اثرات مخرب خورشید بر پوست و راهکارهایی برای کاهش آن

خطرات آفتاب

در روزهای آفتابی و زیبا، قرار گرفتن در نور خورشید معنایی همراه با تعطیلات، کنار دریا بودن و احساس آرامش دارد. معمولا در اولین برخورد پوستی که در طول زمستان ظریف و حساس شده با خورشید، اشکالاتی به وجود می آید. نور آفتاب که بسیار سودمند است (البته به شرطی که در استفاده از آن زیاده روی نشود)، می تواند ناراحتیهای شدیدی را نیز به وجود بیاورد.

رایج ترین مورد را در وهله اول مطرح می کنم این مربوط به افراد بی احتیاطی است که به محض رسیدن به سواحل دریا سعی می کنند حداکثر لذت را از تعطیلات خود ببرند و در این راه از هیچگونه محدودیتی پیروی نمی کنند. آنها با دراز کشیدن روی شنها، یک تا دو ساعت زیر آفتاب لم میدهند و سپس به فعالیت شدید فیزیکی بازی با توپ، شنا یا انجام ورزشهای آبی دیگر می پردازند. پس از این چند ساعت و در انتهای روز، آنها بدنی کاملا سوخته دارند، البته در این مورد، عادت نداشتن به این نوع زندگی و فعالیت نیز مطرح است. کدام یک از ما با مسافرت در کشورهای گرمسیر با تعجب در نیافته که ساکنین این مناطق برای حفاظت از خود در برابر آفتابه، از لباسهای متنوعی استفاده می کنند.

گرچه بنظر می رسد که پوشش سنتی ساکنین مراکش یک پدیده فولکلوریک باشد، ولی در واقع، محافظی در برابر تابش آفتاب است.

سفیدی درخشان دهکده های یونانی کنار دریای اژه نیز که (خارجيها آن را نوعی لذت از پاکیزگی محسوب می کنند و یا آن را به زیبایی نسبت می دهند) به خاطر بدست آوردن حداکثر انعکاس آفتاب است تا به این ترتیب، ساکنین این مناطق را در ساعات گرم روز تا حد امکان حفاظت کند.

حال به مورد توریستی برمی گردیم که در همان اولین روز تعطیلات، زیر نور آفتاب برشته ور شده است!

هنگامی که شب فرا می رسد، پوست صورت، سینه و پشت او دچار سوزش شده و به خارش می افتد و تماس با هر نوع پارچه (پیژاما، ملحفه و غیره) برایش غیر قابل تحمل می شود. در صورتیکه تابش آفتاب شدید باشد، عدم تعادلی در سیستم عصبی – نبانی بروز می کند و همراه با آن، از دست دادن آب بدن، عطش شدید و سردرد نیز تظاهر میکند. علائم جدیدی که توضیح می دهد چرا قبائل بیابانگرد، دائما مراقب آب بدن کودکان خود بوده و آنها را در صورت نیاز، در یک ظرف آب ولرم غوطه ور می سازند.

و بالاخره، احساس تورم پاها و تب، جدول همراهی آفتاب زدگی و گرمازدگی را تکمیل می کند.

در اکثر موارد، در نیمه های شب به صورت اورژانس، پزشک فراخوانده شده یک استراحت دو روزه در وضعیت نیمه دراز کش و رژیم مصرف زیاد مایعات (آش سبزیها، آب میوه و غیره) و مصرف داروهای ضد تورمی از نوع آسپیرین را تجویز می کند.

در اولین مرحله شروع مبارزه بدن عليه آفتاب و گرما، پوست توسط در مکانیسم اساسی از خود دفاع می کند.

١. یکی از این مکانیسمها در کوتاه مدت تأثیر می گذارد. ترشح بیش از حد عرق، به مقدار قابل ملاحظه ای درجه حرارت موضعی پوست را با ایجاد عرق کاهش می دهد. عرق اساسأ از آب و نمک تشکیل شده و برای جایگزینی آن، باید از آب نمک دار استفاده کرد. نسبت مناسب نمک محلول در آب (به صورت متوسط یک قاشق مرباخوری نمک طعام در یک لیتر آب)، این امکان را به شخص می دهد تا گرما و کار شدید را بهتر تحمل کند.

