دلیل لکه های ماه گرفتگی روی پوست

ماه گرفتگی عبارت است از وجودخالهایی به صورت لکه های قرمز یا آبی یا بنفش درروی پوست که گاهی هنگام تولد وگاهی روزهای اول بعداز تولد پیدا می شوند .

برخي بر اين باورند كه لکه هاي پوستي موسوم به ماه گرفتگي داراي جفت هستند و با ضايعه هايي همچون ماه گرفتگي در اثر نگاه كردن مادر باردار به ماه و انتقال آن به جنين اتفاق مي افتد در حاليكه اين تصورات كاملا بي پايه و بي اساس بوده و هيچ مبناي علمي ندارند.

واژه ماه‌گرفتگی، قدمتی به طول تاریخ بشریت دارد. در زمان‌هایی كه بسیاری از بیماری‌ها و تغییرات بدنی و پوستی دلایلی ناشناخته داشت و با هاله‌ای از خرافات و تصورات پوشیده شده بود، ایجاد لكه‌هایی به رنگ سرخ تیره یا شرابی را با تغییرات ماه مرتبط می‌دانستند.

درواقع چنین تصور می‌شد كه مادران چنین كودكانی در بارداری هنگام پدیده «خسوف یا ماه گرفتگی» به ماه نگاه كرده‌اند یا دست بر شكم خود گذاشته‌اند که نقطه‌ای از بدن جنین دچار «ماه گرفتگی» شده است.

گاهی هم این تغییر پوستی به‌دلیل نفرین یا لعنت ساحران و گاه نیز ناشی از جای منقار لك‌لك‌هایی تصور می‌شد كه كودك را از پس گردن گرفته و از بهشت به زمین و نزد والدینش آورده بودند.  درواقع تمامی این تصورات باطل و بدون منطق بوده و این تظاهرات پوستی ناشی از «اختلالات مویرگ‌ها» هستند و بس.

علت بروز این لكه‌های پوستی چیست؟

علت ایجاد این ضایعات پوستی اختلالات ژنتیك در شكل‌گیری عروق زیرپوستی است. والدین این كودكان معمولا علائمی از اختلالات پوستی ندارند و الزامی ندارد كه مثلا پدر یا مادری خود این مشكل را داشته باشد تا فرزندی مبتلا از آنها متولد شود.

از نظر ظاهری این اختلالات عروقی عموما صورت بیمار را درگیر می‌کند، گرچه احتمال درگیری هر نقطه‌ای از بدن نیز وجود دارد. میزان بروز بیماری بین یک تا دو درصد است. در ناحیه صورت انتشار ضایعات در مسیر عصب سه قلو است كه وظیفه عصب‌رسانی به صورت را دارد و بالا و دور چشم، بالای گونه و لب و فك پایینی را درگیر می‌کند.

همچنین گستردگی ضایعات می‌تواند تا مخاط لب‌ها و لثه‌ها نیز برسد. ضایعات ابتدا به رنگ صورتی كم‌رنگ است ولی تدریجا و با گذشت زمان رنگ آنها پررنگ‌تر شده و ممكن است این رنگ ثابت بماند یا در ناحیه تنه یا دست‌ها كم‌رنگ‌تر شود.

در ناحیه صورت، لكه‌ها به‌تدریج ضخیم‌تر می‌شوند و برجستگی‌های بادكنكی شكل عروقی و دیگر اختلالات عروقی نیز ظاهر می‌شوند و کم‌کم منطقه درگیر بزرگ‌تر و زمخت می‌شود. استخوان‌ها بزرگ‌تر از سمت مقابل شده و دندان درآوردن نیز زودتر رخ می‌دهد و اگر گستردگی ضایعات به اندام‌های بیمار (دست‌ها یا پاها) رسیده باشد، این اعضا ممكن است بزرگ و ضخیم و بدشكل نیز شوند.

لكه‌های سالمونی و موقت

اختلالات مویرگی دو دسته عمده دارند؛ لكه‌های سالمونی (به‌علت شباهت رنگ این ضایعات به رنگ گوشت ماهی سالمون چنین اسمی دارد) و لكه‌های شرابی‌رنگ. لكه‌های سالمونی اختلالات عروقی بسیار شایعی بوده و معمولا همه نژادها را درگیر می‌كنند.

ظاهر آنها به شكل لكه‌هایی نامتقارن و صورتی تا سرخ‌رنگ است كه گاهی ممكن است رگه‌هایی از عروق بزرگ پوستی (تلانژكتازی) بین این لكه‌ها دویده باشد. این لكه‌ها معمولا از پشت گردن شروع شده و تا ناحیه پشت جمجمه یا حتی تا جلوی سر و منطقه پیشانی می‌رسد و تا بالای پلك‌ها یا پل بینی را درگیر می‌کنند.

این لكه‌ها از بدو تولد وجود داشته و در بیشتر موارد تا حدود یك‌سالگی محو و ناپدید می‌شوند، ولی گاه تا سن بلوغ هم باقی می‌مانند. در برخی از این موارد این تغییرات پوستی در ناحیه پایین كمر و بالای لگن ایجاد می‌شوند كه در این شرایط حتما باید كودك توسط متخصصان مجرب از نظر سیستم عصبی و وجود یا عدم وجود اختلالی در مهره‌های كمری و لگنی بررسی شود و از سلامت این اعضا نیز اطمینان حاصل كرد.

