زمینه گرایی پیوندی بین زمین و محیط زندگی است و یا به عبارت دیگر محیط زندگی را با فضای اطراف خود یکپارچه می کند. در این نوع معماری مواردی چون زمینه های اجتماعی، تاریخی، فرهنگی و کالبدی بر شکل گیری بناها نقش به سزایی دارند. بناهایی که بر این اساس ساخته می شوند برگرفته از تاریخ پیشینیانشان هستند علاوه بر اینکه با نگاهی به آینده طراحی خود را شکل می دهند. معماری زمینه گرایی با محیط اطراف خود هماهنگ است و در این شیوه معماری انتقال دهنده ی پیام تصویری به چشم ناظر است. هدف این نوع معماری ایجاد تعامل و تعادل میان طبیعت و محیط ساخته شده توسط دست بشر است.

نکاتی درباره ی معماری زمینه گرایی

زمینه گرایی و منطقه گرایی هر دو لغت هایی هستند که از دنیای غرب گرفته شده اند. منطقه گرایی در زمینه بازگرداندن آن چیزی است که معماری مدرن اولیه از معماری حذف کرده است و تلاش بر احیاء اصول از میان رفته در معماری را دارد. دیدگاه منطقه گرایی تلاش بر آن دارد که هویت از بین رفته در معماری مناطق را باز گرداند و تلاش می کند به حفظ و ایجاد تداوم مابین بناهای حال و گذشته که این موضوع در کشورهای جهان سوم بسیار اهمیت دارد.

تاثیرات معماری مدرن

با توجه به تفکراتی که مدرسه باهاوس در مورد معماری به وجود آورد که ریشه در از بین بردن فرهنگ و شرایط اقلیمی متناسب با منطقه داشت و این موارد را نادیده می گرفت بر عکس معماری منطقه گرا سعی در احیاء این موارد در معماری دارد و تلاش به بازگشت به اصول معماری نیاکان در هر منطقه ولی معماران امروزی در این مسئله ناکام مانده اند زیرا گرایش به واردات، دور ماندن از خلاقیت، تمایل به پیروی از مکاتب و تفکرات وارداتی و تقلید های کورکورانه بدون داشتن توجهات تاریخی و فرهنگی از مواردی است که معماری امروز را مقلوب کرده است.
یکی از نمونه های بارز در این زمینه و عدم توجه به معماری منطقه گرایی را می توان در ساختمان ملک فیصل در عربستان مشاهده کرد. این بنا نمونه واضحی از عدم ارتباط بنا با سنت های منطقه و شرایط اقلیمی و بومی است.

در همین کشورنمونه ای مانند کاخ سلطنتی ریاض عربستان وجود دارد که در آن از المان های سنتی استفاده شده و با شرایط اقلیمی و منطقه ای هماهنگی وجود دارد. این هماهنگی حتی در ارتفاع ساختمان هم وجود دارد و این بنا با ارتفاع زیاد طراحی نشده است همین طور تطبیق در متریال ها با محیط اطراف هم وجود دارد که نمونه ای خوب از طراحی زمینه گرایی به حساب می آید.

سنت ها و فرهنگ های بارز در این زمینه

از نمونه های بارزی که می توان نام برد ژاپن است. براساس ساختار فرهنگی در این کشور سیستم مدولار اجرا می شود بر پایه انعطاف پذیری توسط قاب های چوبی و درب های متحرک که به این فرهنگ کمک می کنند. بدون شک طبیعت گرم و مرطوب ژاپن باعث شده است که برای بهره بردن از وزش نسیم تا حد امکان سقف را پایین بیاورند تا سایه سقف روی کف بیافتد.

معماری استعماری و وارداتی

علاوه بر عواملی مانند معماری مدرن و پیشرفت تکنولوژی که باعث از بین رفتن معماری بومی شده است. استعمار هم در معماری منطقه گرایی بی تاثیر نبوده به طور مثال در کشوری مانند هند که تحت استعمار انگلیس بوده است باعث آن شده که معماری انگلیسی و معماری هندی با هم تلفیق شوند و تناقضاتی را در این منطقه به وجود آورد.

