فرش های دستبافت قشقایی؛ کهن ترین میراث فرهنگی ایران

فرش های دستبافت قشقایی؛ کهن ترین میراث فرهنگی ایران

چادر نشینان ایل قشقایی از 600 سال پیش شروع به بافت هنری گران قدر کردند که در حدود سه قرن است زینت بخش موزه های سراسر جهان شده است.
ایل قشقایی بیش از هر قوم دیگری درزمینه بافت فرش موفق عمل کرده و کارهایش از تنوع بسیاری برخوردار است.

انواع دست بافت های قشقایی

قالی وقالیچه، گبه و گلیم و بسیاری از محصولات دست بافت که به وسیله دستان هنرمند زنان و مردان قشقایی بافته می شود.
مشخصات فرش های دست بافت قشقایی
هر آنچه که به وسیله دست در ایل قشقایی بافته شده است بیان کننده هنر و فلسفه وجودی آن ها است.
درست است که یک بافنده قشقایی نقاش نیست اما سالیان سال تجربه بافندگی به او این قدرت را داده که از طرح های مختلف و از احساسی که نسبت به محیط پیرامون دارد برای خلق یک اثر ماندگار استفاده کند. بافندگان قشقایی بدون استفاده از تقارن و یک شکلی و کاملا برپایه تجربیات خود یک فرش و قالی زیبا می بافند و شما می توانید انواع مختلف فرش های قشقایی را که مربوط به ادوار گذشته اشکانیان و هخامنشیان و حتی دوران اسلام است در موزه های سراسر جهان ببینید.

اگر به فرش هایی که از دوره صفویان برجای مانده دقت کنید می بینید که طرح های به کار رفته در فرش های این دوره بر ادوار دیگر ارجح تر هستند.
قالی های قشقایی به عنوان تکمیل کننده این هنر به شمار می روند و مشهور بودن فرش قشقایی به خاطر کیفیت پشم آن است که از گوسفندان مخصوصی به دست می آید.

البته رنگ هایی هم که در تارو پود بافت این فرش ها به کار می رود تاثیر بسیار زیادی بر شهرت و محبوبیت این فرش ها داشته است.
نقوش ایلی به کار رفته در طرح فرش های قشقایی از دیگر عوامل معروفیت این فرش ها به شمار می روند و باید اذعان کرد فرش های قشقایی بیش از هر فرش دیگری در میان دوست داران فرش اصیل ایرانی دارای محبوبیت است.
برای بافت فرش قشقایی از رنگ هایی استفاده می کنند که تازه هر روزی که از عمر تولید آن بیشتر می گذرد درخشندگی بیشتری نسبت به روزهای قبل پیدا می کند.

شاید برخی که چند نمونه از فرش های دست بافت قشقایی را دیده باشند بگویند رنگ استفاده شده در آنها یکی است .ما نمی توانیم منکر این شویم که رنگ های به کار رفته در فرش هایی که تمام ایل قشقایی می بافند یکی است اما هر قبیله ای رنگی مختص به خود را دارد.
به عنوان مثال رنگ پر طاووس برای یک قبیله بوده و رنگ زرد کاهی به قبیله دیگر اختصاص دارد و لی به طور کلی دربافت فرشهای خود از یک ترکیب رنگ واحد استفاده می کنند و این یکی از ویژگی های فرش قشقایی به شمار می رود.

افراد قبیله های قشقایی در طول سال های زیاد بر روی نقوشی که در بافت فرش به کار می برند زحمت کشیده و آن ها را از اجدادو بزرگان خود آموخته اند و حال با طرح زدن بر روی تاروپود هنر اصیل ایرانی را در معرض دید همگان قرار می دهند.
هر کدام از الگوهای سنتی که در فرهنگ ایرانی وجود دارد به وسیلهخ بافندگان قشقایی حیاتی دوباره پیدا می کند و ا بین تمام موارد می توانیم به درنا که نشانی برای عمر طولانی داشتن است اشاره کنیم.

در فرش قشقایی ققنوس نماد جاودانگی به حساب می آید و آهو علامت خوشبختی است. بافندگان قشقایی از شیر به عنوان نگهبان محل عبادت استفاده می کنند و شانه را به عنوان نمادی برای پاک بودن می دانند.
برخی از الگوهایی که در فرش قشقایی به کار برده می شود نشان دهنده مسایل مذهبی این اقوام است و برخی دیگر فلسفه زندگی ای که در ایل قشقایی وجود داردرا به رخ هر بیننده ای می کشد.

طرح ها و نقش هایی که در بافت قالی و فرش قشقایی به کار می رود بر اساس نام بافنده آن اسم می بابد به عنوان مثال می توان به عرب چرپانلو و یا کشکولی یا حتی به نقش صفی خانی اشاره کرد.
طایفه کشکولی سه فرش بسیار معروف را بافته اند که با نام های وزیر مخصوص، ناظم کشکولی و ماهی درهم کرمانی معروف هستند و بدانید که دوفرش اول به فرش های بی بی باف شناخته می شوند.

اگر به یک عتیقه فروشی مراجعه کنید به احتمال زیاد نمونه ای از فرش های بی بی باف را درآنجا پیدا کنید. اگر در عتیقه فروشی نتوانستید بهتر است سری به موزه های فرش بزنید چرا که برخی از نمونه های این نوع فرش ها در موزه نگهداری می شوند.
فرش وزیر مخصوص در اصل برمینای طرح شال وزیر آن زمان بوده که در خانه حاج سلیمان میهمان بوده است. نخست وزیر شال را به حاجی می سپارد تا فرشی بر مبنای طرح آن بافته شود و جهانه بی بی طبق فکر و اندیشه خود طرح را از روی شال وزیر برداشته و با کمی تغییر و تحول به دست بافندگان م یدهد تا بر روی فرش پیاده کنند.

اولین نسخه از فرشی که طرح شال وزیر را داشته پس از اتمام به خود او تقدیم می شود.
فرش ناظم کشکولی هم نمایی دور از خانه ناظمالملوک را نشان می دهد که باز هم جهانه بی بی با سلیقهای که به خرج داده طرح را کمی تغییر می دهد و آن را بر روی فرش پیاده می کند. ماهی درهم کرمانی هم فرشی است که با ذوق و سلیقه هنرمندی به نام نگار بر روی فرش پیاده شده و در ابتدا به نگاره ماهی هم معروف بوده است.

این فرش حوضی پر از ماهی را نشان می دهد که ماهی های بسیاری در آن در حال رقص هستند و در روی آب حوض سایه درختان سرو به چشم می خورد.
از جمله طایفه های ایل قشقایی که برای بافت فرش و طرح آن خلاقیت و ذوق هنری فراوانی به خرج می دهند و در کار خود از ایدههای ناب و مبتکرانه بسیاری استفاده می کنند باید به طایفه کشکولی ها اشاره کرد که در کار خود بسیار هنرمندانه عمل می کنند.