لكه‌های شرابی‌رنگ و دائم

لكه‌های شرابی‌رنگ درواقع لكه‌هایی متشكل از مویرگ‌های متسع شده هستند كه از زمان تولد وجود داشته و در طول زندگی فرد نیز باقی می‌مانند و از بین نمی‌روند. این لكه‌ها ممكن است كم و محدود به نواحی خاصی باشند یا بزرگ و گسترده باشند حتی یك اندام (مثلا یك دست یا یك پا) را به‌طور كامل مبتلا کنند.

بیشتر یك بیماری زمینه‌ای نیز همراه مشكلات ظاهری پوست وجود دارد و به همین دلیل این نوع «ماه‌گرفتگی»‌ها مهم‌تر بوده و باید احتیاط و درمان‌های اختصاصی برای آنها درنظر گرفته شود.

ماه گرفتگی چطور تشخیص داده می‌شود؟

باید این نكته را ذكر كرد كه برخی حالات لكه‌های شرابی‌رنگ صورت همراه درگیری یك‌طرفه عروق صورت و بافت مغز و چشم است كه با حملات تشنجی و بروز آب سیاه در چشم همراه می‌شود و از آن باعنوان «سندرم استورج-وبر» یاد می‌شود که اهمیت تشخیصی و درمانی بسیاری دارد

. باید تا قبل از بروز ضایعات مغزی و چشمی در اسرع وقت به آن رسیدگی شده و درمان آغاز شود. برای تشخیص این ضایعات دیدن شكل ظاهری ضایعات معمولا كافی است و به‌ندرت در برخی موارد برای تشخیص «ماه‌گرفتگی» از دیگر ضایعات عروقی انجام «آنژیوگرافی داپلر» ضرورت پیدا می‌كند.

چگونه درمان می‌شود

درمان و رویكرد درمانی این ضایعات پوستی اهمیت بسیاری دارد. این ضایعات پوستی در صورتی كه از گروه لكه‌های سالمونی باشند به خودی خود و اغلب طی زمانی كمتر از یك سال بعد از تولد كودك از بین می‌روند،

ولی در مواردی وجود لكه‌های شرابی‌رنگ و به‌خصوص مواردی كه شامل بالا و پایین چشم و حملات تشنجی در نوزاد وجود دارد باید هرچه سریع‌تر و بدون از دست دادن زمان شروع به درمان كودك کرد تا قبل از تاثیر اختلال مویرگی بر رشد ناحیه گرفتار صورت یا بدن یا مغز، مشكل برطرف شود.

درمان انتخابی و ترجیحی این ضایعات، لیزری اختصاصی به‌نام لیزر پی دی ال است كه با ساطع كردن نوری اختصاصی در دامنه 575 تا 585 نانومتر بر رنگدانه‌های موجود در این عروق (هموگلوبین) باعث تخریب آن می‌شود.

میزان موفقیت درمان با این لیزر از 50 تا 90درصد گزارش شده است. البته خود درمان لیزری نیز عوارضی همچون كبود شدن یا خونریزی كردن یا تغییر رنگ منطقه تحت‌درمان را در پی دارد كه با مرور زمان این عوارض از بین می‌روند.

لیزرهای دیگری به‌نام‌های كی‌تی‌پی و ان‌دی‌یاگ هم در درمان این مشكلات عروقی كاربرد دارند كه بیشتر زمانی به‌كار می‌روند كه بیمار به درمان با لیزر قبلی جواب نداده باشد. در موارد وجود سندرم استورج-وبر باید به كنترل تشنج‌ها با داروهای ضدتشنج و همچنین مراقبت دائمی از چشم‌ها از نظر ایجاد آب سیاه اهتمام داشت.

نور خورشید، ماه گرفتگی را بیشتر می‌كند؟

نور خورشید تاثیر مستقیمی در پررنگ یا كم‌رنگ شدن ضایعات پوستی ندارد. پررنگ‌تر شدن ضایعات ناشی از متسع شدن بیشتر عروق با افزایش سن است، ولی مراقبت از آفتاب در این نواحی جزء توصیه‌های ضروری و همیشگی برای این افراد است.

تاثیر داروهای موضعی بر ماه‌گرفتگی

باید تاكید كرد كه كرم‌ها و داروهای موضعی یا بی‌رنگ كننده در درمان این ضایعات پوستی نقشی نداشته و نمی‌توان به نقش درمانی آنها اعتماد كرد. چه بسا اتلاف زمانی كه برای درمان ضایعات با كرم‌ها و محصولات موضعی صورت می‌پذیرد، فرصت انجام درمان صحیح و منطقی بیماری را از پزشك و خانواده بیمار بگیرد. درمان‌های جراحی نقشی در كنترل و درمان این ضایعات پوستی ندارند.

داروهای خوراكی فایده‌ای دارند؟

درمورد اثر داروهای خوراكی در ایجاد یا گسترش ضایعات ماه‌گرفتگی باید گفت این ضایعات ارتباطی با داروها ندارند و همان‌گونه كه گفته شد، بر اثر عوامل ژنتیك به‌وجود می‌آیند.

در برخی موارد محدود، پزشك معالج بنا به صلاحدید خود ممكن است از داروهای كورتیكواستروئیدی خوراكی (كورتون) در درمان كوتاه‌مدت ضایعات پوستی بهره بگیرد كه بیشتر این حالات مربوط به گرفتاری دورچشم و خطر درگیری چشم و ملتحمه است و پس از كنترل گسترش نسبت به قطع دارو اقدام می‌شود.