ولی گاهی اوقات، عملکرد این مکانیسم به خاطر عواملی نظیر بیش از حد بالا بودن دمای هوا با تلاش جسمی خیلی شدید، کافی نیست.

در این حالت فرآیند، تنظیم حرارت بدن دچار اشکال می شود. اشکالات به وجود آمده می تواند از یک آفتاب زدگی ساده تا اختلالات خطرناکی که نیازمند انتقال به بیمارستان و معالجه فوری از طریق سیستم وریدی است متغیر باشد.

کودکان در سنین پائین (خصوصا تا یک سالگی) شدید در این مورد حساس هستند زیرا سطح پوست بدن ایشان نسبت به یک شخص بالغ در رابطه با وزن و آب موجود در خون، لنف و مایعات بین سلولی بیشتر است. به همین دلیل، مایعات خیلی سریعتر از بین رفته و در صورت قرار گرفتن در حرارتهای بالا، مشکلتر قابل جبران است.

متاسفانه، هر سال به خاطر بی توجهی والدین، وقایع مرگباری در این رابطه اتفاق می افتد. برخی از این اطفال، برای مدتی طولانی روی ساحل مانده یا از شیشه عقب ماشین مدت زیادی تحت تابش آفتاب قرار گرفته اند. بنابراین، برای جلوگیری از این وضعیت، رعایت چند نکته احتیاطی ساده ضروری است:

– هراندازه سن کودک کمتر باشد، مدت قرار گرفتن او در برابر نور آفتاب یا هوای گرم نیز باید کاهش یابد.

– مقدار آب موجود در مواد غذایی نوزادان باید زیاد شود (ترجیحا به صورت آب میوه از طریق شیشه شیر آنها).

– مراقب جریان هوا در وسیله نقلیه خود باشید. بعضی از اتومبیلها دارای سیستم جریان هوا در سمت عقب است که باعث ایجاد مشکلاتی می شود.

– لباسهای کودکان باید نخی و تا حد امکان سبک باشد.

– و بالاخره، کنترل درجه حرارت بدن نوزادان توسط حرارت سنج ( با روش مقعدی)، اقدام سودمندی خواهد بود.

۲. دیگر روش حفاظتی پوست در برابر تابش آفتاب که در دراز مدت انجام می شود، برنزه شدن است. این پدیده عبارت است از تجمع ماده رنگی ملانین در لایه های سطحینر پوست که خطر سوختگی آن را کاهش می دهد.

ملانین به مقدار زیاد توسط سلولهای مهاجر (ملانوسیت) تولید می شود.

متاسفانه، گاهی اوقات این دفاع براثر عوامل ژنتیکی دچار نقص می شود که این مورد فرضا در مورد آلبينيسم که علامت مشخصه آن عدم ساخت مواد رنگی در بدن است به چشم می خورد. در چنین وضعیتی، برنزه شدن امکان پذیر نیست.

سوای این مورد، پوست بسیاری از افراد نسبت به آفتاب حساس بوده و از نظر ملانین قابل جابجایی فقیر است که این مشکل را در افراد سرخ مو می توان مشاهده کرد. مسلما در این رابطه، باید حفاظت مصنوعی پوست تقویت شود.

این نوع سوختگیها خصوصا بر اثر تابش اشعه مادون قرمز ایجاد میشود. چنین سوختگی هایی معمولا از نوع درجه یک است که در این حالت قسمتهای تحت تابش سرخ و دچار سوزش می شود. این حالت یک تا دو روز بعد، خود بخود بهبود پیدا می کند.

سوختگی درجه دو حالت کاملا متفاوتی دارد. روی یک زمینه سرخ گسترده، تاول های دردناکی ظاهر می شود که پر از مایع سرمی است. در این حالت، این تاولها یا بدون مشکلی خشک و یا پاره می شود که در این صورت، در محل باز آنها امکان عفونت وجود دارد.

