فیلم دزد دوچرخه 1948

مروری بر فیلم دزد دوچرخه 1948

خلاصه داستان

یک روز یکشنبه، پس از آن که وسیله­ی معاش آنتونیو (لامبرتو ماجورانی) را می­دزدند، به اتفاق پسر نوجوانش برونو (انزو استیولا)، در کوچه و خیابان­های رم به سفری پرفراز ونشیب، غم­انگیز و خنده­دار دست می­زند تا شاید دوچرخه محبوب از دست رفته­اش را بازیابد. به فروشگاه دوچرخه­های دست دوم سرک می­کشند؛ فروشگاهی پر از مردمانی عبوس و پاسبان­های خشن، ولی اثری از دوچرخه نمی­یابند. وقتی چشم­شان به مردی مشکوک می­افتد نور امیدی در دل­شان نور امیدی در دل­شان روشن می­شود که شاید دزد دوچرخه را یافته باشند.

مرد را تعقیب می­کنند و به کلیسایی می­رسند و در آنجا برخوردهایی بامزه و تلخ با کشیش­ها و عبادت کننده­ها دارند ولی باز اثری از دوچرخه در هیچ کجا نمی­بینند. آنتونیو، خسته و نومید، دق­دلی­اش را سر پسرش خالی می­کند و به او کشیده­ای می­زند. آنها یکبار دیگر، چشم­شان به دزد دوچرخه می­خورد. این­بار، آنتونیو مرد را تا داخل عشر تکده­ای نعقیب می­کند و به طرز خنده­داری برونو را از آنجا بیرون می­اندازد. دزد را که غشی است، به داخل خیابان می­کشد و در و همسایه به نشانه حمایت از او دورشان جمع می­شوند.

وقتی سرانجام برونو پاسبانی را برای گشتن خانه مرد می­برد، از دوچرخه خبری نیست. تنها و نومید، آنتونیو سعی می­کند دوچرخه­ای را که در ورودی خانه­ای بسته­اند، بدزدد. بلافاصله دستگیرش می­کنند. برونو که به عمق فاجعه پی­برده، به کمک پدرش می­شتابد. از او شکایتی نمی­شود. پدر و پسر از شرم و خستگی، قاددر به گفتگو نیستند و در حالی که آرام می­گریند و پیش می­روند، دست یکدیگر را گرفته و در دل جمعیتی گمنام ناپدید می­شوند.

در اعماق یک تراژدی ساده

دزد دوچرخه      1948

69 کارگردان: ویتوریو دسیکا، تهیه کننده: الساندرو چیکونینی، دسیکا. فیلمنامه: چزاره زاواتینی، دسیکا. بازیگران: لامبرتوماجورانی (آنتونیو)، انزو استیولا (برونو)، لیونلاکارل (ماریا)، جینو سالتامنردا (بایوکو)، ویتوریو آنتوچی (دزد)، مدت 93 دقیقه، فروش: 333  هزاردلار.

اسکارها:

• اسکار افتخاری درخشان­ترین فیلم خارجی به نمایش درآمده در آمریکا (1949).

نامزدی های اسکار:

بهترین فیلمنامه: چزاره زاواتینی.

سایر برندگان اسکار 1949:

• بهترین فیلم: همه مردان شاه.
• بهترین کارگردان: جوزوف ال. منکیه­ویچ (نامه­ای به همسر).
• بهترین بازیگر مرد: برودریک کرافورد (همه مردان­شاه).
• بهترین بازیگر زن: الیویا دو هاویلن (وارثه).
• بهترین بازیگر مرد نقش دوم: دین جگر (ساعت دوازده)
• بهترین بازیگر زن نقش دوم: مرسدس مک کمبریج (همه مردان شاه).