تکنولوژی ترکیبی

دیدگاهی که در مورد تکنولوژی وجود دارد اشتباه است و تکنولوژی صرف نمی تواند به بشر کمک کند پس تکنولوژی مفید است که با انسان، جامعه و طبیعت بتواند ترکیب شود و تعادل را در همه ی موارد به وجود آورد. پس تکنولوژی ترکیبی به معنای ترکیبی از نوآوری ها، ابداعات و دانش ها و علوم سنتی است.
از نمونه های بارز توجه به منطقه گرایی و تکنولوژی می توان به وزارت امور خارجه شهر ریاض اشاره کرد. این ساختمان یک بنای مدرن با تعداد اتاق های ویژه است. نمایی درونگرا دارد و داخل بنا منعکس کننده سنت معماری اسلامی در شرق میانه است.

نمونه ی دیگر منطقه گرایی و تکنولوژی در کشور خودمان شهر جدید شوشتر است. این شهر مساحتی 270 هکتاری داردو ظرفیتی 31هزار نفری دارد که برای کارکنان شرکت کشت و صنعت طراحی شده است. طرح این بنا برنده ی جایزه آقاخان در سال 1365 شده است، طراح این اثر کامران دیبا است. این بنا در شما شوشتر ساخته شده که از طریق رودخانه ی کارون شهر قدیم و جدید از هم جدا شده اند و به واسطه ی پلی به یکدیگر وصل شده اند.

واحد و مقیاس زمینه گرایی

زمینه گرایی به دو بخش خرد و کلان تقسیم می شود. در بخش خرد ما محله، بنا و در نهایت شهر دیده می شود. در بخش کلان به منطقه گرایی خواهیم رسید. زمینه گرایی از بنا آغاز می شود و به درون فضا نفوذ می کند. این دو عامل مکمل یکدیگر هستند. عواملی که بر معماری زمینه گرا تاثیر دارند مواردی همچون موارد انسانی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و زمینه های کالبدی است.

زمینه انسان گرایانه

در این بخش از معماری زمینه گرا توجه به ساخت بناهای همگون می شود و یا به عبارت دیگر از محیط پیرامون اقتباس گرفته می شود برای ایجاد بناهای جدید الاحداث که در منطقه نیاز است.

زمینه تاریخی

تاریخ گرایان بر این امر اعتقاد دارند که تاریخ سندی بر تمدن گذشته است. به طور کلی اگر توجه به گذشته صورت نگیرد انسان هم هویتی ندارد ئ آن ها معتقداند که سیمای هر شهری برگرفته از تاریخ آن شهر است و توسعه جدید هم با توجه به گذشته صورت می گیرد. توجه به شرایط اقلیمی همچون آفتاب و باد در معماری گذشته مورد توجه بوده است.

زمینه فرهنگی – اجتماعی

زمینه گرایی در مبحث فرهنگی و اجتماعی هم تفکرات خاص خود را دارد. آنها اعتقاد دارند که بازتاب فرهنگ یک اجتماع را می توان در بناهای ساخته شده ی آن شهر رویت کرد. معماران و شهر سازان وظیفه دارند که تناسب میان فرهنگ، کالبد، نیاز ها و انتظارات را به وجود آورند. آلن پروو از معماران شاخص این زمینه است که اعتقاد دارد مدرنیته در ادامه روند سنت است که با توجه به ریشه ها و بنیاد های اجتماعی و فرهنگی بهینه شود و این اصل باید سر لوحه قرار گیرد.

زمینه کالبدی

در زمینه گرایی اجزاء به صورت جزئی مورد بررسی و توجه قرار نمی گیرند، بلکه بخش گسترده تری را در بر می گیرند مانند بخش، ناحیه و شهر مورد بررسی قرار می گیرند. به عبارت دیگر زمینه گرایی پیوندی عمیق مابین معماری و شهرسازی است. نمونه موردی این زمیته شهر ماسوله است.