بهبود خود بخود این سوختگیها، طولانی است و غالبا جای زخم نیز باقی می ماند که البته این مسئله تا حدود زیادی مربوط به نوع پوست است.

برعکس، تقریبا همیشه ناراحتیهای موضعی در رابطه با رنگدانه های پوست به وجود می آید. لکه های روشن نامنظمی که در آنها نقاط ملانین دار بلوطی رنگ (شبیه به لکه های کک و مک) به چشم می خورد.

۲. حساسیت و آلرژی نسبت به آفتاب

در بازگشت از تعطیلات، افراد زیادی به پزشکان خود مراجعه می کنند، زیرا در قسمتهایی از بدنشان لکه های سرخی به وجود آمده است. این لکه ها روی دستها، پاها، تنه و گاهی اوقات صورت ظاهر می شود. هنگامی که پزشکان از دلیل ایجاد این ناراحتی سوال می کنند، این پاسخ را می شنوند: «من نسبت به آفتاب حساسیت دارم… آیا باید این مشکل را به عنوان یک داستان پذیرفت؟

میدانید که درجه حرارت هوا، افراد مبتلا به آلرژی را تحت تأثیر قرار می دهد. به همین شکل، تماس با سرمای شدید نیز باعث ایجاد او دمهای کونیک در افرادی که آماده ابتلاء به آن هستند، می شود. علائم این وضعیت، شامل متورم شدن صورت و گردن، و سرخی است که به صورت ناگهانی و گاهی به شکل شدید ایجاد می شود (هنگامی که گلوت به این حالت دچار شود، تنفس متوقف شده و امکان خفگی نیز وجود دارد).

نقش آفتاب، تأثیری نامشخص در این مورد دارد و وقایعی که گزارش شده است، غالبا به تغییر روش زندگی مربوط می شود. تغییراتی نظیر عوض شدن مواد غذایی، تماس با زمینه موجودات و فلورهای متفاوت با سایر اوقات سال (جلبکهای متنوعی که در آبهای دریاچه ها و دریاها وجود دارند و حشرات و پشه هایی که در فصول گرم تکثیر می شوند که تماس با گزش آنها گاهی ناشناخته بوده و باعث ایجاد واکنشهای پوستی جانبی می شود و به عنوان یک آلرژی مطرح می باشد.

در این میان، عناصر متعدد و خصوصا داروهایی وجود دارد که مصرف آنها حتی در مقادیر کم باعث ایجاد پدیده ای می شود که نام آن حساسیت به نور است. در این حالت، صورت و سایر قسمتهای تحت تابش نور، رنگ قرمز تند و یکدستی به خود می گیرد (حتی اگر اشعه دریافت شده در حداقل خود باشد).

فهرست نام عناصری که باعث ایجاد حساسیت به نور می شود بسیار طولانی است، و در میان آنها آنتی بیوتیکهای متعدد و برخی از آرام بخشهای عصبی به چشم می خورد. درمان این وضعیت، پس از حذف عنصر ایجاد کننده آن، با کناره گیری از آفتاب امکان پذیر است.

تا اینجا بحث ما تنها به مشکلات مربوط بود، در حالی که باید بدانید قرار گرفتن در معرض آفتاب، در دراز مدت (حتی اگر بخوبی تحمل شده باشد) باعث ایجاد تخریب پوستی می شود که به این طریق، پیری زودرس همراه با خشکی، از دست دادن حالت ارتجاعی و چین و چروک زودرس به وجود می آید.

بروز برخی از انواع سرطان، از نظر آماری در افرادی که دارای فعالیت شغلی معمولی بوده و سالها در تماس با مناطق پر آفتاب بوده اند (مثل مورد دریانوردان فراوانی بیشتری دارد.

٣. محافظت

همه گفته های قبلی، نشان دهنده این است که باید از پوست محافظت شود، ولی این کار را از چه طریقی می توان انجام داد؟

در وهله اول، با استفاده از لباسهایی که نقاط حساس را که در معرض تابش هستند بیشتر بپوشاند (سر، گردن و غیره).