چهره­ های رنج

ویرانی و فقری که پس از جنگ جهانی دوم برایتالیا حاکم شد، بسیاری از فیلمسازهای آن کشور را متقاعد کرد که دیگر نمی­توان به راه و روش گذشته ملودرام ساخت؛ راه و روشی که زیادی مهر اصول و ضوابط نظام فاشیستی بر پیشانی­اش خورده بود. از دل این تعبیر جدید بود که شیوه فیلمسازی جدیدی زاده شد به نام نئورئالیسم، که تأکیدش بر دکورهای طبیعی و داستان­های سرراست راجع به آدم­های معمولی بود. ماجرای دزد دوچرخه درباره­ی پدر مستأصلی است که سرانجام کاری به عنوان پوسترچسبان نصیب­اش می­شود ولی بلافاصله، وقتی اوباشی خیابانی، تنها سرقفلی آن کار، یعنی دوچرخه­اش را می­دزدند، تمامی امید و تکیه­گاهش را از دست می­دهد. جستجوهای بیهوده، مستأصلانه و پر از اضطراب ونگرانی پدر، یه اتفاق پسر نوجوانش در یکروز یکشنبه­ی طولانی در خیابان­های رم، کوبندگی و طنز سیاه فیلمی از چاپلین را دارد که در آن، شخصیت مرد سرگردان و بی­پناهش توسط جامعه له می­شود. آنچه به فیلم دسیکا، کیفیت فراموش نشدنی­اش را بخشیده؛ علاوه بر همذات پنداری ما با پدر و پسر، آن شخصیت­های فرعی و غالباً کمیک فیلم­اند که در طول جستجوهای تراژیک برای یافتن دوچرخه­ای که هرگز پیدا نمی­شود، به آنها برمیخوریم. اگرچه فیلم بازیگر حرفه­ای نداشت ولی با در نظر داشتن نقش­ها و شخصیت­ها، نوشته و جلوی دوربین رفت. این چهره­ی شخصیت­ها هستند که ما را به دوران داستان می­کشانند.

بازیگران

لامبرتوماجورانی: اگر بازیگرهای دزد دوچرخه کارشان را خوب انجام می­دهند، احتمالا به این خاطر است که «بازی» نمی­کنند. برای این فیلم، دسیکا تصمیم گرفت از عده­ای نابازیگر استفاده کند تا حس و حال فیلم، واقع­گرایانه باقی بماند. دسیکا، ماجورانی را که برق­کار بود در رم کشف کرد. و بنابراین او در نقش کارگری که با اضطراب و نگرانی در پی یافتن دوچرخه­ی از دست رفته­اش است، با شرافت و قدرت، احساساتی واقعی را هم به بیننده منتقل می­کند. قدرت و کارایی­اش را باز شناختند و لامبرتو ماجورانی، برق­کاری را کنار گذاشت، و حرفه بازیگری را در سینمای ایتالیا پیش گرفت.

انزواستویلا، در نقش برونو، پسر ماجورانی، چنان عالی بازی کرده که در آن واحد، اراده و پایمردی و از سوی دیگر، حساسیت­های پنهانش را کشف می­کنیم. موقع تماشایش، به خود می­گوئیم این چهره­ای است که باز در دیگر فیلم­های ایتالیایی خواهیم دید، و اگر اهلش باشیم، واقعا هم می­بینیم.

ویتوریو آنتونوچی: تنها بازیگر حرفه­ای فیلم، در نقش دزد ظاهر شده درهمان چند لحظه­ای که او را می­بینیم. خیلی خوب وضعیت رقت­انگیز مرد بدبختی را که به دزدی روی آورده، منتقل می­کند. جالب این که برای آنتونوچی، بازیگر حرفه­ای تئاتر، این تنها فیلم سینمایی­اش بود، حال آن که بازیگری­های غیرحرفه­ای دزد دوچرخه همگی به طور حرفه­ای وارد عالم سینما شدند.

پشت صحنه

• گرد آوردن بودجه فیلم، دشوار بود و یک بار دسیکا به صرافت افتاد به پیشنهاد کمک سلزنیک پاسخ مثبت دهد.
• سرانجام خود دسیکا صدهزار دلاری به یاری دوستان و تعدادی سرمایه­گذار ایتالیایی جمع­آوری کرد.

قرار بود چی بشه چی شد

دیوید سلزنیک، تهیه کننده، می­خواست کری گرانت نقش پوسترچسبان رمی را ایفا کند. دسیکا، هنری فاندا را پیشنهاد کرد که بلافاصله از سوی سلزنیک، به این بهانه که فاندا، زیاد نمی­فروشد، رد شد.

نظر منتقدها

بازلی کراتر (نیویورک تایمز): «دسیکا، هنرمندانه، دزد دوچرخه را در چنان زرورقی پیچیده، که قلب­تان را به درد می­آورد؛ ولی در عوض، وجودتان را نیز مملو از گرما و دلسوزی برای همنوع­تان خواهد کرد. مردم باید این فیلم را ببینند و باید به آنچه می­گوید، توجه کنند.»

