواهید فهمید و لازم است با پزشکتان صحبت کنید تا در صورت نیاز مصرف شبانگاهی انسولین را تنظیم کند و یا به نوع دیگری تغییر دهد.

آگاهی از هیپوگلیسمی

ممکن است تاکنون شرح حال افراد مختلف مبتلا به دیابت را خوانده باشید که معترفند سیستم همیشگی هشدار دهنده شان که بروز هیپوگلیسمی را به آنها گوشزد می کرده است ، از دست رفته است . بسیاری از این افراد معتقدند که این امر در نتیجه تغییر از انسولین حیوانی به انسولین انسانی اتفاق افتاده است. قبل از اینکه به بررسی این جنبه بپردازیم ، بایستی دلایل دیگر را بررسی کنیم و ببینیم چرا ممکن است این سیستم آگاهی دهنده از بین رفته باشد. گذشت زمان بوضوح نشان داده است که افرادی که مدت مدیدی است به دیابت مبتلا هستند در پیش بینی زمانی که به هیپو مبتلا خواهند شد توانایی کمتری دارند. به نظر می رسد زمانیکه فرد مبتلا حدود ۱۵ تا ۲۰ سال از انسولین استفاده می کند بروز پیش آگهی به صورت چشم گیری کاهش می یابد . گرچه علت این امر کاملا شناخته نشده است ، اما مشخص شده است که توانایی پانکراس به آزادسازی گلوکاگون در واکنش به کاهش گلوکز به مرور زمان کاهش می یابد .

عده ای می گویند علایم بیماری در آنها تغییر کرده است. بعضی نیز می گویند این علایم چنان سریع به سراغ آنها می آیند که فرصت هر گونه اقدامی را از آنها می گیرد. همچنین این مشکل در افرادی که میانگین سطح گلوکز خونشان از حد نرمال پایین تر است ، متداول تر است و گاهی اوقات تنظیم درمان به صورتی که سطح گلوکز افزایش کمی داشته باشد ، بدین معنی است که فرد الگوی قدیمی بروز علایم را به دست آورده است اما در مورد هر نوع تغییر می بایست با تیم مراقبت دیابت گفتگو کرد .

پی بردن به نقش احتمالی انسولین انسانی در تغییر سیستم آگاهی دهنده کار بسیار مشکلی می باشد . در حالی که تعدادی از بیماران احساس می کنند که تغییر از انسولین حیوانی به انسانی علت بروز مشکل می باشد ، پزشکان با این امر موافق نیستند . آزمایشات دقيقا كنترل شده نشان داده اند که تفاوت چشمگیری در بروز علایم هیپوگلیسمی در افرادی که انسولین حیوانی و یا انسانی مصرف می کنند، مشاهده نمی شود . عده ای اطمینان کامل دارند که با استفاده از انسولین حیوانی احساس بهتری دارند و اگر چنین باشد قطعا دلیلی وجود ندارد که مصرف آن را دنبال نکنند.

حفظ تعادل

آیا بالا نگه داشتن دایمی سطح گلوکز خون می توان از هیپوگلیسمی جلوگیری کرد؟ بالا بودن همیشگی سطح گلوکز خون از هیپوگلیسمی جلو گیری می کند اما متأسفانه این امر به صورت جدی خطر برزو عوارض دیابت را افزایش می دهد . بیماران مصرف کننده انسولین در می یابند که حفظ تعادلی ظریف بین خطرات هیپوگلیسمی ( افزایش قند خون ) و مشکلات هیپوگلیسمی( کاهش قند خون) بسیار مشکل می باشد اما امروزه ایجاد تعادل به وسیله اقدامات مختلف و وسایل تزریق موجود آسان تر می باشد . اگر مبتلا به حملات شدید هیپو هستید که در پی آن قند خون شما بالا می رود ، با تیم مراقبت دیابت مشورت کنید زیرا ممکن است بدین معنی باشد که درمان شما نیاز به تنظیم و تغییر دارد .

«نکات کلیدی »

• هيپوگليسمی در آن دسته از بیماران دیابتی که انسولين يا قرص های سولفونيل اوره مصرف می کنند ، بروز می کند.
• علائم هشدار دهنده هیپوگليسمي در بيماران مختلف، متفاوت می باشد .
• اگر تصور می کنید که ممکن است ميپو در شما بروز کرده باشد ، سعی کنید در ابتدا با آزمایش خون صحت آن را ثابت کنيد .
• اگر این امر امکان پذير نيست ، مقداری کربوهیدرات های سریع الاثر مانند لوكو زاد يا ليموناد مصرف کنيد.
• در این حالت خوردن شير و بيسكويت مناسب نمی باشد زیرا این مواد سريع جذب نمی شوند .
• اگر هيپوگليسمی به صورت یک مشکل مداوم درآمده است، و توصيه های تيم مراقبت دیابت را مد نظر قرار دهيد.