در این میان، توجه خاصی نیز باید به گوشها مبذول شود که سوختگی آنها ممکن است سبب عفونت غضروف گوش بیرونی شود (که درمانی طولانی و مشکل دارد). لباسها باید ترجیحا از رنگهای روشن انتخاب شود، زیرا لباسهای تیره انرژی نورانی را به خود جذب کرده و درجه حرارت محیط اطراف پوست را افزایش می دهد.

نقش عناصر محافظت کننده در برابر نور، بستگی به مقدار جذب اشعه مادون قرمزی دارد که باعث ایجاد سوختگی شده است.

در اینجا نیز مثل مبارزه با سرما، می توان از مواد روغنی استفاده کرد. سه نوع روغن که دارای تأثیر بیشتری هستند عبارتند از:

– روغن آووکا که برای پوستهای خشک و شکننده مناسبتر است.

– روغن کنجد که در مورد همه پوستها بکار می رود.

– روغن زیتون که برای محافظت در برابر نور خیلی تند آفتاب (مثلا در ارتفاعات مورد استفاده قرار می گیرد. کاربرد آن به شکل همگون روی بخشهایی که در معرض تابش آفتاب است انجام می شود و لازم است این کار هر سه ساعت یکبار تکرار شود.

بر حسب نوع مشکل، می توان عناصر گیاهی مختلفی را خصوصا به شکل تنتور و اسانس با این روغنها مخلوط کرد. فرمولهای زیر نیز قابل استفاده است.

4. فرمولهایی برای مبارزه با تابش آفتاب

الف) برای پوستهای حساس

5 درصد تنتور برگاموت ۱۰۰ درصد تنتور هویج به ۸۵ درصد روغن آووکا.

این کرم برای پوستهای حساسی که دیر برنزه می شود بکار می رود. برگاموت به خاطر تاثیر حساس کردن پوست نسبت به نور در مقدار کم، امکان برنزه شدن پوست را فراهم می سازد و هویج به خاطر تأثیر پرو ویتامینی A آن، دارای اثر تغذیه کننده است.

ب) کرم آفتابی ضد حشرات

اگرم اسانس سیترونل ۳۰۰۰ سانتی متر مکعب روغن آووکا.

سیترونل و خصوصا اسانس روغنی آن، دارای خاصیت عجیب فراری ساختن حشرات و بالاخص پشه ها است که می توان آن را در پیک نیکها و هوای آزاد بکار برد.

ج) کرم برای آفتاب سوختگی

۲۰ گرم پودر برگ گولتری 8 دهم گرم اسانس پونه کوهی +  دهم ۸ گرم اسانس نعنا ۵۰۰ میلی لیتر تنتور جوزبویا + ۵۰۰ سانتی متر مکعب روغن کنجد.

این کرم ضمن آنکه ضد تورم، ترمیم کننده و آرام بخش است، امکان ترمیم یک پوست طبیعی را (حتی پس از آفتاب سوختگیهای درجه ۲) نیز فراهم می سازد.

د) کرم مرطوب کننده

قبل از خوابیدن، می توانید کرم مرطوب کننده زیر را که از نظر گیاهان ویتامین دار غنی است، برای جلوگیری از خشکی پوست به مدت طولانی مصرف کنید.

۲۵ میلی لیتر تنتور آرگوزیه + ۲۵ میلی لیتر تنتور جو صحرایی + ۲ گرم مایع آمنیوتیک تثبیت شده + ۵۰۰ سانتی متر مکعب روغن بادام شیرین.

۵. نتیجه گیری

صرف استفاده از این تولیدات، نباید مانع پیشگیریهای ساده ای شود که به بدن امکان می دهد تا با حداکثر نیرو با نور خورشید تطبیق پیدا کند.

پاسکال می گوید: قلب دلایلی برای خود دارد که منطق آنها را نمی شناسد. و من به آن این جمله را می افزایم که: بدن دلایلی برای خود دارد که منطق باید آنها را بشناسد.