آندروساریس (ویلیچ وویس): «اگر ویسکونتی و روسلینی، در وسوسه و رم، شهر بی­پناه، نئورئالیسم را ابداع کردند و سپس با زمین می­لرزد و پائیزا، به آن عمق و ژرفا بخشیدند، دسیکا با دزد دوچرخه و واکسی، «رست» نئورئالیسم را کشید. دسیکا که فاقد بینش لازم نسبت به دنیای واقعی بود، در عوض، با ترفند «بازی گرفتن احساسات بیننده» به میدان آمد که در دوران بازیگری خوب یادش گرفته بود. بعید است هیچ یک از کارگردان­های مطرح سینمای ایتالیا، دزد دوچرخه را طوری که دسیکا ساخت، می ساختند.»

اندروساریس (ویلیج وویس): «فللینی در خلق نمادی باورپذیر از انسانیت، خیلی موفق­تر است تا دسیکا با آن شخصیت پر آه و ناله­ی دزد دوچرخه».

کارگردان

ویتوریو دسیکا در ناپل، ایتالیا به دنیا آمد و همانجا بزرگ شد و ابتدا برای سیر کردن شکم خانواده، در اداره­ای کار کرد. او اما در عین حال، بیش از پیش به دنیای بازیگری علاقه نشان می­داد و در نوجوانی برای اولین بار روی صحنه رفت. دسیکا در واقع، در دهه 1940  همزمان با بازی در فیلم­ها، به کارگردانی روی آورد. او که بیشتر به خاطر هنرنمایی­های کمیک­اش در مقابل ستاده­های معروف دهه 1950، جینالولو بریجیدا و سوفیا لورن شهرت دارد، برای تأمین پروژه های کارگردانی­اش به بازی در فیلم­های سینمایی ادامه داد.

دسیکا با پنجمین فیلم­اش به عنوان کارگردان، بچه­ها حواسشان به ماست (1942) حساسیت­هایی از خود بروز داد که بسیار مورد توجه قرار گرفت؛ از آن گذشته نشان داد که مهارت فراوانی در بازی گرفتن از بازیگری­های حرفه­ای یا غیرحرفه­ای و به خصوص بچه­ها، دارد. دسیکا که یکی از پایه­گذاران اصلی مکتب نئورئالیسم ایتالیا است، همراه با جزاره زاواتینی، فیلمنامه­نویس معروف، واکسی (1946) و دزد دوچرخه را ساختند. اسکار را زمانی به دزد دوچرخه اعطا کردند که هنوز جایزه­ای به نام «اسکار بهترین فیلم خارجی» تعیین نشده بود.

ولی از آنجا که فیلم­هایش در گیشه فروش قابل توجهی نداشتند، دسیکا دوباره به بازیگری روی آورد و به یک بازیگر معروف بین­المللی تبدیل شد. اما در عین حال، از دهه 1960  به بعد نیز هرازگاه به کارگردانی روی آورد و در 1962  دو زن را ساخت که سوفیا لورن به خاطرش برنده اسکار شد. از دیگر فیلم­های به یاد ماندنی­اش باید به اینها اشاره کرد: ازدواج به سبک ایتالیایی (1964)، دیروز، امروز، فردا (1965) که اسکاری هم برد؛ باغ فینزی کونتینی (1971) و آخرین فیلمش، تعطیلات کوتاه (1973).

پس از ساعت­ها گز کردن بیهوده­ی خیابان­ها، آنتونیو، پسرش را بیش از پیش خسته و افسرده می­یابد و تصمیم می­گیرد با مهمان کردن او و خودش به یک رستوران، روحیه خودشان را بالا ببرد؛ او به پسرش که لبخند می­زند، می­گوید :«اصلا به جهنم! با یه پیتزا چطوری؟» در حالی که در رستورانی پشت میز نشسته­اند، دوربین با حرکتی افقی به سراغ میزی در آن نزدیکی می­رود که پسری همراه با خانواده پولدارش، نشسته و پستا می­خورند. پدر به پسرش می­گوید: «برای آن طوری غذا خوردن، لااقل به درآمدی یک میلیون لیری در ماه نیاز داری» در حالی که به این نتیجه رسیده­اند که حتی قدرت سفارش پیتزا را هم ندارند، به تکه ­ای نان با موتزارلا راضی می­شوند؛ پسر با اشتها و رضایت خاطر غذا را می­بلعد، پدر، مأیوس و غمگین نگاهش می­کند.